'Menopoza giren kadınlarda koku duyusu fonksiyonu azalır'

Menopoza giren kadınların koku alma fonksiyonlarında ciddi düşüşler olduğunu söyleyen Doç. Dr. Aytuğ Altundağ, "En son yayınlanan bir bilimsel çalışamada koku alma duyusunu kaybeden insanların ortalama yaşam süresinde diğer insanlara göre 5 yıl daha kısalma saptanmıştır" dedi. Aytuğ Altundağ özellikle yaşlanma ile birlikte gençlik dönemlerinde erkeklerden daha iyi koku alan kadınların koku alma fonksiyonlarında azalma olduğunu ve menopoz sonrası dönemdeki hormon tedavileri ile bu fonksiyonlarda da düzelme saptandığını belirtti.

Koku duyusu nedir? Nasıl koku alırız?
Doç.Dr.Aytuğ Altundağ koku alma fonksiyonumuzu şöyle açıkladı "Kokuyu almak için üç basamaklı bir sistem vardır. Bunlardan birisi burnumuzun tepe noktasında yer alan koku alanıdır. Her iki burun deliğinde yaklaşık 1.5 santimetrekarelik bir alanı oluşturur. Koku molekülleri ile koku algılayıcı hücreler bu alanda etkileşime uğrar ve elektriksel bir aktivite oluşur. Daha sonra bu elektriksel sinyal ile beyindeki koku soğancığına ulaşır. Koku duyusu dışında diğer tüm duyular beyinle ilgili merkezlere gitmeden önce talamus adını verdiğimiz bölgeye uğrarlar. Fakat koku duyusunda talamus yerine ön işleme merkezi gören yer koku soğancığıdır. Koku soğancığında kokunun ön işlem merkezi gerçekleştikten sonra ilgili koku merkezine koku sinyali gider ve koku duyusunun algılanması gerçekleşmiş olur. Üç basamaklı sistemin sağlam olması koku duyusunun gerçekleşmesi için şarttır. Koku duyusunu değerlendirirken de bu 3 sistemin tek tek ele alınması şarttır.

Koku duyusunu algılamak neler kazandırır?
Koku duyusunu algılayarak neler kazanırız. Bir kere dış dünyadaki tehlikelere karşı uyarıları erken alırız. Duman, gaz kaçağı, zehirli maddelere maruziyet esnasında bir erken uyarı sistemi gibi çalışır koku duyusu. Bunun dışında yemeklerden lezzet alırız. Beslenmemizi daha keyifli düzenleriz. Etrafımızda karşı cinsin kokusunu alarak seksüel ilişkilerimizi düzenleme konusunda sinyal alırız. Kendi kişişel hijyenimiz hakkında bize her an bilgi verir koku duyumuz. Eğer koku duyumuzu kaybedersek tüm bu durumlarda yaşam kalitemizde ciddi oranda bir azalma meydana gelecektir.

Koku alma bozukluğunun nedenleri nelerdir?
Koku alma bozukluğunun en sık üç nedeni sırasıyla; üst solunum yolu viral enfeksiyonları sonrasında gerçekleşen koku duyusu kaybı, burun eti büyümesi, burun eğriliği, sinüzit ve tümör gibi burun içi hastalıklar ve kafa travmalarıdır. Bu üç durum koku alma bozukluğunun yüzde 70’ini oluşturur. Bunun dışında diğer nedenler genetik hastalıklar, nörolojik hastalıklar, toksik-kimyasal maddelere maruz kalmak, guatr ve diabet gibi hormonal hastalıklar, bazı psikolojik hastalıklar sayılabilir.

Koku alma bozukluğunun türleri nelerdir?
Koku alma bozukluğunun türlerine baktığımızda iki gruba ayırabiliriz. Biri niceliksel, diğeri ise niteliksel. Yani niceliksel koku alma bozukluğu dediğimizde koku alma duyumuzda azalma, tamamen kaybolma yada artma olarak tarifleyebiliriz. Niteliksel koku alma bozukluğunu da kokuların farklı algılanması, kokuların kötü algılanması gibi tanımlayabiliriz. Hamileliğin belirli dönemlerinde hamile hastalar koku almada bir artış ve bazı kokulardan tiksinme hissedecektir. Artış ile kokulardan kaçınmayı birbirinden ayırmak lazım. Özellikle migren hastalığında ortaya çıkan kokuların migren atağını tetiklemesi ve kokudan kaçınma duyusuyla koku keskinliği artışı farklı şeylerdir. Bunlardaki farklılıklar koku laboratuvarında yapılacak koku testiyle ortaya çıkar.

Koku alma bozukluğu nasıl anlaşılır?
Koku alma bozukluğu en iyi koku alma testiyle değerlendirilir. Bunun için yapılması gereken testin bir koku laboratuvarında yapılmasıdır. Bu testte Türk toplumuna uygun kokular hastaya koklatılır ve koku laboratuvarında ölçüm yaılır. Bunlar hastanın cevabına göre şekillenen koku testleridir. Birde hastanın cevabında bağımsız olarak koklama aktivasyonuyla yaptığı anda oluşan elektirksel sinyalleriyle yapılan testler vardır.

Koku alma bozukluğu nelere yol açar?
Koku alma bozukluğu nelere yol açtığını baktığımızda koku duyusu ile neleri kazandığımıza bakalım. Örneğin grip olduğunuz zaman burnunuz tıkalı olduğunda yediğiniz çorba yada içecekte bu tatları algılayamazsınız. Lezzet algınızda azalma iştahınızda azalmaya ve sonrasında kilo kaybına yol açabilir. Bununla beraber depresyon bulguları ortaya çıkabilir. Yani yaşam kalitenizde azalmaya bağlı depresyon bulguları artar. Bunun dışında besin zehirlenmesine daha sık maruz kalırsınız. Çünkü bozulmuş yiyecekleri fark edemezsiniz. Ev kazalarına daha çok maruz kalınır. Tencere tava yakmak, temizlik malzemelerine bağlı olarak zehirlenmek gibi. Kişisel hijyeninizi ayarlayamazsınız. Yapılan bilimsel çalışamalar koku alma duyusunu kaybeden insanların ortalama yaşam süresi diğer insanlara göre 5 yıl daha kısalmaktadır.

Koku alma bozukluğu nasıl tedavi edilir?
Koku alma bozukluğu tedavisinde her geçen gün yeni tedaviler ortaya çıkmaktadır. Bizler de Türkiye'den bu tedavi yöntemlerine yakın zamanda bir katkıda bulunduk ve daha önce kullanılan tedavi yöntemlerini geliştirerek diğer ülkelerde de kullanılmasını sağladık. Koku duyusunun kaybında en önemli yaklaşım nedene yönelik tedavidir. Hastalık burunla mı alakalı, burun eti büyümesi mi var, kemik ve kıkırdak problemi mi, sinüzit mi yoksa burun dışı bir neden mi var, bu ortaya konulmalıdır. Özellikle alerjik zeminde oluşan rahatsızlıklar uzun süre tedavi edilmezse ameliyat yapılsa bile ve içerideki hava yolu açılsa bile koku alma bozukluğu geri gelmeyebilir. Alerjik hastalar bu yüzden doktor takibini sıklıkla yaptırılmalı. Grip olan bir hastanın da "nasılsa geçer" diye koku alma bozukluğunun 1 haftadan fazla sürmesi durumunda beklememesi ve doktora gitmesi gerekir. Çünkü koku eğitimi ve koku antremanları dediğimiz belli kokuların hastaya hastalık sürecinde verilip koku alıştırmaları yapması hastalığın iyileşme sürecini kısaltmaktadır.

Koku alma bozukluğu yapan burunla ilişkili hastalıkllar nelerdir ?
Koku alma bozukluğu yapan en sık nedenler burun ile ilgili hastalıklartır. Burun içindeki hava akımı koku duyumuz için çok önemlidir. Burun içerisinde belirli bölgelerde türbülan belirli bölgelerde ise laminar hava akımı vardır. Koku alanında koku duyusu için laminar hava akımı mevcuttur. Burun eti büyümesi, burun içerisindeki polipler, burun içerisinde alerjik salgıların artması, sinüs enfeksiyonları, özellikle ağaç işiyle uğraşan insanlarda çıkan burun ve sinüs bölgesi kanserleri burun kaynaklı koku alma bozukluğu nedenleridir. Ağaç işiyle uğraşan insanlarda tümörün ilk başlangıç noktası koku alması bölgesidir. Bu yüzden kişi koku alma bozukluğu ile geldiğinde koku alanını kapsaycak detaylı bir endoskopi yapmak gerekir.

Yaşlılık koku kaybına neden olur mu?
Yaşlanmanın tüm süreçlerini koku duyusu için de yaşıyoruz. Nasıl ki görme bozukluğu, işitme kaybı oluyorsa bu durum koku duyusu içinde geçerli. Yapılan çalışmalar göstermektedir ki koku alma duyusu ergenliğe kadar artıyor, orta yaş dönemine kadar sabit gidiyor, Sonra yaşlılıkla birlikte azalmaya başlıyor.

Kadınlar ile erkekler arasında koku alma farkı var mıdır?
Özellikle kadınlarda yapılan çok sayıda araştırma var. Menopozla-koku alma bozukluğu arasında ciddi ilişkiler bulunmuştur. Hastalar menopoz dönemine girdiklerinde koku alma fonksiyonlarında çok büyük azalma var. Menopoz öncesi kadınlar erkeklerden çok daha iyi koku alır. Menopoz sonrası ise koku keskinliğinde erkeklere yaklaşırlar. Bu hastaların hormon tedavisiyle hormon dengeleri düzeldiğinde koku alma fonksiyonlarında düzelmeler görülmüştür. İleri yaşlarda koku testi şart.

MUTLAKA KOKU MUAYENESİ YAPTIRIN
Doç.Dr.Aytuğ Altundağ yaşlılıkla ilgili süreçler için önemli bir uyarıda bulundu "Özellikle 60-65 yaşlarında koku eşiklerinde ciddi değişimler olur. Yaşlanmayla ilgili koku alma bozukluğunun mutlaka doktorlar tarafından araştırılması gerekmektedir. Bu durum alzheimer, parkinson, depresyon gibi bir durumun ön bulgusu olabilir. Bu nedenle kişilerin görme ve işitme muayenesi gibi mutlaka koku muayenesi de yaptırması özellikle ileri yaş döneminde gereklidir." dedi.