Giriş
26 Haziran 2023 - 07:00 | Son Güncelleme:
Mevsimlik işçinin sosyal güvenlik hakları
1
Turizm, tarım başta olmak üzere birçok sektörde her yıl 100 binlerce vatandaş mevsimlik işçi olarak çalışıyor. Sadece aldıkları yevmiyeye odaklanan bu işçilerin aslında yasal olarak birçok hakkı var. İhbar, kıdem tazminatı, işsizlik maaşı, emeklilik... Peki hangi durumda bu haklar elde edilebilir? İşte detayları...
26 Haziran 2023 - 07:00 | Son Güncelleme:
2
SÜREKLİ GÖÇ HALİNDELER
Havaların ısınması ve hasat döneminin yaklaşmasıyla birlikte birçok bölgede mevsimlik işçi göçü yaşanıyor. Mevsimlik gezici tarım işçileri de ikamet ettiği yerden ekonomik gelir elde etmek amacıyla ayrılıp başka bir şehre giderek tarımsal üretime katılıyor. Bu işçiler neredeyse Türkiye’nin her ilinde fındıktan kayısıya, çaydan kimyona kadar her türlü tarım işinde çalışıyor. Yani Türkiye’nin bütün tarımsal süreçlerinde mevsimlik tarım işçilerinin emeği büyük. Mevsimlik işçiler turizm sektöründe de yoğun çalışıyor.
3
SAYILARI 1 MİLYONU BULUYOR
Güney illerinde 12 ay boyunca, İç Anadolu’ya gidildikçe ise mart-nisan ayları gibi başlayıp kasıma kadar mevsimlik işçilere rastlanabiliyor. Gezici tarım işçilerinin sayısıyla ilgili elde yeterli veri bulunmuyor. Çünkü bu alanda kayıtdışı istihdamın çok olması veri elde edilmesini zorlaştırıyor. Buna karşılık mevsimlik işçi sayısının en az 1 milyon olduğu hesaplanıyor. Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) verilerine göre; geçici işçi sayısı 2 milyon. Bunun da yarısı inşaat işçilerinden oluşuyor.
4
TEK SEZONLUK İSE ÖDENMİYOR
Mevsimlik iş sözleşmeleri, bir sezonla sınırlı olmak üzere belirli süreli yapılabileceği gibi, belirsiz süreli de olabiliyor. Tek sezonluk yapılmış sözleşmeler, sezon bitiminde kendiliğinden sona eriyor. Mevsimlik sözleşmede işveren sezon sonunda ihbar ve kıdem tazminatı ödemiyor. Mevsimlik sözleşmeler belirsiz süreli yapıldıysa, önceden bildirimle sona erdirilmek zorunda. Aksi takdirde, işverenin çalışana ihbar ve kıdem tazminatı ödeme yükümlülüğü doğuyor.
5
PEŞ PEŞE İKİ DÖNEM SÖZLEŞME ŞARTI
İşverenin art arda sezonluk sözleşme yapması halinde ise işçinin ihbar ve kıdem tazminatı hakkı doğuyor. İşveren, tek sezonluk sözleşme imzaladığı işçiyi iki sezon üst üste çalıştırırsa, bir sonraki sezonda işe almadığında ihbar ve kıdem tazminatı ödemekle yükümlü oluyor. Hem kıdem tazminatına hak kazanmak için gerekli olan 1 yılın hesabında hem de kıdeme esas sürenin hesabında işçinin mevsimlik iş sözleşmesine dayanarak çalıştığı dönem esas alınıyor.
6
1 GÜN DAHİ ÇALIŞSA ‘İHBAR’ HAKKI OLUR
Kıdem tazminatı, çalışılan her yıl için en az bir aylık brüt asgari ücret üzerinden hesaplanıyor. Mevsimlik işlerde işçinin çalışmadığı dönemler kıdem tazminatı hesabında dikkate alınmıyor. Yılda 6 ay üzerinden 6 sezon çalışan bir işçiye 36 aylık (3 yıl) çalışması üzerinden tazminat hakkı doğuyor. İhbar tazminatı ise iş sözleşmesi 6 aydan az süren işçi için 2 hafta; 6 aydan 1.5 yıla kadar süren işçi için 4 hafta; 1.5 yıldan üç yıla kadar süren işçi için de 6 hafta üzerinden ödeniyor. Üç yıldan fazla çalışan işçi için ise 8 haftalık ücret tutarında ihbar tazminatı ödenmesi gerekiyor.
7
ÜCRETLİ İZİN HESABI
İşçilerin, bir işyerinde ‘ücretli’ yıllık izin hakkı elde edebilmesi için 1 yıl çalışması gerekiyor. İş Kanunu, ‘niteliklerinden ötürü bir yıldan az süren mevsimlik veya kampanya işlerinde çalışanların’ yıllık ücretli izin alamayacağını öngörüyor.
8
Mevsimlik işçiler sezonluk çalıştıkları için bir yılı tamamlayamadıklarından bu haktan yararlanamıyor. Öte yandan mevsimlik çalışan kişi daha sonra sürekli kadroya geçerse, mevsimlik çalıştığı dönemler de yıllık izin hakkının doğumunda dikkate alınır.
9
Yıllık izin süresi mevsimlik çalışmalar da dikkate alınarak hesaplanır. Mevsimlik işlerin yürütüldüğü otellerde ise devamlı çalışan işçiler yıllık izin hakkından yararlanabilirler.
10
İŞSİZLİK MAAŞI ALIR MI?
Mevsimlik işçiler, başka bir iş bulamazlarsa işsiz kalıyor. Yasaya göre; hizmet akdinin belirli süreli olması halinde, bu sürenin bitimi nedeniyle işsiz kalanlar işsizlik maaşı alabiliyor.
11
Bunun için son 120 günde (4 ay) prim ödenmesi ve son 3 yılda en az 600 gün sigortalı olunması koşulu var.
12
600 gün sigortalı olarak çalışıp, adına işsizlik sigortası primi ödemiş olanlara 6 ay, 900 gün sigortalı olanlara 8 ay, 1080 gün sigortalı olanlara da 10 ay süreyle işsizlik maaşı veriliyor. En düşük işsizlik maaşı 1 Temmuz itibarıyla 5 bin 365 lira olacak.
13
EMEKLİLİK MÜMKÜN MÜ?
Yasaya göre, tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle geçici olarak çalışan mevsimlik işçilerin sigortalı olabilmesi için işe giriş bildirgesini, sürekli ikametlerinin ya da çalıştıkları yerin bağlı bulunduğu muhtarlıklar ile tarım müdürlüklerine onaylatarak sosyal güvenlik merkezlerine başvurmaları gerekiyor. Bu işlemleri yaptırma sorumluluğu işçiye ait.
14
