Şekerle yaşamanın anahtarı

Acıbadem Hastanesi diyetisyenlerinden Şengül Sangu, şeker hastalarının beslenmede dikkat etmesi gerekenleri anlattı:

Diyabette beslenme neyi amaçlar?

Hedef, kanda şeker ve yağ seviyelerini dengelemek, ideal sağlıklı kiloya ulaşmak ve bu kiloyu korumaktır. Ayrıca gebe, emzikli veya ergenlik çağında olanlar için artan gereksinimleri karşılayabilmektir.

Bunları sağlayacak beslenme planı nasıl oluşturulur?

Boy, kilo, kullanılan ilaç veya insülin dozuna, fiziksel aktivite düzeyine, beslenme alışkanlıklarına, günlük iş veya ev ortamına göre bir program yapılmalı. Bunun için bir diyetisyenden yardım almak gerekir.

Hangi besin öğeleri tercih edilmeli?

Bir araba için benzin neyse, diyabet hastası için enerji odur. Günlük enerjinin yüzde 50-55 kadarı karbonhidratlardan, yüzde 25-30’u yağlardan, geri kalanı da proteinlerden karşılanmalı. Diyabetle birlikte vücudun ürettiği insülin miktarı azalabilir ya da insülin kullanımında yetersizlik oluşabilir. Bu yüzden beslenme şekli ve yemek saatleri çok önemlidir. Ayrıca beslenme ilaç veya insülin tedavisiyle bütünleşmeli. Vücudumuz için gerekli besin öğelerini temin etmek için her besin grubundan belirli oranlarda almak önemlidir. Bu kural diyabet hastaları için de geçerlidir. Ev halkıyla aynı tencereden yemek yemek, hastanın kendisi için farklı yemek pişirmemesi beslenme programına uyumu kolaylaştırır. Çünkü bu yöntem, hastanın kendisini iyi hissetmesini sağlar. Beslenme programını düzenli egzersizlerle desteklemek, kan şekeri ve yağları kontrol etmenin tek anahtardır. Bu anahtarı doğru kullanmak da hastaların elinde.

Öğün zamanlarını nasıl planlamalılar?

Tip 1 diyabetliler, kullandıkları insülinin tipine ve maksimum etki süresine göre, beslenme saatlerini 3 ana ve 3-4 ara öğün şeklinde; tip 2 diyabetlilerin de 4-6 öğün şeklinde planlamalı.

Hangi yiyecekler kan şekerini etkiler?

Karbonhidrat içeren yiyecekler kan şekeri düzeyini etkiler. Ancak besinlerdeki karbonhidratların kan şekeri düzeyine etkileri farklıdır. Kan şekeri düzeyinde ani oynamalara yol açmadıkları için posa içeren, karmaşık (kompleks) karbonhidratları, basit karbonhidratlara göre daha fazla tercih etmek gerekir. Kompleks karbonhidrat içeren besinler şunlar: Kurubaklagiller, sebze, meyve, bulgur, yulaf ve tam buğday unundan yapılmış gıdalar. Basit karbonhidrat içeren besinleri ise şu şekilde sıralayabiliriz: Şeker, şekerleme, lokum, reçel, marmelat, bal, tatlılar, hazır meyve suları ve kurutulmuş meyveler. Kompleks karbonhidratlar, kan şekerini daha az yükseltirler. Basit karbonhidratlar ise daha hızlı kana karışır ve kan şekerinde aşırı yükselmeye neden olur. Diyabetik tatlandırıcıyla yapılmış bile olsalar şeker ve şekerli gıdalar ve hamur işi yiyecekler zararlıdır. Çünkü hem kiloyu artırır, hem de kan şekerinde ani oynamalara neden olurlar.

Ekşi meyvelerde daha mı az şeker var?

Hayır, miktar aynı. Yeşil elma ya da kırmızı elmanın şeker oranları farklı değil. Ancak meyvelerin diyetisyenin önerdiği kadar yenilmesinde fayda var.

Çok şekerli yiyen şeker hastası olur mu?

Hayır, fazla miktarda şeker alımıyla diyabetli olma arasında bir ilişki yok. Ancak şeker ve şeker içeren yiyeceklerin fazla miktarda yenilmesi şişmanlığa neden olur. Eğer kişinin diyabetli olmaya yatkınlığı varsa şişmanlık diyabetin ortaya çıkışını hızlandırır.

Doğal balda şeker olmadığı söyleniyor, serbestçe yenilebilir mi?

Hayır, hem doğal balda hem de yapay balda şeker vardır. Bal kan şekerini yükselten bir besindir. Balın yüzde 17.2’si su, yüzde 41’i glukoz (şeker), yüzde 41 de fruktozdır (meyve şekeri). Bal sindirim gerektirmediği için kısa sürede kana geçer. Bu nedenle diyabetli hastalarda önerilmez.

Bazı bitkiler kan şekerini düşürür mü?

Hayır, bitkilerin yenilmesi ya da kaynatıldıktan sonra içilmesi kan şekerini düşürmez. Kan şekerini düşüren tek şey insülindir. Hastalarımda özellikle salatalığın kan şekerini düşürdüğüne ilişkin bir yanlış inanış var. Oysa hiçbir besin insülin içermez.

Diyet ve diyabetik ürünler diyabetliler için uygun besinler midir?

Diyet bal, reçel, çikolota, kurabiye ve benzeri diyet ürünleri içinde çay şekeri olarak tanımlanan sukroz yani şeker yoktur. Ancak birçoğunda şeker tadı veren ve enerji değeri olan fruktoz, sorbitol gibi yapay tatlandırıcılar kullanılır. Birçok diyet ürününde lif yoktur ve yağ içeriği yüksektir. Bu ürünlerin fazla miktarda kullanılması kolesterol, trigliserid düzeylerinin yükselmesine yol açar. Bu nedenle bu yiyecekler yeterli ve dengeli beslenmeye katkıda bulunmaz. Ayrıca kan şekerinin yükselmesinde de olumsuz etkiler var. Ancak aspartam, sakarin, asesülfam-k gibi tatlandırıcıların olduğu diyabetik ürünler kullanılabilir. Ama bunların da miktarlarına dikkat etmek gerekir. Diyabetik ürün demek enerji içermez anlamına gelmiyor.

Kan şekeri (hipoglisemi) düşünce çikolata yenilmeli mi?

Kan şekeri düşünce acil önlem olarak 2-3 adet kesme şeker veya glikoz tablet almak gerekir ya da bir bardak şekerli meyve suyu. Ancak çikolata şeker dışında protein ve yağ içeren bir besindir. Bir besinin içeriğindeki yağ ve protein o yiyeceğin içindeki şekerin kan şekerini yükseltme hızını baskılar.

HAZIRLAYAN: ÖZGÜR GÖKMEN ÇELENK

ozgur.celenk@posta.com.tr