Giriş
Yetiştirilen ürünlerin çeşitliliğiyle tarımın bereketlendiği yerdir Balıkesir. Her çeşit meyve sebze ve tahıl yetişir cömert topraklarında. Yılın 3 mevsimi açık arazide, 4 mevsimi serada üretim yapılır. Özellikle kıyı kesimlerinde zeytin, narenciye, incir, elma, armut, ayva ve üzüm, iç kesimlerde ise tahıl, baklagiller, pancar, tütün, ayçiçeği, susam, pirinç gibi çeşitli ürünler yetiştirilir. Türkiye’nin en geniş zeytinlikleri Balıkesir’de bulunurken, Türkiye’de üretilen zeytinin üçte biri burada yetişir. Ülkemizde en çok yağlık zeytin üreten ilk üç ilden biri Balıkesir. Birçok sebze ve meyve çeşidi üretiminde Türkiye’nin ilk sıralarında yer alan şehir, tahıl ve bakliyat üretiminde de önemli konumda. Çeltik üretiminde Türkiye’de 3’üncü, kuşkonmazda 2’nci, çarliston biberde 3’üncü, salçalık domates ve sofralık zeytin ile çiçek soğanları üretiminde 4’üncü sırada. Balıkesir, büyükbaş ve küçükbaş hayvan sayısı ile süt üretiminde ise Türkiye’de 3’üncü sırada yer alırken, bal üretiminde de 7’nci.
GIDA SEKTÖRÜNÜN İLK TERCİHİ
Balıkesir’de meyve ve sebze üretimi için kullanılan tarım alanlarının toplam tarım alanları içinde aldığı pay Türkiye ortalamasının üzerinde. Organik tarım faaliyetleri için elverişli koşullar sunan Balıkesir’de organik tarım uygulamaları yaygınlaşıyor. Bölgenin iklim koşulları ve jeotermal kaynaklar açısından zengin oluşu seracılık için de elverişli ortam oluşturuyor. Tarıma dayalı sanayinin ihtiyaç duyduğu birçok tarımsal ürün Balıkesir’in geniş ve verimli topraklarında yetiştiriliyor ve gıda sanayi yatırımları için önemli fırsatlar sunuyor. Ekonomisine büyük katkıda bulunan hayvancılığın bugün geldiği noktada Balıkesir, et ve süt ürünleri işleyen çok sayıda modern tesisle dikkat çekiyor. Özellikle süt ürünleri üretimi yapan çok sayıda küçük ölçekli işletme var. Sonuç olarak Balıkesir’in ekonomisinin yarısından fazlası gıda sektöründen oluşuyor.
ULUSAL GASTRONOMİ ŞEHRİ
20 coğrafi işaretinin 16’sı gıda ürünü olan Balıkesir’in Edremit, Burhaniye ve Ayvalık zeytinyağları, Edremit yeşil çizik zeytini, höşmerim tatlısı, kuzu eti, Manyas ve İvrindi kelle peynirleri, Susurluk ayranı ve tostu, Kapıdağ mor soğanı, Avşa Ada karası üzümü, Ayvalık lor tatlısı, Ayvalık sakızlı kurabiyesi, seferberlik çöreği, Balıkesir kaymaklısı, Balıkesir pullusu, Gönen iğne oyası, Yağcıbedir halısı ile Marmara mermerinde coğrafi işaret bulunuyor. Bükdere küflü deri katık peyniri ve manda kaymağı ile Balıkesir etli çorba da yakında tescil belgelerine kavuşacak. Coğrafi işaretli ürünlerinin çokluğu ve zengin mutfağı ile gastronomi turizmi için önemli avantajlar barındıran Balıkesir, 2021’de UNESCO Yaratıcı Şehirler arasında yer alarak Ulusal Gastronomi Şehri unvanı kazanmıştı. Türkiye’yi doyuran şehir Balıkesir’de bu bayrağı daha ileri taşımak için çalışmalar yürütülüyor, kurumlar arası işbirliği ve ortak çalışma kültürü ile başarılı sonuçlar elde ediliyor. Hem doğal güzellikleri hem geçmişten gelen kültür mirası ve sahip olduğu tüm dinamikleri ile Balıkesir, marka şehir projelerini destekleyen gastronomi çalışmalarıyla öne çıkarak, ismini uluslararası platformlarda duyuruyor.
BEREKET FIŞKIRIYOR
Balıkesir Büyükşehir Belediye Başkanı Yücel Yılmaz şu bilgileri veriyor: “Bu memleketin ürünleri, tarladan direkt sofraya gelir. Gastronomi şehirleri bu bütünselliği sağladığı için ortaya güzel lezzetler çıkarıyor. Balıkesir de artık bu zenginliğini ve iddiasını ortaya koyuyor. Dağlarından bal, ovalarından yağ akan şehir derken Kaz Dağları ve Madra Dağı’nı işaret ediyoruz. Şehrimizin her bir karışından bereket fışkırıyor. Bölgemizde 12 milyona yakın zeytin ağacıyla, Erdek’inden Marmara Adası’na, Paşalimanı’ndan Edremit’ine, Ayvalık’ından, Havran’ına kadar her yerinde kendine has zeytinlerimiz, zeytin ağaçlarımız var. Endemik bitkilerden zeytine, ayçiçeğinden susamına, baharatlarından balına kadar her şey yetişiyor ve oluyor. Balıkesir olarak esenlik ve sağlık turizmindeki potansiyelimiz ile Avrupa’nın Seçkin Destinasyonu da seçildik. Sahilleri, Kuş Cenneti, termalleri ve tüm ilçeleriyle Balıkesir, 365 gün misafirlerini bekliyor.”
GAZİ PAŞA KUVA-YI MİLLİYE ŞEHRİNDE
Atatürk, savaş koşullarında milli bilinci artırmak amacıyla yurt gezileri yapmış, Cumhuriyet kurulduktan sonra da Anadolu’daki ekonomik, siyasi, sosyal ve kültürel gelişmeleri yerinde görmek ve incelemek amacı ile birçok il ve ilçeye ziyaretlerde bulunmuş. Bu ziyaretlerden en önemlilerinden biri de Balıkesir olmuş. Atatürk, Balıkesir’e ilk ziyaretini 6 Şubat 1923’te gerçekleştirmiş, 7 Şubat Çarşamba günü öğle namazını kalabalık bir cemaatle birlikte Zağanos Paşa Cami’de kılarak, namaz sonrası şehitler için okunan mevlide katılmış, sonrasında minbere çıkarak tarihi Balıkesir Hutbesi’ni okumuş. Balıkesir Hutbesi, Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün hayatında yaptığı ilk ve tek cami içi konuşmasıdır. Bu nedenle; O’nun ziyaret ettiği ve ziyaretinin tarihe mal olduğu şehirlerden biri de Balıkesir’dir.
100. YIL DÖNÜMÜ KUTLAMALARI
Bugün de Atatürk’ün Balıkesir’e gelişinin 100. yıl dönümü kutlama programı 13.15’te istasyon önünde başlayacak. Balıkesir Valisi Hasan Şıldak ve beraberindeki heyetin trenle gelen Atatürk’ü Balıkesirliler adına temsili olarak karşılaması yapılacak. Bir erkek öğrenci tarafından Atatürk’ün Balıkesir’de Zağnos Paşa Cami’de halka yaptığı konuşmanın okunmasından sonra Büyükşehir Belediye Başkanı Yücel Yılmaz da bir konuşma gerçekleştirecek. Büyükşehir Belediyesi Bandosu eşliğinde öğrenciler, sporcular ve Gazilerle Balıkesir Garı, Vasıf Çınar Caddesi, Atatürk Anıtı güzergahında Ata’ya Saygı Yürüyüşü gerçekleşecek ve Atatürk Anıtı’na çelenk konulacak. Yarın ise Gazi Paşa’nın Kuva-yı Milliye Şehri Balıkesir’e ziyaretinin 100. yılı anısına, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde fotoğraf sergisi düzenlenecek.
KAHVALTI FESTİVALİ EKİMDE
Balıkesir’in gastronomi şehri olması konusunda birçok faaliyet gerçekleştirdiklerini söyleyen Yılmaz, Balıkesir’in zengin mutfağını tanıtmak ve dünyanın beğenisine sunmak için çalışmalar yürüttüklerini belirterek, şu ifadelere yer veriyor: “Tarımsal ürün çeşitliliğimizi, yeme-içme kültürümüzü ve zengin mutfağımızı gastronomi turizmi aracılığıyla öne çıkarıyoruz. Geçtiğimiz yıl haziranda ilkini düzenlediğimiz ‘Balıkesir Uluslararası Kahvaltı Festivali’nin ikincisini bu yıl 19-22 Ekim arasında düzenleyeceğiz. Oldukça beğenilen Balıkesir Kahvaltısı, şehrin gastronomi değerini öne çıkararak turizmine katkı sağlıyor. Dünyada kahvaltılık ürün satış pazarı yaklaşık 400 milyar dolar, Kahvaltı konusunda çok güçlüyüz. 2030 yılında yaklaşık 700 milyar dolar olacağını ön görüyoruz. Biz de büyüyen bu pastadan payımızı almalıyız.
ULUSLARARASI TANITIM
‘Ulusal Gastronomi Şehri’ unvanı kazanan Balıkesir’in kahvaltısını sadece ülkemizde değil uluslararası alanda da tanıtıyoruz. 20 ilçemizin her birinde birçok gastronomik değer var. 290 kilometre sahil şeridimiz var, 54 adamızın 22’si görülmeye değer. Şehrin yüzde 48’i orman. Dünya UNESCO şehirlerine tarihi miras olarak aktarılacak değerlerimiz var. Et yemekleri en az 12 saat haşlama ve demleme şeklinde fırınlarda ya da kuyularda yapılır. Bu yemekler, sanayiye uygun değil, hızlı olmuyor, bize özel ve her yerde yapılamıyor. Zevk ve damak lezzeti gerektiren her şeyin Balıkesir’de mevcut olduğunu dünyaya gösterme gayreti içindeyiz. Balıkesir, sadece yeraltı ve yerüstü kaynaklarıyla değil, beşeri kaynağıyla da çok güçlü. Mübadelelerle, Türkiye’de en zenginleşmiş şehir Balıkesir’in anlatacak çok hikâyesi var.
EĞİTİM MUTFAĞI KURULACAK
Gastronomi Şehri Balıkesir yolculuğunda önemli bir adım daha attıklarını söyleyen Yılmaz, “Gastronomi alanında yapılan çalışmaları akademik zemine yayarak daha profesyonel bir şekilde yürütülmesi için Balıkesir Üniversitesi ile iş birliği protokolü imzaladık. Şehrin lezzet değerlerinin geliştirilerek korunmasını, bölgenin tarımsal ürünlerinin ulusal ve uluslararası düzeyde tanıtılmasını ve pazarlanmasını hedefleyen protokol kapsamında ‘Balıkesir Eğitim Mutfağı’ kuracağız. Ayrıca, gastronomi ve mutfak sanatları konusunda gerçekleştireceğimiz eğitim faaliyetleri için akademik destek alacağız” diye konuşuyor.
KİTAP YOLCULUĞU EKMEKLE TAMAMLANACAK
Şehrin geçmişinden bugüne geleneksel yöntemlerle yapılan; peynir, zeytin ve ekmek çeşitlerini kayıt altına almak için kitap dizisi oluşturan Büyükşehir Belediyesi’nin kitap yolculuğu “50 Peynirli Şehir Balıkesir” ile başladı. Balıkesir’in yöresel peynirlerinin kayıt altına alındığı, yok olmaya yüz tutmuş peynir çeşitlerinin incelendiği ve yapım aşamalarının yer aldığı “50 Peynirli Şehir Balıkesir” kitabı, Dünya Yemek Kitapları Yarışması ‘Gourmand World Cookbook Awards 2019’da ‘peynir ve süt’ kategorisinde birinciliğe ulaşmıştı. Yazarlar Neşe Aksoy Biber ve Berrin Bal Onur’un hazırladığı üçlemenin ikincisi olan ‘Zeytin Ülkesi Balıkesir’ kitabı da 2022’de yayımlandı. Balıkesir’in zengin ekmek çeşitlerinin, yapılış yöntemlerinin ve hikâyelerinin yer alacağı ekmek kitabının yayımlanmasıyla üçleme tamamlanacak. Başkan Yılmaz, “Farklı noktalarda Balıkesir’i tanımak istiyorsanız ‘Zeytin Ülkesi Balıkesir’ kitabını okuyun. Balıkesir ile ilgili bilgi sahibi olmak istiyorsanız ‘50 Peynirli Şehir Balıkesir’ kitabını okuyun. Balıkesir’i tanımak istiyorsanız yakında çıkacak ekmek kitabımızı mutlaka okuyun. Bu üçlü seri Balıkesir’e çok şey katacak. Alanında literatüre önemli katkılar sağlayacak. Balıkesir’in mutfağı çok ayrıcalıklı. Bu ayrıcalığı anlatmak da eserlerden geçiyor. İlk kitap, peynir ve mandıra şehri olduğumuzu Türkiye’ye duyurdu, uluslararası da bir ödül aldı. Tüm dünyaya; zeytinimizi, peynirimizi tanıtıyoruz” diye konuşuyor.
GELENEKSEL ESNAF BALIKESİR’DE YAŞIYOR
Balıkesir’in kendine özgü ve zengin mutfak kültürünün anlatıldığı bir diğer kitap ise Ünlü Şef, Seyyah ve Yazar Ömür Akkor’un hazırladığı ve 2022’de basılan “Balıkesir Gastronomi Atlası’. Kitapta şehrin gezi rotaları ile lezzet durakları harita ve çizimlerle anlatılıyor. Edremit’ten Susurluk’a, Bigadiç’ten Ayvalık’a, Dursunbey’den Manyas’a karış karış Balıkesir’i işlediği atlasta Akkor, yeme içme kültürünün, tarihin, görülmesi gereken yerlerin izini sürüyor. Akkor, “Balıkesir’in malzeme ve çeşitlilik açısından çok farklı olduğunu gördüm. Her bir ilçenin kendine özgü mutfak anlayışını gözlemledim. Beni en çok etkileyen kısım, Balıkesir’deki geleneksel esnaf. Hala sabah 4 gibi uyanıp sütünü sağıyor, sağdığı sütten peynirini yapıyor, peynirden höşmerim yapıyor. Şu an dünyanın gastronomide aradığı en önemli şey bir şeyi kendin üretmen ve elle üretmen. Balıkesir’de bu konuda oldukça kuvvetli. Bu sebeplerden dolayı bu kitabı fazlasıyla hak eden bir ildi” diyor.
İda Madra Jeoparkı, UNESCO Türkiye Milli Komisyonu tarafından “Ulusal Jeopark” ilan edildi. Doğayı olduğu gibi koruyarak bölgesel ekonomik kalkınmayı güçlendirecek olan İda Madra Jeoparkı sayesinde, Balıkesir’in birçok noktası yeni birer turizm destinasyonu haline gelecek.
