Giriş
Prostat nedir? Prostat kanseri tedavisi nasıl?
Prof. Dr. Tibet Erdoğru, prostat sağlığı ile ilgili çarpıcı bilgiler verdi
PROSTAT KANSERİNDE HORMON TEDAVİSİ NEDİR?
Prostat kanser hücreleri erkeklik hormonu olan testosteron hormonu varlığında gelişme gösterir. Yani testosteron hormonu, bir bitkinin suya olan ihtiyacı gibi, kanser hücrelerinin gelişiminde büyük rol oynar. Bu nedenle testosteron hormonunu kestiğiniz zaman, kanser hücrelerinde zayıflama, çoğalmasında duraklama ve hatta gerileme olmaktadır.Testosteron hormonunun sıfırlanmasına yönelik ya da testosteron hormonunun kanser hücresindeki etkisini engellemeye yönelik her türlü tedaviye hormonal tedavi denir.Bu tedaviler testosteron üreten organların (testisler) çıkartılması, dışarında periyodik (genellikle 3 ayda bir) iğne –LHRH hormon-tedavisi ya da ağızdan her gün alınan tabletlerle (antiandrojenler) yapılmaktadır.Testislerin alınmasının (Orşiektomi denilmektedir)Avantajları:1. Kolay uygulanır2. Hastanın hormon tedavisindeki gibi bir devamlılık yoktur3. Hızla hormonal etkisini gösterir4. Hormonal ilaçlara göre ekonomik olarak çok uygudurDezavantajları:1. Testislerin kaybedilmesinin psikolojik etkisi ve moral bozukluğu2. Cinsel isteğin geri dönüşümsüz kaybı3. Sıcak basmaları4. Kemik erimesi
Testislerin çıkartılması ayrıca göreceli de olsa, koroner kalp hastalığı ve kalp krizi riskini arttırabilir.LHRH tedavisi ile ayda ya da üç ayda bir yapılan iğnelerle testislerin alınması seviyelerinde düşük testosteron düzeyini sağlar. Benzer şekilde cinsel istek kaybı, sertleşmede azalma, sıcak basması gibi yan etkileri vardır. Ancak hastanın tedavileri kestiğinde bu sıkıntıların iyileşebileceğini bilmesi psikolojik açıdan önemlidir. Kalp üzerindeki düşük testosteron seviyesinin yan etkilerinden korumak için LHRH tedavisinden 2-3 hafta önce antiandrojentedavi tabletlerinin başlanması koruyucu etkili olabilir.Antiandrojen tedavi ile amaçlanan testosteron seviyesinin düşürmeden ancak testosteronun kanser hücresi üzerindeki etkisini perdeleyerek fayda göstermesidir. Yani kanser hücresi testosteron hormonunun fayda gördüğü etkisini perdelenme nedeniyle göremediğinden, sanki testosteron hormonu yok olmuş gibi reaksiyon gösterir ve geriler. Ancak antiandrojenlerin ishal yapma, memelerde büyüme ve ağrı, bulantı ve bazen çok riskli karaciğer yetersizliği yapma gibi yan etkileri olabilmektedir. Özellikle memelerin büyümesi ve ağrıması için ek ilaç tedavileri fayda etmezse memelere ışın tedavisi bile verilebilir.
PROSTAT KANSERİ TEDAVİSİNDE KEMOTERAPİNİN YERİ VAR MIDIR?
Prostat kanseri hücrelerinin hormona karşı duyarlılığı bir süre sonra direnç kazandığı zaman, kanser hücreleri bir süre gerilemiş olsalar bile tekrar çoğalmaya başlayarak vücuda yayılmaya devam ederler. Buna hormon-tedavisine dirençli hale gelmiş prostat kanseri denilmektedir. Prostat kanser hücrelerinin hormona dirençli hale gelmesi kanser hücrelerinin yapısı, hızlı çoğalma ölçütü olan Gleason Skor, kanserin evresi gibi birçok nedene bağlıdır. Bu yüzden, kanser hangi kanserli hastada, ne zaman hormon tedavisine dirençli duruma gelecek kabaca öngörülse bile net şekilde bilinmez ve ancak hormon tedavisine rağmen sıfırlara düşmüş kan PSA değerinin yeniden yükselmesi ile bu anlaşılır. Bu dönemde kemoterapi devreye girer.
Ancak son yıllardaki araştırmalara göstermiştir ki, hormon tedavisine eş zamanlı şekilde kemoterapi başlanırsa, uzun vadeli PSA kontrolü daha iyi olmaktadır. Bu açıdan günümüzde biz hormon tedavisine direnç kazandığında değil, hormon tedavisine başlanırken ya da hemen başlanmadan önce kemoterapi verilmesini uyguluyoruz.Prostat kanseri tedavisinde hemen hemen standart hale gelmiş kemoterapilerde günümüzde kan seviyelerinde özellikle lökosit hücrelerinin düşmesi, nadiren hafif saç dökülmesi gibi yan etkileri görülebilir.