Giriş
Yıllık izin hakkında dikkat çeken detaylar! Kurban Bayramı tatilinde…
Milyonlarca çalışan yıllık izin hakkını kullanarak Kurban Bayramı tatil süresini 11 gün çıkarmak istiyor. 15 Temmuz Demokrasi ve Milli Birlik Günü ile Kurban Bayramını birleştirenler 11 günlük tatil yapabilecek. Arada kalan 16 Temmuz ve 19 Temmuz’da izinli sayılmanın iki yolu bulunuyor, birincisi telafi çalışması, ikincisi ise yıllık izin. İşte son dakika haberinin detayları...
İşte tüm yönleriyle çalışanların yıllık izin hakları… Posta gazetesi yazarı Ekrem Sarısu yıllık izin ile ilgili kendisine gelen soruyu şu şekilde yanıtladı:
SORU: 5 yıldan beri aynı işyerinde çalışıyorum. Son iki yılda yıllık izin kullanmadım. İşveren bu yıl da ‘izin kullanma, parasını vereyim’ diyor. İşveren izin kullandırmayıp yerine izin parası verebilir mi? Kabul etmezsem ve işten ayrılırsam iki yılın izin parasını alabilir miyim? İzin parasından kesinti yapılır mı? Ödenecek izin parası nasıl hesaplanıyor? Yıllık izin tüm çalışanların merak ettiği ve haksızlığa uğradığı bir konu. Kapsamlı açıklama yaparsanız seviniriz. HALİL/İST.
CEVAP: 1 Temmuz’dan itibaren pandemi yasaklarının kalkması ve havaların da ısınmasıyla birlikte izin dönemi de başlamış bulunuyor. Yıllık izinler genellikle okulların tatilinden itibaren kullanılmaya başlıyor. İzin dönemi olduğundan okurların izin soruları da yoğunlaşmış bulunuyor. Sorunuzda belirttiğiniz gibi tüm okurların izin sorularının cevabını bulacağı kapsamlı bir açıklama iyi olacak.
SÜRE HESABI NASIL YAPILIR?
Çalışan işçi; deneme süresi dahil çalışma süresini bir yıla tamamladığında, yıllık ücretli izin kullanmaya hak kazanır. Kullanılacak yıllık ücretli izin süresi, işçinin hizmet süresine göre değişmektedir. İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi; hizmet süresi
1 yıldan 5 yıla kadar (5 yıl dahil) olanlara 14 günden,
5 yıldan fazla, 15 yıldan az olanlara 20 günden,
15 yıl (15 yıl dahil) ve daha fazla olanlara 26 günden az olamıyor. Bu süreler alt sınır olup, işçi ve işverenin anlaşması şartıyla bireysel veya toplu iş sözleşmeleriyle yıllık izin süreleri artırılabiliyor. Ancak yeraltı işyerlerinde çalışanlara ve belli yaştaki işçilere izin süreleri farklı uygulanıyor.
Yeraltı işyerinde çalışanların daha fazla iş riskine maruz kaldığından yıllık ücretli izin sürelerinin hesabında pozitif korumacılık yapılmıştır. Bu bağlamda yeraltı işlerinde çalışanların izin süreleri 4’er gün artırılarak uygulanıyor.
KİMLERİN HAKKI 20 GÜNDEN AZ OLAMAZ?
Kanun koyucu belli yaşın altındaki ve belli yaşın üstündeki işçilerin yıllık ücretli izin süresi hesabında pozitif korumacılık yapmıştır. Bu bağlamda 18 ve daha küçük ile 50 ve daha büyük yaştaki işçilere 20 günden az izin verilemiyor. Örneğin; çalışmaya başladığı işyerinde bir yılını dolduran 51 yaşındaki Ahmet Bey’e, iş sözleşmesinde veya toplu iş sözleşmesinde daha fazla bir izin süresi öngörülmemişse, 20 gün yıllık ücretli izin kullandırılacaktır. Ahmet Bey 50 yaşından küçük biri olsaydı, 20 gün değil 14 gün izin kullanacaktı.
Kullanılan yıllık ücretli izin süresi içine denk gelen hafta tatili (işyerinde haftada çalışmayan tatil yapılan bir gün, genellikle pazar günü), ulusal bayram (29 Ekim Cumhuriyet Bayramı tatili) ve genel tatil günleri (resmi ve dini bayram tatilleri) çalışılmış gibi sayılır ve izin süresinden sayılmaz. Yani izin süresine eklenir. Örneğin; 14 Temmuz 2021’de 14 gün yıllık ücretli izne ayrılan Ahmet Bey, 14 gün sonra 28 Temmuz’da işine dönmeyecek, 14 günlük izin süresine, izin süresi içine denk gelen 1 günlük resmi tatil 15 Temmuz, 3 gün hafta tatili (3 pazar) ve 4 gün Kurban Bayramı tatili olmak üzere 8 gün eklenecek ve özel sektör çalışanı Ahmet Bey 6 Ağustos 2021’de işbaşı yapacaktır.
İzin yerine izin süresinin ücretinin ödenmesi yasağının tek istisnasını, işçinin işten çıkartılması durumunda, kullanılmayan izin süresinin ücretinin ödenmesi oluşturuyor. İşçinin işten çıkartıldığı (veya işçinin kendi işten ayrıldığı) durumda, çalışma süresi boyunca kullanmadığı yıllık izin sürelerinin ücretinin işçiye ödenmesi gerekiyor. İzin ücreti en son alınan brüt ücret üzerinden hesaplanıyor.
Kullanılmayan yıllık izin ücretinin ödenmesinde, aynen ücrette olduğu gibi yüzde 14 oranında Sosyal Sigortalar Primi (yüzde 9 uzun vadeli sigorta kollarına ve yüzde 5 Genel Sağlık Sigortası’na), yüzde 1 oranında İşsizlik Sigortası Primi, Gelir Vergisi (vergi dilimine göre yüzde 15-40 arası) ve binde 7.59 oranında Damga Vergisi’nin kesilmesi gerekiyor.
‘10 GÜN KURALI’NA DİKKAT!
Bir yıl çalışma süresinin dolmasıyla hak edilen yıllık ücretli izin, gelecek çalışma yılı içinde kullanılır. Yıllık izin, işyerinde görülen işin aksamaması için işverenin de uygun görmesi halinde işçinin istediği zaman kullanılabiliyor. Yıllık iznin bölünmeden bir defada kullanılması esastır. Özellikle işveren izni bölerek kullandıramaz. Ancak işveren ile işçinin anlaşması halinde; bir bölümü 10 günden az olmamak üzere yıllık iznin bölünerek kullanılması da mümkün. Örneğin; 14 gün izin hakkı olan biri izninin 10 gününü kullandıktan sonra, kalan 4 gün izni, lazım oldukça birer veya ikişer güne bölerek kullanabilir. Yıllık ücretli izin kullanılmaya başlamadan önce, işverence izin süresinin ücretinin işçiye peşin ödenmesi zorunludur.
Yıllık iznini; işyerinin kurulu olduğu yer dışında, yani başka bir yerde geçirecek işçiye; talep etmesi ve bu durumu belgelemesi şartıyla işveren, izne gidiş ve gelişte yolda geçecek süreleri karşılamak üzere 4 güne kadar ücretsiz yol izni vermek zorundadır.
YERİNE PARA VERİLEBİLİR Mİ?
Yıllık ücretli izin; işçilerin, dinlenmek, bedensel ve ruhsal sağlıklarını korumaları, motivasyonlarını ve iş verimliliğini artırmaları amacıyla kullandırılmaktadır. Yıllık ücretli izin; kanun emri gereğince dayanağını Anayasa’dan alan, işverenin işçiyi gözetme borcuna dayalı sosyal nitelikli vazgeçilmez bir işçi hakkıdır. Yıllık izin vazgeçilmez haklardan olduğundan, işçi izin kullanmaktan vazgeçemez. Ayrıca işveren işçiye yıllık izin kullandırmayarak, yerine izin süresinin ücretini ödeyemez.
5000 TL BRÜT ÜCRETLE ÖDENECEK TUTAR
Sonuç olarak anlatılanları sorunuza özelleştirirsek; 5 yıldan beri çalıştığınız işyerindeki aylık brüt ücretinizin 5.000 lira olduğunu varsayarsak, kullanmadığınız son iki yılın izin süresi olan 28 günün brüt ücret tutarı 4.666.76 lira (5.000/30=166.67 lirax28 gün) olup bu tutardan yüzde 14 oranında 653.35 lira SSK primi, vergi diliminizi yüzde 20 varsayarsak 802.68 lira Gelir Vergisi ve 35.42 lira Damga Vergisi olmak üzere toplam 1.491,45 lira kesinti yapılacak ve kullanmadığınız 28 gün izin için net 3.175.31 lira ödenecektir.
TELAFİ ÇALIŞMASI
Milliyet’ten Cem Kılıç’ın yazısında ise şu bilgiler de yer aldı:
Bayramda tatil yapan işçiler, bayram tatillerinin önlerinde veya sonlarında bulunan günleri de tatillerine eklemek ve bayramı uzun bir dinlenme dönemine çevirmek istemekteler.
Telafi çalışmasında işveren ulusal bayram ile hafta tatili arasındaki yarım, bir, bir buçuk işgününü tatil edebilmekte bunun karşılığında işçilerin diğer haftalarda günlük çalışmalarının üzerinde çalışmalarını talep edebilmektedir. Telafi çalışması işçilerin onayını gerektirmediğinden işverenler şartlar oluştuğunda doğrudan bu yola başvurabiliyor.
İş yeri ulusal bayram nedeniyle tatil edildikten sonra, dört ay içinde işçilere telafi çalışması yaptırılabiliyor. Fakat burada dikkat edilmesi gereken şey, telafi çalışma süresinin günde üç saatten fazla olamayacağı ve işçilerin her hâlükârda günde 11 saatten fazla çalıştırılmaması gerektiği.
Telafi çalışması yapmak şartıyla izinli sayılmayı işçiler de talep edebilir. Fakat işverenin yaptığı tatilden farklı olarak işçilerin talebinin işveren tarafından yerine getirilmesi zorunlu değil.