Tüm dünyada görülüyor! Çocuklarda ve yetişkinlerde düşünce bozukluklarına neden oluyor, görmezden gelmemek gerekiyor

Sinem Paksoy- Posta.com.tr/ Sevilen bir canlı ya da cansız varlığın kaybı sonrasında yaşanan yas süreci, bireyleri psikolojik olarak olumsuz etkileyebiliyor. Bu süreci doğru bir şekilde yönetmek ise yeni travmalara sebebiyet vermemek adına büyük önem taşıyor. Yas, kendi içinde uzun bir süreci kapsıyor olsa da bireyden bireye durumun şiddeti, süresi ve tetikleyici faktörler değişim gösterebiliyor. Psikolog Başak Yaşar; Yas sürecinin görmezden gelinmesi sosyal izolasyona, şiddetli depresyona ve ölüm anksiyetesine neden olabilir. Gerektiğinde yerinde müdahale gerçekleştirilebilmesi için kişinin yakınları tarafından sürecin ve davranışların gözlemlenmesi gerekir. Aksi takdirde şiddetli depresyon hali özellikle kayıp yaşamış bireyler için tehlikeli olabilir. Bu süreçte kişi intiharı sık sık düşünebilir, gerçekleştirmek için plan yapabilir ve kendine zarar verme davranışı sürdürebilir. Bu yüzden yas sürecinde olan kişilere karşı ekstra hassasiyet göstermek gerekir sözleriyle her ne kadar bahsedilen yas süreci bireylere göre farklılık gösterse de görmezden gelme eyleminin daha büyük sorunlara sebebiyet verebileceğinin altını çizdi. Küçük yaş gruplarının yetişkinlere oranla yas kavramını anlamaları ve kendilerine zaman tanımaları daha zor olabiliyor. Kayıpların ardından yaşanan bu sürecin farklı etkilerinin olduğunun bilinmesi ve buna uygun olarak hareket edilmesi bireylerin kendini daha yalnız hissetmemeleri için son derece önemli. Yakınlarından herhangi birinin yas sürecinde olduğunu gözlemleyenlerin davranışlarına dikkat etmeleri gerektiğini söyleyen uzman, bu noktada bazı konuşmaların yapılmaması gerektiğini belirtti. Aile, arkadaş ve komşu gibi sosyal destek verebilecek kişilerin, kaybı yaşayan bireyle teması güçlendirmeleri ve duygularını aktarmasına izin vermeleri gerekir. Güçlü olmalısın, ağlamamalısın, hayat her şeye rağmen devam ediyor gibi cümleler bireyi suçlu hissettirebilir ve duygu aktarımı yapamamasına sebep olabilir. Bunun yerine anlaşıldığını ve üzüntüsünü paylaşabileceğini bilmesi bireyin süreci kabullenmesine yardımcı olur.Ölüme ve artık görüşülemeyecek olunmasına verilen tepkiler bireylerde davranış bozukluklarına neden olabilir. Asosyallik, toplumdan uzaklaşma, ani sinir krizleri ve daha fazlası ölüm gerçeğini yakınlarında gören bireylerde gözlemlenebilen durumlar arasında bulunur. Yalnızca fiziksel davranış değişimlerinin değil, düşünce bozukluklarının da yaşanabileceğini belirten Psikolog Başak Yaşar; Kaybın hemen ardından akut yas dediğimiz süreçte kişi somatik ağrılar, içe kapanma, bulantı, boğazda sıkışma, tükenmişlik, sürekli tekrar eden rüyalar ve yoğun üzüntü duyar. Belirtiler 20 dakika ile 1 saat arasında tekrarlar. Kaybın ardından gerçeklik algısı bozulabilir. Bu süreçte inkâr, öfke, pazarlık, depresyon ve kabul aşamaları gözlemlenebilir. İnkâr sürecinde kişi kaybı yaşadığını kabul etmez ve bu kabullenememe hissi öfkeye dönüşür. Başına gelenlerini hak etmediğini düşünür ve kaybettiği kişiye karşı bir suçluluk duygusuna girer. Bütün bu duyguların hepsi beraberinde kişiyi depresyona sürükler uyku bozukluğuyla birlikte çaresizlik, mutsuzluk ve ümitsizlik kişiye hakim olur. Bu aşamaları sağlıklı bir şekilde atlatmak 6 ay ile 1 yıl arasında sürer. Bu süre içinde tüm yas aşamaları, duygusal ve fiziksel tepkileri normal karşılanır ve gerekmedikçe müdahale edilmez. sözleriyle durumun hem psikolojik hem de fizyolojik açıdan değerlendirilmesi gerektiğini vurguladı. Yakın çevrede yaşanan olaylar, televizyondan takip edilen haberler ya da hikayesi takip edilen durumlar da bireylerde yakınlarını kaybetme endişesine ve ölüm korkusuna neden olabiliyor. Sosyal medyanın sıklıkla kullanıldığı bu dönemde her an her olaydan haberdar olan bireylerde sıklıkla görülen kaybetme korkusu, aşılmadığı takdirde şiddetini artırabiliyor.Kaybetme korkusu duymanın normal bir durum olduğu belirten psikolog, bu aşamada bireyin şiddetli bir korku duyduğunu fark etmesi halinde profesyonel bir destek alması gerektiğinin önemine değindi. Herkes zaman zaman yakınlarını kaybedeceği günden endişe duyar fakat bu doğal sürecin şiddetinin artması normal karşılanmaz. Kaybetme korkusu beklentisel yas dediğimiz bir yas türü olarak kavramsallaştırılabilir. Beklentisel yas, en basit tanımıyla kayıp gerçekleşmeden zihnin kaybı hayal etmesi ve bunla birlikte yoğun korku ve üzüntü duyulmasıdır. Bu durumu aşmak için bireyin bunun doğal bir süreç olduğunu kabul etmeleri ve şu ana odaklanmaları gerekir. Bunun gibi olumsuz düşüncelerin belli aralıklarla görülebileceğinin farkında olmak da son derece önemlidir. Aynı zamanda bu duygular kişinin işlevselliğini yani gündelik aktivitelerini engelleyecek boyuta geldiyse bir uzman tarafından travma geçmişinin var olup olmadığının ve yoğun korkuya neyin sebep olduğunun netlik kazandırılması gerekir. Böylece birey, yaşadığı korkudan daha kısa süre içinde profesyonel bir destekle kurtulabilir. Psikolog Başak Yaşar, son olarak ölümle yüzleşmiş olan bireylerin sağlıklı ilişkiler kurma noktasında endişeler duyabileceklerine de değindi.Bireylerin sağlıklı ilişkilerin içinde olabilmeleri için yas sürecini tamamen aşmaları gerektiğini vurgulayan uzman psikolog; Sürekli yas tutma hali ikili ilişkileri zedeler. İlişki kurmaya çalıştığı partneri veya arkadaşına karşı kaçıngan bağlanma sergileyebilir. Bunun sebebi yas sürecinin ağır gelmesi ve tekrar aynı şeyi yaşamak istememeleridir. Bu noktada sağlıklı ilişki kurmanın yolu öncelikle yas aşamasını artık atlatması için bir uzmana başvurulmasıdır sözleriyle bu durumun temel sebebinin kişinin kayıplar konusundaki travmalarının tekrar şiddetini artırmaması için önemli olduğuna dikkat çekti.