Giriş
Karaciğeri temizlemek ve güçlendirmek mümkün mü?
Karaciğeri temizleyen ve güçlendiren besinlerden bahseden Medipol Mega Üniversite Hastanesi Organ Nakli Bölümünden Prof. Dr. Onur Yaprak, corona virüsü atlatan bir kişi için karaciğerinde görülebilecek değişiklikler olabileceğini ve bilinçsiz ilaç tüketiminin zararlarını posta.com.tr'ye anlattı. Büşra Akkaya / busra.akkaya@posta.com.tr
Corona virüs olmanın panik ve korku hali bilinçsizce ilaç alımına neden oluyor? Evde var olan ağrı kesici ve ateş düşürücü ilaçlara bilinçsizce yöneliyoruz. Bu durumun karaciğer etkisi konusunda bilgi verebilir misiniz?
Corona virüsler aslında son 50 yıldır bilinen ve insanlarda 4 farklı tipi ile her kış geçirdiğimiz gribal üst solunum yolları enfeksiyonlarının yüzde 15’lik bir kısmından sorumlu olan virüslerdir. Ancak 2003 yılında SARS ve 2012 yılında MERS ile hayvanlarda hastalık yapan korona virüsler mutasyona uğrayarak insanlarda da hastalık yapar hale geldi.2019 yılı sonunda bunlara Covid -19 hastalığına yol açan SARS-Cov-2 virüsü eklendi. Maalesef tüm dünyada 100 yıldır görülmeyen pandemi boyutunda bir salgına yol açtı. Covid-19’un yayılımına bakıldığında damlacık enfeksiyonu dediğimiz öksürme hapşırma gibi ağız ve boğazdan çıkan virüslerin solunması ile bulaşıyor. Bu hastalığı en ağır geçiren gruplar ve hayati riske sahip olanlar; 65 yaş üstü, kronik hastalıkları olan bağışıklık sistemi düşkün bireyler. Covid-19 dan korunmak için maske takmak ve 2 metre sosyal izolasyon kuralına uymak en etkili yöntem. Bunun dışında normal sağlıklı beslenen sebze, meyve, kuru baklagil, et, yoğurt, yumurta, gibi protein ve vitamin kaynakları sofrasında olan bireylerin ek olarak alacağı bir ilaç yok. Bu hastalıktan korunmak için dünyada bir ilaç zaten henüz üretilmedi. Bilinçsizce kulaktan duyma ilaç kullanmak karaciğer hasarına yol açabilir. Bu ilacın reçeteli ilaç veya bitkisel ilaç olması durumu değiştirmez. Zaten her yıl dünyada yüzlerce insan bilinçsiz ilaç kullanımına bağlı akut karaciğer hasarı ile hastanelere başvuruyor ve bunların maalesef bir kısmı hayatını kaybediyor.
Hepatit taşıyıcısı olan bir kişinin corona virüse yakalanması ne gibi tehlikeler doğurur?
Hepatit taşıyıcısı olmak corona virüse yakalanma ya da daha ağır geçirme için bir risk faktörü değildir. Ancak hepatit taşıyıcısı olup siroz olmuş kişilerde sirozun geç aşamasına yani karaciğer nakli aşamasına gelinmiş ise bu kişilerin bağışıklık sistemleri de artık baskı altında olacağından corona virüse yakalanma ve ağır geçirme riskleri artar.
Karaciğerimizi temizleyen ve güçlendiren besinler nelerdir? Bu konuda belirli bir kür uygulanabilir mi?
Karaciğer sağlığını korumak ömür boyu devam ettirmemiz gereken bir yaşam tarzı değişikliği gerektirir. Sağlıklı beslenmek ve karın bölgesinden kilo almamak, insülin direncini düşük tutmak, egzersiz yapmak sağlıklı karaciğere sahip olmanın altın kurallarıdır. Karaciğerimizde biz yaşlandıkça yıllar içinde maruz kaldığı gıdalara, toksinlere ve ilaçlara bağlı olarak yorulur, yıpranır ve yaşlanır. Karaciğerimizi 10 ya da 20 yıl önceki haline getirmek için kısa süre uygulanacak mucizevi bir detoks ya da kür yoktur, ancak aşağıda sayacağımız şekilde karaciğere düşman yiyecek ve içeceklerden uzak durmak ve dost olan gıdalar ile beslenmeyi bir alışkanlık haline getirmekle hiç şüphesiz sağlıklı bir karaciğere sahip oluruz.
İlk yapılması gereken zararlı besinleri almayı keselim. Çünkü bu bu besinler karaciğerde yağlanma yolu ile direkt inflamatuar (iltihap) hasara yol açarlar. Karbonhidrattan zengin gıdaları, fastfood ürünlerini, doymuş yağ içeren gıdaları azaltın; Ekmek, unlu mamüller, tatlılar, pilav, makarna, patates kızartması, yağlı soslar, yağlı etler ve şekerli içecekler kaçınmamız gereken gıdalardır. Bunları olabildiğince az tüketin. Ve tabiki alkolden de uzak durun.
Karaciğere faydalı olan ve detoks yapan besinlere örnek olarak ise şunları verebiliriz. Omega-3 ve 6,Selenyum, Glutation, C vitamini, E vitamini içeren antioksidan içerikli yiyecekler karaciğere faydalı olduğu için bunları tüketmeye gayret edin. Zeytinyağ ile yapılmış sebze yemekleri, balık, salata, kuru baklagil, turp, lahana, kara lahana, brüksel lahanası, karnıbahar, brokoli, roka, tere, kırmızı pancar, havuç, sarımsak, limon, greyfurt, yeşilçay, zerdeçal, siyah üzüm, günde 1 avuca kadar ceviz, çiğ badem gibi çerezler örnek olarak verilebilir. Ama bunları da tabi ki ölçülü ve abartmadan almamız gerekir.
Corona virüsü atlatan bir kişi için karaciğerinde olabilecek değişiklikler nelerdir? Olumsuz durumlar açısından neler önerirsiniz?
Corona virüsler vücudumuza ACE-2 reseptörleri aracılığı ile giriyorlar. Hastalık en çok üst solunum yolu ve akciğerlerde etki gösterse de ACE-2 reseptörleri safra yollarında ve karaciğerde de bulunuyor. Virüs dışkıda %30 oranında izole ediliyor. Bu demektir ki virüs karaciğer safra yolları ve barsaklar ile atılım yolunu da kullanmaktadır. Covid-19 geçiren hastaların karaciğer enzimlerinde yüzde 50’ ye varan bir oranda artış gözleniyor. Bunun muhtemel mekanizmaları arasında; virüsün karaciğerde iltihap yapması, sitokin fırtınası sırasında oluşan tüm vücudu etkileyen yanıttan karaciğerinde etkilenmesi veya hastalığı tedavi etmek için kullanılan ilaçların yan etki yapmış olması sayılabilir. Eğer sağlıklı bir karaciğere sahipseniz tüm bu süreç geri dönüşlüdür ve hastalık iyileşince karaciğerde bir hasar bırakmaz enzimlerde normale gelir. Çok nadir durumlarda ise altta siroz gibi bir hastalığınız varken bu hastalığa yakalanmanız durumunda mevcut karaciğer sirozunun aşamasında ilerlemeye yol açabilir.