Hayatı, kuşları izlemekle geçiyor

Röportaj: Ali R. KARADAĞ
alirkaradag@gmail.com

Kuş gözlemciliği nedir?

İngiltere’de yüzyıl önce başlamış bir hobi. Önce kuşları doğal ortamlarında gözleyen insanlar olmuş. Ötüşleri, yaşayışları ilgilerini çekmiş. Zamanla bu kuş gözleme hobilerinde dürbün kullanılmış. Kuş gözlemciliği, doğayı anlamakla ilgili bir meraktır aslında.

Ülkemizde çok gözlemci var mı? Var da biz mi bilmiyoruz?

Bu hobi, yabancıların etkisiyle 40 yıl önce bizde de başlamış. Son 15 yılda kuşlara ilgi arttı. Doğal Hayatı Koruma Derneği’nin projeleriyle hız kazandı. İlgi olunca, İstanbul Kuş Gözlem Topluluğu 2000 yılında kuruldu. Ülkemizde 2 binden fazla kuş gözlemcisi var. Ama ornitolog (kuş bilimci) sayısı çok az.

Hangi kuş türlerini gözlemliyorsunuz?

470’in üstünde kuş türü gözlemleniyor. Sadece İstanbul’da, yılın değişik mevsimlerinde 200’den fazla kuş türü görebilirsiniz. Oysa şehir içinde en fazla 20 türe rastlarız. Herkesin aşina olduğu serçe, karga, güvercin dışında dikkatli bakılırsa kızılgerdan, dağkuyruksallayanı, karakızılkuyruk gibi kuşlara rastlayabiliriz. Örneğin; kışın İstanbul’da 10 tür martıya rastlarız. Vapurdan simit atarken hemen gelenler genelde karabaş martıdır. Daha iri olanlar ise gümüş martıdır ve burada ürerler.

‘Kendi belgeselinizi kendi dürbününüzden izlemek’

Sizi bu alana iten sebep neydi?

Bu hobi, doğada bulunmayı sevenler için. Ben hem doğada olmayı, hem kuşları izlemeyi sevdiğim için yapıyorum bunu. 30 yaşından sonra merak sardığım bir faaliyet bu. Seslerinden, görüntülerinden ayırt etmek, göç yollarını ve göç mevsimlerini izlemek çok hoşuma gitti. Beğendiğim bir söz var bu konuyla ilgili: “Kuş gözlemciliği kendi belgeselinizi, kendi dürbününüzün ardından izlemektir.”

Kuşları nasıl gözlüyorsunuz?

Alana ya da kuşun türüne göre değişir. Sulak alanda gözlem yapacaksak sabit kalır, tripot üzerindeki teleskopla kuşları izleriz. Uzaktan izlediğimiz için kamufle olmaya gerek kalmaz. Ormanda gözlem yapacaksak yürüyerek ve kuş seslerini dinleyerek çalışır, dürbünle de izleriz.

Kuşlarla ilgili başka nasıl çalışmalar yapıyorsunuz?

Göç zamanları sayım yaparız. Ötücü kuşları değil, daha çok leylek ve yırtıcı kuşları sayıyoruz. Onarlı ya da yüzerli gruplar halinde sayarız. Böylece göç eden kuşların sayısı ile ilgili fikrimiz olur.

Ya fotoğraf çekmek? Siz de çekiyor musunuz?

Kuş gözlemcisi ile kuş fotoğrafçılığı farklı şeyler. Cipleri ve pahalı objektifleriyle gelip kuşların özelliklerini bile bilmeden onları fotoğraflayan insanlar türedi. Bu arada, hem gözleyen hem resimleyenler de var. Ama kuş gözlemcisinin önceliği fotoğraf çekmek değil.

Dürbün, defter ve kitap şart

Kuş gözlemcisi olmak için ne yapılmalı?

Öncelikle bir dürbün almalılar. 7-10 arasında büyüten bir dürbün iş görür. Kuşlarla ilgili kitaplar edinmek gerek. Yanınızda not defteri de olmalı. İstanbul Kuş Gözlem Topluluğu hafta sonlarında günübirlik ya da iki günlük geziler düzenler. Meraklılar, kuş gözlemenin püf noktalarını bu gezilerde öğrenebilir, www.ikgt.org isimli sitemizden bize ulaşabilirler.

Çok bireysel gibi duruyor.

Pek sayılmaz. Gözlemci sadece uzaktaş kuşu izlemez. Kuşları kayıt altına alarak başkasının işine yarayacak verileri paylaşır. Dünyanın her tarafından katılımcıları olan bir site var: www.kusbank.org. Kuşlarla ilgili çalışan bilim insanları buradaki bilgi ve fotoğraflardan yararlanabiliyor.

Kuşlar, süper projelere karşı

İstanbul’da yaşıyorsunuz. Kuşlarla ilgili ne söylersiniz?

İstanbul, dünyanın en önemli kuş göçü rotalarından birinin tam üstünde. İlkbahar ve sonbaharda yüzbinlerce kuşu İstanbul’da görebilirsiniz. Bunun kaçırmamak için Belgrad Ormanları, Terkos Gölü, Büyük ve Küçükçekmece Gölleri, Riva Çayı, Şile Adaları birebir.

İstanbul’un süper projeleri kuş göçlerini etkiler mi?

Göçmen kuşlar, bazı noktalarda durup beslenmeye ihtiyaç duyar. İstanbul önemli dinlenme noktalarından. Dolayısıyla sulak alanlar ve ormanlar, onlar için hayati önemde. 3. köprü ve yeni havalimanı, bu canlıların yaşam alanı üzerinde yer alacak. İnsanlar farkına varmayacak ama bazı kuş türlerinin sayısı azalacak. Önemli olan sadece köprü değil, köprüyü besleyecek yollar ve orada gelişecek yeni yerleşim yerleri de göç yolları üzerinde. Kuşlar geceleri göç etmez, ormanda konaklarlar. Ortada orman kalmayınca ne yapacaklar?

(14.12.2013 tarihli Cumartesi Postası'ndan alınmıştır. )