Giriş
Meme kanserinde radyoterapi ve kemoterapi ne zaman tercih edilmeli?
Meme kanserinde kemoterapi, radyasyon tedavisi, hormon tedavisi ve hedefe yönelik tedaviler gibi seçeneklerin de bulunduğunu belirten Genel Cerrahi ve Cerrahi Onkoloji Uzmanı Prof. Dr. Hakan Mersin, meme kanserinde kemoterapi ve radyoterapinin ne zaman tercih edildiğini sizler için anlattı.
Günümüzde meme kanseri tedavisinde cerrahi tedavi, kemoterapi, radyasyon tedavisi, hormon tedavisi ve hedefe yönelik tedaviler gibi seçenekler mevcuttur. Bu tedavilerin bazıları, diğer tedavilerle kombinasyon halinde veya diğer tedavilerden önce veya sonra en iyi sonucu verir.
Meme cerrahı tarafından koordine edilen uzman ekip bu tedavilerin değişik kombinasyonlarını içeren, size özel bir tedavi planı tasarlayacaktır.
Meme kanseri için ilk uygulanan tedavi çoğu zaman cerrahi tedavidir. Cerrahi tedavi gerekli ama her zaman yeterli değildir. Meme kanseri sistemik, yani tüm vücudu ilgilendiren bir hastalıktır. Oysa cerrahi esas olarak bölgesel bir tedavi sağlamaktadır. Bu nedenle tüm vücuda etki edebilecek (sistemik) tedavilere de gereksinim vardır. Bunlar genellikle cerrahi ve radyoterapi gibi bölgesel tedavilerin tamamlanmasından sonra kullanılırlar. Kemoterapi tüm vücudu etkilediği için sistemik tedavi olarak kabul edilir. Kemoterapi dışında hormon tedavisi, hedefe yönelik ilaçlar ve immünoterapiler de sistemik tedavileri oluşturur.
KEMOTERAPİ
Kemoterapi, meme kanseri hücrelerinin büyümesini durdurmak veya yavaşlatmak için kullanılan ilaç tedavisidir. Bu ilaçlar direkt damar veya ağız yoluyla verilerek kullanılır, kan dolaşımına geçerek nerede olurlarsa olsunlar kanser hücrelerini tedavi etmek için vücuda dağılırlar. Meme kanseri hücreleri sağlıklı, normal hücrelerden daha hızlı büyür ve bölünür. Kemoterapi, kanser hücreleri gibi hızla bölünen hücreleri sağlıklı hücrelerden daha fazla etkiler. Ancak kemoterapi ilaçları sağlıklı hücrelere, özellikle hızla büyüyen ve bölünen hücrelere de zarar verebilir.
Meme kanserini tedavi etmek için kullanılan bir dizi kemoterapi ilacı vardır. Çoğu durumda, bir kemoterapi rejimi iki veya daha fazla ilacın bir kombinasyonunu kullanır.
Meme kanserinin özelliklerine bağlı olarak kemoterapi ilaçları, hormon tedavisi, radyasyon tedavisi, hedefe yönelik tedavi veya immünoterapi gibi diğer tedavilerle birleştirilebilir.
Cerrahi tedavi sonrası geride kalmış veya vücutta başka yerlere gitmiş olabilecek kanser hücrelerini yok etmek için verilen ilaç tedavisi (adjuvan kemoterapi) olarak nitelendirilir.
Bazen kemoterapi, tümörü küçültmeye yardımcı olmak ve cerrahi olarak çıkarmayı kolaylaştırmak için meme kanseri ameliyatından önce de verilebilir. (neoadjuvan tedavi) . Her iki durumda da asıl amaç, görünmeyen mikroskobik metastazları büyümeden öldürmek veya kontrol altına almaktır. Bu, ameliyattan sonraki yıllarda meme kanserinin uzaklara yayılma riskini azaltır.
RADYASYON TEDAVİSİ
Kanser hücrelerini öldürmek için röntgen ışınları ve protonlar gibi yüksek güçlü enerji ışınları kullanılarak yapılan tedavidir. Radyasyon tedavisi ağrısızdır, ancak zamanla ciltte bazı rahatsızlıklara neden olabilir. Erken evre meme kanserini tedavi ederken, genellikle ameliyattan sonra radyasyon tedavisi verilir. Buradaki amaç ameliyattan sonra kalabilecek kanser hücrelerini yok etmek ve kanserin geri gelme (nüks) riskini azaltmaktır.
Lumpektomiden (meme koruyucu cerrahi) sonra yaygın olarak kullanılır. Büyük meme kanserleri ve/veya lenf bezlerine yayılmış kanserler için mastektomi sonrası da göğüs duvarına radyasyon tedavisi genellikle uygulanmaktadır. Radyasyon tedavisi ayrıca ameliyatla çıkarılamayan meme kanseri ve kemikler, akciğerler, beyin veya karaciğer gibi vücudun memeden uzak bölgelerine yayılan metastatik meme kanserlerini tedavi etmek için de kullanılabilir.
HORMONOTERAPİ
Hormonlara duyarlı, yani estrojen reseptörü (algılayıcı) pozitif (ER pozitif) ve/veya progesteron reseptörü pozitif (PR pozitif) meme kanserlerini tedavi etmek için hormonların salınımını veya etkilerini engelleyerek kanser hücrelerinin büyümelerini durdurmaya yönelik tedavilerdir. Genellikle diğer tedavilerle kombine olarak önce veya sonra verilebilir. Bunlar genellikle uzun yıllar ağız yoluyla kullanılan ve daha az yan etkiye sahip ilaçlardır.
Hormon tedavisinde kullanılabilecek birkaç tedavi seçeneği vardır:
- Hormonların kanser hücrelerine bağlanmasını engelleyen ilaçlar (seçici östrojen reseptör düzenleyiciler). En çok kullanılan tamoksifendir.
- Menopozdaki hastalarda yumurtalık dışı estrojen üretimini durduran ilaçlar (aromataz inhibitörleri). Aromataz inhibitörleri, aromataz enziminin diğer hormonları östrojene dönüştürmesini durdurarak östrojen seviyelerini düşürür.
- Yumurtalıklarda hormon üretimini durduran ilaçlar veya cerrahi olarak yumurtalıkların çıkarılması.
Hormonal tedavi, hormon reseptörü negatif meme kanserleri için bir tedavi seçeneği değildir.
HEDEFE YÖNELİK TEDAVİLER
Hedefe yönelik ilaç tedavisi, meme kanseri hücrelerinin hızlı veya anormal bir şekilde büyümesini, yayılmasını ve daha uzun yaşamasını sağlayan bir protein gibi belirli özelliklerini hedefleyen ilaçlar kullanılarak yapılan tedavidir. Hedefe yönelik ilaçlar, kanser hücrelerini yok etmek veya büyümelerini yavaşlatmak için çalışır. Hedefe yönelik tedavilerin normal, sağlıklı hücrelere zarar verme olasılığı genellikle kemoterapiden daha düşüktür.
Bu tedavilerden sık kullanılan birkaçı, bazı meme kanseri hücrelerinin fazla miktarda ürettiği, insan epidermal büyüme faktörü reseptörü 2 (HER2) olarak adlandırılan bir proteini hedef alır. Meme kanseri hücrelerinin büyümesine ve hayatta kalmasına yardımcı olan bu proteini hedef alan ilaçlar, sağlıklı hücreleri korurken kanser hücrelerine zarar verebilir.
Bunların dışında kanser hücreleri içindeki diğer bazı anormalliklere odaklanan hedefe yönelik tedavi ilaçları da mevcuttur. Pek çok ilacın araştırma çalışmaları da devam etmektedir.
İMMÜNOTERAPİ
İmmünoterapi, kanser hücrelerini daha etkili bir şekilde tanımak ve yok etmek için bir kişinin kendi bağışıklık sistemini güçlendirmek için ilaçların kullanılmasıdır. İmmünoterapi tipik olarak, bağışıklık tepkisini artırmak için bağışıklık sisteminde yer alan belirli proteinler üzerinden etki eder. Bu ilaçların kemoterapiden farklı yan etkileri vardır.
Bazı immünoterapi ilaçları, örneğin monoklonal antikorlar, kanser hücrelerini kontrol etmek için birden fazla şekilde etki ederler ve ayrıca kanser hücresinin büyümesini engellemek için belirli bir proteini bloke ettikleri için hedefe yönelik tedavi olarak da kabul edilebilirler.
