Marteniçka geleneği halk arasına bilinen doğa takvimine göre leyleklerin göç için yola çıkmasıyla bileklere takılıyor ve mart ayı boyunca çıkarılmıyor. Marteniçka eski dönemden bu yana sağlık, bolluk ve bereket getireceği inancıyla uygulanan bahar ritüelleri arasında yer almaya devam ediyor.

MARTENİÇKA NEDİR?

Martenitsa veya martipi adıyla da bilinen marteniçka, Trakya ve Balkan coğrafyasında 1 Mart itibariyle mart ayı boyunca bileklere takılan süsleme ve bilekliklere verilen isimdir.

Marteniçka, eski bir Bulgar geleneği olarak bilinse de tüm Balkan coğrafyasında bilinen hatta ülkemizde de Balkan göçmenleri nedeniyle her yık kutlanan bir bahar geleneğidir.

Halk arasında bilinen doğa takvimine göre leylekler şubat ayının sonunda göç için yola çıkıyor ve leyleklerin göç için yola çıkması baharın gelişinin bir göstergesi kabul ediliyor.

Mart ayında beyaz ve kırmızı iplerle hazırlanmış bu süsler ve bileklikler sağlık, iyilik ve bereket dilekleriyle bileklere bağlanıyor ve ay boyunca bileklerden çıkarılmıyor. Mart ayı içinde yılın ilk leyleği görüldüğü zaman bileklerden çıkarılarak meyve veren bir ağaca bağlanıyor. Aynı zamanda mart ayında leylek görülürse marteniçka takılırken dilenen dileklerin gerçekleşeceğine inanılıyor.

MARTENİÇKANIN YAPILIŞI

Marteniçka geleneğinde en önemli konulardan birisi bu bilekliklerin ve süslerin satın alınmaması konusu. Kişi ya kendi yapmalı ya da hediye gelmeli. Bu nedenle 1 Mart tarihi itibariyle Balkan coğrafyasında yaşayan pek çok kişi birbirlerine marteniçka hediye eder. Marteniçkanın yapılışı ise oldukça kolaydır. En basit hali ile kırmızı ve beyaz ipler bir ucundan birbirine bağlanır, diğer uçları birbirine dolayarak marteniçka örülebilir. Ancak isteyen şiş ve tığlarla örerek, boncuk ve pullarla süslenerek de yapabilir.

Marteniçkalarda kullanılan kırmızı renk sağlık ve gücü beyaz renk ise uzun ömrü, temsil eder.

MARTENİÇKANIN HİKAYESİ NEDİR?

Bulgaristan halk kültüründe marteniçkaya dair farklı efsaneler anlatılmaktadır. Bunlardan en çok bilineni ise Baba Marta'dır. Baba Marta yani Marta Nine, günümüze kadar korunmuş en saygın geleneklerden biridir. Bulgarlar 1 Mart'tan itibaren Baba Marta (Marta Nine) günlerinin başladığına inanırlar. Yapılan marteniçkalar, evlere, meyve ağaçlarına, ev hayvanlarına da takılırlar. Bu şekilde yeni başlayan tarım yılının da verimli ve bereketli olması için dilekler tutarlar.

Diğer yandan uzun yıllardır uygulanan bir gelenek olan marteniçkalar ilk başlarda sadece kırmızı ve beyaz ile hazırlanır, nazardan korunmak için hayvanlara ve insanlara takılırmış. Farklı bölgelerde ise kırmızı ve beyaz iplikten örülen bu süslere gümüş veya altın bağlanarak hastalıklardan korunmak için bir simge olarak kullanılırmış.