Aşırı şişmanlıkta diyet yapmak gereksiz

Şişmanlıkta Cerrahi Tedavi yazı dizisi şimdi www.posta.com.tr 'de... Genel Cerrahi Uzmanı Prof. Dr. Mehmet Ali Yerdel anlattı:

Şişmanlık cerrahisi için uygun adaylar kimler?

Hafif kilolu ya da ‘Giydiklerim yakışmıyor’ diyen kişilere yapılmıyor. Çok net sınırlar var. Şişmanlık cerrahisi adayı olanlara ‘morbid obez’ diyoruz. Morbid obez, hastalık oluşturacak kadar şişman olmak demek. Kimlere şişman kimlere obez demek gerekiyor? Bir kişinin fazla kilolu olması onun obez olduğu anlamına gelmez. Mesela 100 kilo olan biri 2 metre boyundaysa kilosu normaldir. Şişmanlık-obez ayrımı için vücut kütle endeksini hesaplamak lazım.

Peki ameliyat morbid obezler dışındakilere yapılamıyor mu?

Vücut kütle indeksi 35-40 arasında olanlara da yapılabilir. Ama bunun için aşırı şişmanlığa bağlı tip 2 şeker, yüksek tansiyon, karaciğer yağlanması gibi hastalıkların ortaya çıkmış olması lazım. Yoksa ‘5 kilo aldım’, ‘Belimde yağ birikti’ tarzı estetik kaygı oluşturan şişmanlık durumları konumuz kapsamı dışında. Ama dünyada deneyim arttıkça 35 rakamı 32’lere kadar iniyor.

Yaş sınırı var mı?

Hastanın ergenlik çağını tamamlamış olması lazım. Yani 15 yaşından sonra yapılabiliyor. Üst sınırımız ise 60 yaş. Fakat hasta 63 yaşındaysa, genel sağlık durumu iyiyse, kalp problemi yoksa yine ameliyat yapabiliyoruz.

Ameliyat, hormonal hastalıklar yüzünden şişmanlayanlar için uygun mu?

Hayır. Şişmanlığın dış nedenle yani fazla yemekten olması lazım. Cushing sendromu, böbrek üstü bezinin sorunları gibi hastalıklara bağlı şişmanlıkta ameliyat önermiyoruz. Zaten morbid obezitenin yüzde 99 sebebi fazla yemek. Ameliyat için bir başka koşulumuz kişinin ciddi bir psikiyatrik hastalığının olmaması. Bir de hastaların ameliyat kararından önce en az 6 ay kilo vermek için uğraşmış ama başarısız olması lazım. Çünkü morbid obezlerin yüzde 2 de olsa diyet ve egzersizle kilo verme olasılığı var. Ama morbid obezitede ciddi diyet, egzersiz ve psikolojik desteğe karşın giderilmesi gerçekten zor bir şişmanlık söz konusu. Hastaların yüzde 98’inde işe yaramıyor. Zayıflama ilaçlarıyla ise başarı oranı yüzde 10’u geçmiyor. Üstelik bu ilaçların çok ciddi yan etkileri var.

İradeyle kilo vermeleri çok güç öyleyse...

Aynen. Morbid obezlerle ilgili İsveç’te 1980’lerde başlayan ve 20 yıl süren bir araştırma var. Bin kişiye morbid obezite ameliyatı yapılmış, bin kişiye ise psikolojik destek, egzersiz ve diyetle yardım edilmiş. Araştırma sonunda ameliyat olanların daha uzun yaşadığı, diyetle uğraşanların ise daha erken öldüğü tespit edilmiş. Dolayısıyla ameliyat ömrü uzatıyor.

YAŞAM SÜRESİNİ KISALTIYOR

Araştırmalar, morbid obezitenin yaşam süresini 10-15 yıl kısalttğını gösteriyor. Bu hastalarda daha fazla böbrek, safra kesesi taşı olur. Hastaların kalp krizi, inme, meme ve kolon kanseri riskleri daha yüksektir. Aşırı kilo nedeniyle 20-30’lu yaşlarda tansiyon, şeker hastası olurlar. Fazla kiloların eklemlerde yarattığı yük diz problemlerine yol açar, diz protezlerine gereksinimi artırır.

1 YILDA 55 KİLO

Çiğdem Özdemir (33 yaşında, muhasebeci)

Çocukluğumdan itibaren şişmandım. Hayatım boyunca kilolarımla mücadele ettim. Uygulamadığım diyet, gitmediğim diyetisyen kalmadı. Akupunktur, zayıflama ilaçları, bitkisel ilaçlar... Hepsini denedim. Evlendikten sonra 115 kiloya çıktım. Evliliğimizin üzerinden bir ay geçtikten sonra eşim yanımda uyumamaya başladı. Çünkü fazla kilolarım yüzünden çok horluyordum. Bunun üzerine ameliyat olmaya karar verdim. Bana mide by pass’ı yapıldı. Ameliyattan sonra ilk 6 ayda kilolarımın çoğu gitti. Birinci yılın sonunda toplam 55 kilo vermiştim. Şu an kendimi harika hissediyorum. Aynanın karşısına geçtiğimde görüntüm başka biri gibi geliyor. Rahatlıkla merdiven çıkabiliyor, yürüyebiliyorum. İnsan bunların değerini kaybetmeden anlayamıyor. Bir daha o günlere dönmek istemiyorum.

TÜRKİYE'DE OBEZİTE SALGIN GİBİ ARTIYOR

Aşırı şişmanlık Amerika’da ülke sağlığını tehdit eden ciddi bir sorun. Muhtemelen hızlı kapitalizmin, ayaküstü atıştırma ve fast food kültürünün bir bedeli orada. Amerikan nüfusunun yaklaşık yüzde 35’i obez, yüzde 5’i de morbid obez. Amerika’da 10 milyon morbid obezite ameliyatı adayı var ve yılda yaklaşık 300 bin kişi morbid obeziteye bağlı nedenlerle hayatını kaybediyor. Bu rakam sigaraya bağlı ölümlerin sıklığını zorlayıcı düzeyde.

Ayrıca Amerika 2011’de obezite ile savaşta 190 milyar dolarlık bir fatura ödedi. Bu rakam tüm sağlık harcamalarının yüzde 20’sine denk geliyor. Obez bir insanı taşıyan aracın ağırlık nedeniyle daha fazla yakıt tükettiği ve bu nedenle araçların yılda 4 milyar dolarlık daha fazla yakıt tükettiğini de biliyoruz. Ülkemizde ise rakamlar maalesef çok iç açıcı değil. Son çalışmalar, obezitede Batı toplumlarına yaklaştığımızı gösteriyor.

VÜCUT KİTLE İNDEKSİ NASIL HESAPLANIR?

Diyelim ki; kilonuz 100 ve boyunuz 1.80 hesabı şöyle yapacaksınız: 1.8 çarpı 1.8=3.24 100 bölü 3.24=30.8 VKİ’niz 30.8 Sonucu şöyle değerlendirebilirsiniz: 20-25: Normal 25-30: Kilolu 30-35 : Şişman (obez) 35-40: Aşırı şişman (Tip2 obez) 40 ve üzeri: Morbid obez

YARIN: AMELİYATLA 90 DAKİKADA YENİ HAYAT