Prim borcu yapılandırması nasıl olacak? Faiz ve ceza siliniyor...

Borçlara ödeme kolaylığı sağlayan yapılandırma yasası önceki gün Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmişti. Yasa özellikle sigorta prim borcunu ödeyemeyen esnafa, serbest meslek erbabına, gelir testine girmediği için GSS borcu katlanan yüz binlerce vatandaşa çok önemli avantajlar ve kolaylıklar sağlıyor. Yapılandırma yasası (7326 sayılı yasa) vergi borç ve cezası, idari cezalar, trafik cezası, öğrenim kredisi gibi milyonlarca borçlu vatandaşa önemli imkanlar sağlıyor. Özellikle Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) prim borcu olanlar için bulunmaz fırsat sunan yasa, yıllardır biriken ve faiziyle katlanan primlerin hem o dönemin tarifesiyle hem de cezasız ödenmesini sağlıyor. O yüzden kırk yılda bir gelecek bu fırsatı iyi değerlendirmek gerekiyor. Peki yasanın sağladığı imkanlar neler? İşte detayları... Yapılandırma 30 Nisan 2021’den önce kesinleşen borçları kapsıyor. Bunlar şöyle: Sigorta primleri. Genel Sağlık Sigortası (GSS) primleri. İşsizlik sigortası primleri. İdari para cezaları. İş kazası, meslek hastalığı veya malullük sonucunda doğan rücu alacakları. Yersiz ödenen gelir ve aylıklardan doğan alacaklar. Bağkur sigortalılarının daha önce durdurulan hizmet sürelerinin ihyası (canlandırma) halinde doğan alacaklar. İsteğe bağlı ve topluluk sigortası primleri. Burada özellikle, köy ve mahalle muhtarları, kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar (esnaf) ile tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlara sağlanan fırsatlar var. Başvurular, kanunun Resmi Gazete’de yayımlandığı 9 Haziran itibarıyla başladı. Yapılandırma için son başvuru tarihi ise 31 Ağustos 2021. Bağkur’lu, primlerini kendi ödeyenler, işverenler başvurularını 31 Ağustos 2021 tarihine kadar, e-sigorta kanalıyla internet üzerinden yapabileceği gibi şahsen veya posta yoluyla bağlı bulunduğu sosyal güvenlik il müdürlüğü ve sosyal güvenlik merkezine de başvurabilir. Bu yasanın sağladığı en önemli kolaylıklardan biri de Bağkur prim borcu olanlara yönelik. 2008’den başlayarak çeşitli kanunlarla Bağkur prim borcunu ödeyemeyen vatandaşların prim borçları silinerek sigortalılık süreleri donduruldu. Vatandaşlar daha sonra ellerine para geçince SGK’ya ihya başvurusunda bulunabiliyor. Normalde dondurulmuş sigortalılık sürelerinin ihya edilebilmesi için ihya başvurusunun yapıldığı tarihteki asgari ücret veya bunun 7.5 katı arasında değişen tutar üzerinden prim ödeniyor. 1997 yılı için de 2020 yılı için de aynı tutarda prim ödenmesi isteniyor. 2021 yılı için günlük en düşük prim tutarı 41.14 lira. Tabi pandemide iş yapamayan esnaf primlerini ödeyemedi. Önceki borçlar da birikti. İşte bu yasa, primlerin borçlu olunan tarihteki prime göre ödenmesini sağlayacak. Üstelik faiz ve cezalar silinecek, küçük bir enflasyon farkı ödenecek. Mesela, Ocak 2009-Aralık 2010 tarihleri arasındaki sigortası dondurulan Bağkur’lu bir esnafın, ihya için 29 bin lira yerine 9 bin lira ödemesi yetecek. Primi ve yaşı yeterli olan borcu kapatıp hemen emekli olacak. Bu imkandan eğer sigortalı vefat etmişse sigortalıların hak sahipleri de yararlanıp, başvurabilecek ve ölüm aylığı almaya hak kazanacak. Başvuru 31 Ağustos’a kadar yapılacak. Ödeme ise ekim ayı içinde peşin yatırılacak. Prim borcu bulunan Bağkur sigortalılarının borçlarını 30 Eylül 2021 tarihine kadar ödeyememeleri veya kanun kapsamında yapılandırmamaları halinde şöyle olacak: 30 Nisan 2021 (nisan ayı dahil) tarihinden önceki prim borcu bulunan hizmetleri durdurularak, prim borçları silinecek. Faaliyetlerine devam edenlerin ise sigortalılıkları 1 Mayıs 2021 tarihi itibarıyla yeniden başlatılacak. Dondurulan süreler daha sonra sigortalı ya da hak sahipleri tarafından talep edilirse, talep tarihindeki prime esas kazanç tutarı üzerinden ödenerek geri kazanılabilecek. Borç 3 ay içinde ödenirse, bu süreler sigortalılık dönemi olarak değerlendirilecek. Bağkur’lular yapılandırma başvuru sonuçlarını; e-Devlet üzerinden, adreslerine tebliğ edilen ödeme planlarından, bankalardan ve müracaatları halinde sosyal güvenlik il müdürlükleri ve sosyal güvenlik merkezlerinden takip edebilecek. Süresinde ödenen alacaklara, gecikme cezası ve gecikme zammı uygulanmayacak. Yapılandırmadan yararlanmak için herhangi bir teminat istenmeyecek. Yapılandırmadan önceki hacizler, yapılacak ödemeler nispetinde kaldırılacak. Yapılandırılan borçlardan dolayı icra takibi ve haciz işlemleri yapılmayacak. Yapılandırmada ilk iki taksidin ve yapılandırma dışındaki borçların süresinde ve tam olarak ödenmesi halinde ‘borcu yoktur’ yazısı alınabilecek. Yapılandırma devam ettiği sürece yapılandırma taksitlerinin ve yapılandırma dışındaki borçların süresinde ödenmesi kaydıyla ‘sigorta primi teşvik’ uygulamalarından yararlanılacak. Nisan 2021 ve öncesine ait GSS borçları otomatik olarak yapılandırılacak. GSS borçları için vatandaşların başvuru yapmasına gerek olmayacak. 31 Aralık 2021 tarihine kadar anapara borcunun tamamının ödenmesi halinde bu borca ilişkin gecikme cezası ve zammı silinecek. Ayrıca gelir testi için aranan bir aylık süreyi kaçırmış ve bugüne kadar da hiç gelir testi yaptırmamış vatandaşlar borcunu ‘ödeyemeyecek durumda’ ise 30 Kasım 2021’e kadar gelir testi için başvuru yapması durumunda, geliri asgari ücretin üçte birinin altında çıkanların borçları silinecek ve primleri devlet tarafından ödenecek. Otomatik olarak yapılandırılan GSS borçları e-Devlet üzerinden veya bankalar aracılığıyla öğrenilebilecek. Bağkur borcu olanların, ilk taksitlerini ödedikten sonra 60 günden fazla prim borçlarının olmaması halinde, GSS borcu olanların ise son 1 yıl içinde 30 gün prim ödeme gün sayısına sahip olması halinde hem kendileri hem de bakmakla yükümlü olduğu kişiler sağlık hizmetlerinden yararlanabilecek ve hastaneye gittiklerinde provizyon alabilecek. Ayrıca 30 Nisan sonrasındaki döneme ait 60 günden fazla prim borcu bulunan sigortalılar ile bakmakla yükümlü olduğu kişiler Sağlık Bakanlığı’na bağlı sağlık tesisleri ile devlet üniversite hastanelerinde sağlık hizmetlerinden ücret ödemeden faydalanmaya devam edecek. Sigorta primi, idari para cezası, işsizlik sigorta primi gibi borçların peşin veya ilk taksit ödemelerinin 1 Kasım 2021 tarihine kadar yani ekim ayı içinde yapılması gerekecek. Yapılandırma, taksitlerinden ilk iki taksitin süresinde ödenmemesi veya ilk 2 taksit süresinde ve tam olarak ödenmekle birlikte, bir takvim yılı içerisinde ikiden fazla taksitin ödenmemesi veya eksik ödenmesi durumunda bozulacak. Taksitli ödemelerde (taksitin yüzde 10’unu geçmemek üzere) 10 liraya kadar eksik ödemeler yapılandırmayı bozmayacak. Yapılandırmanın bozulması halinde, borçlular ödedikleri taksit tutarı kadar yapılandırma hükümlerinden yararlanabilecek.