Kimi cambaz ise ruhunu seyircilerin önünde teslim ederdi. Geçtiğimiz hafta dünyaca ünlü Cirque de Soleil’in akrobatlarından 31 yaşındaki Sarah Guyard Guillot güvenlik kemeri açılınca 15 metre yükseklikten düşerek öldüğünde gözler yine bu tehlikeli mesleğe çevrildi...

Cambazlar, tarihin ağır akan renkli sayfalarından günümüzün hızlı işleyen dünyasına kadar her yerde karşımıza çıkar. Onlar, bayram yerlerinde, meydanlarda, mesire alanlarında, şehzadelerin sünnet törenlerinde boy gösterdiler.

Çocukların kahramanı oldular, yetişkinleri hayrete düşürdüler. Ülkemizde artık eski görkemli günleri geride kaldıysa da dünyada halen inatla cambazlık yapan insanlar var.

Cambazlar, hayatlarını önceleri ip, sonraları tel üzerinde kazandılar. Eskiden cambazlar sadece ip üzerinde yürümez, şakalar yapar, seyredenleri güldürürlerdi. İpte yürüyen cambazların yanında, direklere tırmanıp çay kahve içen, korkutucu akrobatik hareketlerde bulunanlar da vardı.

İstanbul’da Dikilitaş’ın üzerinden aşağıya düşüp ölen cambazların sayısı bir hayli fazladır. Ölenlerin sayısı artınca Dikilitaş’a çıkmak yasaklanmıştı. Çember oyunları da her zaman rağbet görüyordu.

Bıçaklarla dolu çemberlerin arasından balık gibi atlayan cambazlar hayretle izlenirdi. Güç ve kuvvet gösterisi yapan cambazlara ise ‘zorbaz’ denirdi.

Efsane cambaz Rıfat Telgezer

Türkiye’de, cumhuriyetin ilk yıllarında, cambazlığın ipten tele geçiş dönemiyle birlikte birkaç ünlü cambaz bu işi en iyi şekilde devam ettirmeye çalışmışlar; aralarından bir tanesi uzun yıllar bu işin son büyük temsilcisi olarak adını Türkiye’deki cambazlık ve cambazhane tarihine altın harflerle yazdırmıştır.

60’lı yaşlara merdiven dayamış kimi eski İstanbulluların adını pek iyi bildikleri bu ünlü cambaz, 1950’li, 60’lı yılların yaz aylarında Aksaray, Kasımpaşa, Büyükada, Heybeliada, Bakırköy, Yeşilköy gibi semtlerde kurduğu çadırıyla ününe ün katan Rıfat Telgezer’di.

1950’li yıllarda, büyük bir çadırla Türkiye’deki ilk büyük kapalı cambazhaneyi gerçekleştiren Rıfat Telgezer yaptığı gösterilerle o dönemin İstanbullularının hafızalarına kazınan gösterileriyle seyredenleri hayran bırakmıştı.

1750 KİŞİLİK CAMBAZHANE

Telgezer Cambazhanesi’nin altın çağını yaşadığı yıllarda, Rıfat Telgezer, bir sirk çadırından eksiği olmayan 1750 kişilik çok sağlam ve muhteşem bir çadır yaptırdı.

Bu çadırın ilk kurulduğu yer de Bakırköy Yenimahalle’de boş bir arsaydı. Cambazhanenin kadrosu zamanla genişledi, birbirinden değişik gösteriler yapıldı.

Kadroda komedyenler, şarkıcılar ve dansözler de vardı. Bunların arasından Celal Şahin, Aysel Tanju gibi kimi sanatçılar Rıfat Telgezer’in cambazhanesinde başlattıkları gösterilerden sonra ünlü oldular.

Cambazhanede yapılan tüm gösterilerin sonunda merakla beklenen Rıfat Telgezer’in oğulları ve yeğeni Sıtkı Yolagel ile tel üzerinde yaptığı müthiş cambazlık gösterileri oluyordu.

ÇIPLAK CAMBAZ

Hayley Ashburn 2012’de Tayland’da 37 metre yükseklikteki ipte yürüyüp akrobatik hareketler yapmıştı. Gece yarısı gerçekleşen gösterinin en ilgi çekici özelliği, genç kadının gösteri sırasında çırılçıplak oluşuydu.

At cambazları

At cambazlarının yaptığı gösteriler, bir zamanlar İstanbul’un en önemli eğlenceleri arasındaydı. Ülkemizde at cambazlarının tarihi II. Mahmut’un 1837’deki Balkan seyahatinde Soullier Sirki’nin gösterisini hayranlık içinde izlemesiyle başladı.

II. Mahmut İstanbul’a Soullier Sirki’yle birlikte döndü. Louis Soullier’in liderliğini yaptığı sirk, at cambazlığı temelinde gösteri yapan bir aile topluluğuydu. On kişilik aile dışında 40 kişilik bir kadro ve 33 attan oluşan sirkin İstanbul’daki gösterisi Haydarpaşa çayırında yapıldı.

Padişah, şehzadeler, vezirler ve büyük bir halk kalabalığı gösteriyi coşkuyla izledi. II. Mahmut, sirk üyelerine aylık bağladı, gösteri yapmaları için gereken her türlü desteği verdi.

(07.07.2013 tarihli Posta Karnaval'dan alınmıştır.)