4 Ocak Hadi öğlen ipucu sorusu: Yıldırımın elektrik akımlarından oluştuğunu ispatlayan Amerikalı bilim insanı kimdir?

4 Ocak Hadi öğlen ipucu sorusu belli oldu. 12 soruluk yarışmanın bir sorusu bilimden geliyor. Uygulama soruyu şu şekilde geçti: "İpucumuz bu kez paratoner'in, ilk yüzme paletlerinin ve iki odak noktalı, bifocal gözlüğün kaşifinden geliyor. Üstelik tüm bu popüler icatların mucidi, buluşlarının herkes tarafından kullanılması gerektiğine inandığı için hiçbir patent başvurusunda bulunmamıştır. Hazırsak ipucu sorumuz geliyor. Ünlü uçurtma deneyi sonucunda yıldırımın elektrik akımlarından oluştuğunu ispatlayan Amerikalı bilim insanı kimdir?"

CEVAP: BENJAMIN FRANKLIN

Uçurtma deneyi, Benjamin Franklin tarafından önerilmiş ve sonrasında muhtemelen, oğlu William Franklin yardımıyla hayata geçirilmiştir. Deneyin amacı şimşek ve elektriğin doğası hakkında bilinmeyen gerçekleri açıklamaktır.

1750'de, Denis Barbaret'in yazdığı tezle Bordeaux'da ödül almasıyla şimşeğin elektriksel doğası Fransa'da kamusal tartışma haline geldi; Barbaret sürtünmeyle elektriklenmeye benzer bir sebep sundu. Fizikçi Jacques de Romas de o sene benzer bir fikirle inceleme yazısı yazdı. Franklin 1749'in sonuna kadar şimşek ve elektrik arasında birçok benzerlik buldu. Jean-Antoine Nollet'un tahminleri konuyu Bordeaux'da 1749'da ödüllü soru haline getirdi. Daha sonrasında De Romas Franklin'inkinden bağımsız kendi elektrikli uçurtma önerisini savundu.

1752'de, Franklin iletken bir telin bir ucunu Leyden kavanozuna (ilkel kapasitör ) diğer ucunun şimşeğe bağlı olduğu bir deney sundu.

Benzer bir deney Mayıs 1753'te Fransa'nın kuzeyindeki Marly-la-Ville'de Thomas-François Dalibard tarafından gerçekleştirilmiştir. Deneyi taklit etmeye çalışan Georg Wilhelm Richmann Saint Petersburg'da Ağustos 1753'te ölmüştür, şimşek topuna maruz kaldığı düşünülmektedir .Franklin kendi söylediğine göre Haziran 1752'de deneyin yapmıştır, söylenenlere göre Philadelphia'daki Hristiyan Kilisesinin çatısında gerçekleştirmiştir. Yine de, deneyin yapılıp yapılmadığına dair şüpheler vardır.

BEP Franklin and Elektrik (c. 1860) adıyla 1860'dan 1890'a kadar 10 dalarlık banknotlara resmini basmıştır.

Franklin iletken tel kullanmanın tehlikelerini fark etmiş ve hemen uçurtma kullanmaya başlamıştır. Artan yükseklikten dolayı deney zeminde gerçekleştirilebilir hale gelmiş ve çarpılma ihtimalini düşürmüştür. Efsaneye göre, Franklin telin kendi tarafını yalıtkan olması için kuru bırakmış ve diğer kısımları iletkenliği korumak için ıslatmıştır. Leyden kavanozuna ve tele bağlı bir ev anahtarı aradaki bağlantıyı sağlamış ve Franklin Leyden kavanozunun şimşeğin elektriğini depolayacağını düşünmüştür. Uçurtma görünür şimşek tarafından çarpılmamıştı (öyle olsaydı, Franklin muhtemelen ölmüş olacaktır) ama Franklin uçurtma tellerinin birbirini ittiğini fark etti ve Leyden kavanozunun elektrik yüklendiği sonucuna vardı. Franklin elini anahtara yaklaştırınca uçak bir şok hissetmiştir, bunu da, şimşeğin anahtarı ve Leyden kavanozunu negatif yüklediği ve şimşeğin doğasında elektrik olduğunu söyleyerek açıklamıştır.

Franklin deneyin başarısız olmasından veya alay konusu olacağından korktuğu için deney esnasında yanında sadece oğlunu almıştır ve bulguları yayınlarken üçüncü şahıs ağzından yazmıştır.

De Romas uçurtma deneyinde öncü olduğunu iddia etmiştir. Başta Bordeaux Akademisi, sonrasında da Paris'teki Fransız Akademisi tarafından tanınmıştır.

BENJAMİN FRANKLİN KİMDİR?

Benjamin Franklin 17 Ocak 1706-17 Nisan 1790 tarih aralığında yaşamıştır. Amerikalı yayımcı, yazar, mucit, felsefeci, bilim insanı, siyasetçi ve diplomattır.

On yedi çocuklu bir sabun ve mum imalatçısının onuncu oğlu olarak dünyaya geldi. On yaşında okulu bıraktı. 12 yaşındayken basımevi yöneten ve liberal bir gazete yayınlayan ağabeyi James'in yanına çırak olarak girdi. Basımcılık mesleğini öğrendi ve edebiyat çalışmalarına başladı. 1730'da Philadelphia'da bir basımevi ve gazete kurdu. Poor Richard’s Almanac'ı (Fakir Richard'ın Almanak'ı) yayınlamaya başladı. 1732­-1757 yılları arasında yönetmenliğini yaptığı Almanac'da Richard Sounders imzasıyla yazılar yazdı. Siyaset, felsefe, bilim, iş ilişkileri gibi konuların tartışıldığı Junto adlı bir kulüp; kütüphane, hastane ve yangına karşı sigorta şirketi kurdu. Basımevlerini çoğalttı.