"66 Soruda bireysel başvuru"

Anayasa Mahkemesi, 23 Eylül 2012’de uygulanmaya başlayacak bireysel başvuruya ilişkin kapsamlı ve nesnel bilgiler sunmak için "66 Soruda Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru" kitapçığı hazırladı.

Anayasa Mahkemesi raportörleri Dr. Hüseyin Ekinci ve Dr. Musa Sağlam tarafından bireysel başvurunun tanıtılması amacıyla hazırlanan kitapçık, 66 soru başlığı altında bireysel başvuru yapacak kişiler ile onlara hukuki destek sağlayacak avukatlar için bilgileri içeriyor.

Başvuruya ilişkin genel açıklamalar, Anayasa Mahkemesi’nin kişi, yer, zaman ve konu bakımından yetkisi, Mahkemede bireysel başvuruyu inceleyen birimlerin anlatıldığı kitapçıkta, başvurunun şekli, maddi şartları, başvuru süresi, başvuruların nasıl yapılacağı, nasıl inceleneceği, Mahkemenin verdiği kararlar ve sonuçlarına ilişkin soruların yanıtları yer alıyor.

-Kim, ne için başvurabilir?-

Kitapçıkta yer alan bilgilere göre, bireysel başvuru, Anayasa’da yer alan temel hak ve özgürlüklerinden Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve buna ek Türkiye’nin taraf olduğu protokoller kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından ihlalinden dolayı mağdur olduğunu iddia eden kişiler tarafından yapılabilecek.

Örneğin yaşama hakkı, işkence ve eziyet yasağı, zorla çalıştırma yasağı, kişi hürriyeti ve güvenliği, hak arama hürriyeti, suç ve cezaların kanuniliği, özel hayata, aile hayatına, konut ve haberleşmeye saygı, düşünce, din ve vicdan hürriyeti, düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti, toplantı ve örgütlenme hürriyeti, mülkiyet hakkı, serbest seçim hakkı, temel hak ve hürriyetlerin korunması, eğitim ve öğretim hakkı ve ödevi, eşitlik ve etkili başvuru hakkı gibi hakları ihlal edilenler başvuru yapabilecek.

Kanun, içtüzük gibi yasama işlemleri ile tüzük, yönetmelik gibi idarenin düzenleyici işlemleri doğrudan bireysel başvuruya konu edilemeyecek. Ancak bu durum, yasama işlemi ya da düzenleyici işlemin kişiye uygulanması ve bunun da bir hak ihlaline yol açması halinde söz konusu uygulama işlemi aleyhine bireysel başvuru yapılmasına engel oluşturmayacak.

Anayasa Mahkemesi kararları ile Anayasa’nın yargı denetimi dışında bıraktığı işlemler aleyhine hiçbir şekilde bireysel başvuru yapılamayacak.
Cumhurbaşkanının tek başına yaptığı işlemler, Yüksek Askeri Şura’nın terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma işlemleri, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nun meslekten çıkarma cezasına ilişkin olanlar dışındaki kararları gibi Anayasa’nın açıkça yargı denetimi dışında bıraktığı işlemler de bireysel başvuru yoluyla Anayasa Mahkemesi önüne getirilemeyecek.

-Başvurular-

Bireysel başvurular, bireysel başvuru formu kullanılarak veya başvuru formunda bulunması gereken bütün bilgileri içeren ve aynı formatta olan bir dilekçeyle yapılacak.

Bireysel başvuruda ilke olarak başvurunun bizzat başvurucu tarafından yapılması ve yürütülmesi esas olacak. Avukat aracılığıyla yapılan başvurularda, vekaletnamenin başvuru ekinde sunulması gerekecek.

Mahkemeye yapılan başvuru belgelerinde başvurucunun kimlik bilgilerini gizlemesi mümkün olmayacak. Ancak, başvurucunun daha sonraki aşamalarda yalnızca kamuya açık olan belgelerde kimliğinin gizli tutulmasını talep edebilme hakkı bulunacak.

-23 Eylül ve sonrası-

Anayasa Mahkemesi, 23 Eylül tarihinden sonra kesinleşen nihai işlem ve kararlar aleyhine yapılacak bireysel başvuruları inceleyebilecek. Bu tarihten önce kesinleşen kararlar, Anayasa Mahkemesi tarafından incelenemeyecek. Bu durumu dikkate almaksızın Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuruda bulunmak amacıyla gönderilen dilekçeler, zaman yönünden yetkisizlik nedeniyle reddedilecek.

Bireysel başvurunun, kanunlarda zorunlu idari ve yargısal başvuru yolları öngörülmüşse, bu yolların tamamının tüketildiği tarihten, başvuru yolu öngörülmemişse ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren 30 gün içinde yapılması gerekecek. Bu süreyi aşan başvurular başka bir inceleme yapılmaksızın reddedilecek.

Otuz günlük sürenin başlangıç tarihi olarak kesinleşmiş kararın kişiye tebliğ ya da tefhim tarihi esas alınacak.

Başvurunun, Kanun’da gösterilen yerlerce kaydının yapılıp başvurucuya alındı belgesinin verildiği tarih ise başvurunun yapıldığı tarih olarak kabul edilecek. Bu iki tarih arasındaki sürenin otuz günü geçmesi halinde başkaca bir inceleme yapılmaksızın başvuru reddedilecek.

Bireysel başvuru, Kanun’da ve içtüzükte belirtilen şartlara uygun biçimde içtüzük ekindeki ve Mahkemenin internet sitesinde yayımlanan başvuru formu ya da başvuru formunda bulunması gereken bütün bilgileri içeren ve aynı formatta olan bir dilekçe kullanılarak Anayasa Mahkemesi’ne doğrudan yapılabileceği gibi diğer mahkemeler ya da yurt dışı temsilcilikler vasıtasıyla da yapılabilecek.

-Posta yoluyla başvuru yok-

Mektup, telgraf ya da elektronik iletişim araçları kullanılarak başvuru yapılmasına imkan tanınmayacak. Ancak, gelecekte Anayasa Mahkemesi Genel Kurulu’nun bu yöntemlerle ya da elektronik ortamda, güvenli elektronik imza kullanılarak, başvuru yapılabilmesine ilişkin karar alabilme imkanı bulunuyor.

Şu an posta yoluyla başvuru yapılabilmesi mümkün olmayacak, bu şekilde yapılan başvurular usulüne uygun olmadığından reddedilecek.
Bireysel başvurudan feragat edilebilecek. Başvurucunun davasından feragati halinde düşme kararı verilebilecek. Ancak feragat edilen bir başvuru hakkında, Anayasa’nın uygulanması veya yorumlanması veya temel hakların kapsamının ve sınırlarının belirlenmesi ya da insan haklarına saygının gerekli kılması hallerinde düşme kararı verilmeyerek Anayasa Mahkemesi tarafından incelemeye devam edilmesi kararı alınabilecek ve bu başvuru esastan sonuçlandırılabilecek.