Giriş
Anzer balını özel kılan nedir? Gerçek Anzer balı nasıl anlaşılır, nasıl tüketilmelidir?
2021 yılında coğrafi işaret almaya hak kazanan, sadece Rize'nin Ayder yaylasında üretilen ve ismini de yine buradan alan Anzer balı, dünyanın herhangi bir başka bölgesinde üretilemeyen eşsiz bir bal. Öyle değerli ki, 2022 yılında kilosu 1200TL'den satışa sunuluyor. Ancak bu nedenle piyasada pek çok sahte Anzer balı da yer alıyor. Oysaki Anzer balı üretiminde, bitki florasındaki en ufak olumsuzluk bile balın rekoltesine etki ediyor. Bu nedenle piyasada bulunan ve hakiki anzer balı denilerek satılan ballara çok dikkat etmek gerekiyor.
Karadeniz, yüksek rakımlı bölgeleri ve ovaları endemik açıdan da zengin olduğundan dolayı bal üretiminin en verimli olduğu yerlerden biri. Karadeniz Bölgesi'nin yüksek rakımlı ovalarında yapılan balcılık faaliyetleri ile Türkiye genelinde ve dünyada en verimli ve yüksek besin değerlerine sahip ballar üretilebiliyor. Karadeniz Bölgesi'nde en çok tercih edilen bal ise Anzer balı.
2021 yılında coğrafi işaret almaya hak kazanan, sadece Rize'nin Ayder yaylasında üretilen ve ismini de yine buradan alan Anzer balı, dünyanın başka hiçbir bölgesinde üretilemeyen eşsiz bir bal. 500'e yakın çiçek çeşidinin bulunduğu ve 100'e yakın endemik çiçeğin yetiştiği Ayder Yaylası, yakaladığı bu endemik çeşitlilik sayesinde dünyanın en değerli ballarının ortaya çıkmasını sağlıyor.
Ünü Türkiye’nin dışına çıkan, şifalı ve pahalı bir bal olan Anzer balında bitki florasındaki olumsuzluklar bile bal rekoltesine etki ediyor. Çünkü bal veriminin yüksek olması için bitki florasının uygun hava sıcaklığında olması gerekiyor ve eğer o yıl içinde gereken sıcaklık yakalanamazsa bal üretimi azalıyor. Soğuk hava balın ana kaynağı olan bitki ve çiçekler üzerinde olumsuzluklar bırakıyor. 2 bin 100 metre rakımlı Anzer köyünde ideal sıcaklık yakalanamadığında bal üretimi azalıyor.
Nitekim, Rize'nin İkizdere ilçesine bağlı Anzer Yaylası'nda 2300-3000 rakımda üretilen ve pek çok hastalığa iyi geldiği için alıcısı bir yıl önceden sıraya giren Anzer balının 2022 yılında kilogramı 1200 liradan satışa sunuluyor. Üretim ne kadar azalırsa, Anzer balının da fiyatı o kadar artıyor.
ANZER BALI NASIL ÜRETİLİYOR?
Anzer balı üretebilmek amacıyla her yıl haziran ayı içerisinde yüz aile, yaklaşık 2 bin 500 kovanı güneşlenme oranına göre yaylaya yerleştiriyor. Hava şartları yıllık bal üretiminde belirleyici olurken, üretim kalitesi ve hava şartlarına uygunluğu dolayısıyla Kafkas ırkı arı tercih ediliyor. Ayıların zarar vermemesi için kovanlarını kafeslere yerleştirerek kilitleyen arıcılar, hava şartları ve çiçek açma çokluğuna göre ağustos ve eylül ayı içerisinde bal sağımı gerçekleştiriyor.
Anzer Ballıköy Tarımsal Kalkınma Kooperatifi çatısı altında birleşen arıcılardan toplanan ballar, Hacettepe Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümünde polen analizi yapıldıktan sonra tescil edilip mühürlenerek piyasaya sunuluyor.
Ancak piyasada pek çok sahte Anzer balı yer alabiliyor. Bu nedenle Ballıköy Tarımsal Kalkınma Kooperatifi ambalajları her yıl değiştiriyor. Kooperatif, tüketicilerin kooperatifin etiketi, ıslak mührü ve barkodunun olmadığı ürünleri tercih etmemeleri konusunda uyarıyor.
KARADENİZ BÖLGESİNİN ÖNE ÇIKAN BALLARI
Karadeniz'de Anzer balı dışında öne çıkan ballar şu şekilde:
- Rize kestane balı
- Hemşin balı
- Artvin kestane balı
- Dağ balı
- Orman balı
- Karakovan balı
ANZER BALI ALIRKEN NELERE DİKKAT ETMELİ?
Aldığınız Anzer balının gerçek Anzer balı olup olmadığını anlamak için üreticisine ve üretim yöntemlerine dikkat etmeniz gerekiyor. Hiçbir katkı maddesi bulunmadığında insan sağlığı için çok değerli besin kaynağı olan olan ballar için seçici olmak ve güvenilir markaların tercih edilmesi gerekiyor.
Piyasada pek çok sahte Anzer balı yer alabiliyor. Bu nedenle üreticiler taklitlerinden sakınabilmek için her yıl ambalajlarında yeniliğe gidiyor. Bunun dışında şunlara dikkat etmeniz gerekiyor:
- Balın kontrollü üretimden geçip geçmediğine, tüm aşamaların yetkili kurumlar tarafından test edilip edilmediğine bakın.
- Balın içerisinde hiçbir katkı maddesi katılmadığından emin olun.
- Anzer balı, herhangi bir ısıl işlemden geçmemiş olmalı. Kalitesini buradan alıyor. Bu sayede besin değerini, lezzetini, kıvamını ve aromasını koruyabiliyor.
KİMLER ANZER BALI TÜKETEBİLİR?
İçerisinde bulunan fenolik maddesi sayesinde Anzer balı hastalıklara karşı tam bir antioksidan kaynağı. Ancak Anzer balı özel bir çeşit bal olduğundan, kontrollü tüketilmesi gerekiyor.
Normal çiçek ya da çam balında olduğu gibi ekmek üzerine sürülerek yenilebilecek bir bal olmayan Anzer balının arı sütü, propolis gibi diğer ürünler ile karıştırılarak günlük sadece 1 çorba kaşığı kadar tüketilmesi öneriliyor.
Ayrıca yemeklerden yarım saat önce tüketildiğinde iştah açıcı özelliği olan Anzer balının kilo kontrolü sağlanması gereken fazla kilolu kişilerde beslenme uzmanına danışmadan tüketilmemesi, tüketilirken kalorisinin de mutlaka hesaba katılması gerekiyor.
Saf nitelikli, doğal olarak üretilen ballar kabızlıktan öksürüğe, aft gibi ağız içi yaralardan, iştahsızlık gibi sorunlara kadar pek çok soruna şifa olabiliyor. Zira balın içerdiği vitamin, aminoasit ve mineraller, büyüme çağındaki çocukların bedensel gelişimlerine de olumlu katkılar sağlıyor; bağışıklık sisteminin gelişmesinde önemli rol oynuyor.
Anzer balı türü özelinde ise dikkat edilmesi gereken konu şu: Anzer balı gereğinden fazla tüketildiğinde içerisinde komar bitkisi veya zifir bitkisinden polenler taşıdığı için zararlı olabiliyor. Bu nedenle günde 1 yemek kaşığından fazla tüketilmemesi gerekiyor. Çocuklara ise doktor kontrolünde ve uzman tavsiyesi olmadan verilmemesi gerekiyor.
Balın faydalarını görmek için balınızın doğal olduğundan emin olmanız gerekiyor. Eğer bal buzdolabında şekerleniyorsa, kaşıkladığınızda kesintisiz ve akışkan biçimde kaşıktan akıyorsa, biraz fazla yendiğinde geniz ve boğazda yanma yapıyorsa o bal gerçek bal. Ancak "doğal balı istediğim kadar yiyebilirim" dememek gerekiyor. Çünkü özellikle şeker hastalarının sakınması gereken balın 100 gramında, 300 kalori var.
