Giriş
M.Ö. 8’inci Yüzyıl’a kadar uzanan zengin tarihi ile Bolu, hem doğal güzellikleri hem de lezzetli ve sağlıklı ürünleriyle, mutfağıyla biliniyor. Hititleri, Büyük İskenderi, Persleri, Osmanlı Devleti’ni ağırlayan Bolu konum olarak da önemli bir noktada bulunuyor.
Şehir kültürel açıdan da oldukça zengin. Anadolu’ya özgü bir gelenek olan Ahilik Geleneği, Bolu ve Mudurnu ilçesinde hâlâ yaşatılıyor. Tarih boyunca tarım ve hayvancılıkla iç içe yaşayan kentte; tarım, ticaret, sanayi ve turizm ekonomisini ayakta tutan sektörler.
Ankara ve İstanbul gibi sanayileşmiş bölgelerin ortasında, ülkemizin en önemli yatırım aksı üzerinde yer alan Bolu, kişi başına düşen milli gelirde ülke genelinde ön sıralarda yer alıyor. Her geçen gün gelişen sanayi kolları ise gıda, giyim, orman ürünleri, mobilya, deri, çimento ve metal eşya sektörleri.
GEÇEN YIL 1 MİLYON TURİSTİ AĞIRLADI
Tarım alanları, il arazisinin yaklaşık yüzde 18’ini oluştururken, orman alanları ise yüzde 65’lik paya sahip. Türkiye’nin orman varlığının yüzde 3’ü Bolu’da bulunuyor.
Eşsiz tabiatı, ormanları, yaylaları ve milli parkları ile gezilecek yerler arasında ilk sıralarda olan bu güzel şehir, doğaseverlerin favorilerinden. Abant, Yedigöller, Gölcük, Sünnet Gölü, Sülüklü Göl ve Seben Gölü, Akkaya Travertenleri, Kartalkaya Kayak Merkezi ile Karacasu, Seben Pavlu, Göynük Çatak, Mudurnu Babas ve Sarot kaplıcalarıyla başta doğa turizmi olmak üzere kış, termal, kültür, inanç, spor, av, kongre, gastronomi ve alternatif turizmde de potansiyelini büyütüyor.
Türkiye’nin dört bir yanından her yıl binlerce turist ağırlayan Bolu’yu, 2022’de 1 milyon 22 bin 693 kişi ziyaret etti.
AŞÇILARININ NAMI SARAY MUTFAĞINDAN
Kentin, tarihi ve turistik özelliklerinin yanı sıra yemekleri de oldukça zengin. Yöresel lezzetleri ve aşçılarıyla ünlü Mengen’den yetişen aşçıların tarihi, padişah mutfaklarına kadar dayanıyor. Tarımsal faaliyetlerin büyük bir bölümünü hayvancılığın oluşturduğu Bolu’da kanatlı hayvancılık sektörü öne çıkıyor.
Türkiye beyaz et üretiminin yaklaşık yüzde 30’u Bolu’dan sağlanıyor. Tarım bölgesi olan Bolu’nun en önemli özelliği her çeşit ürünün yetişebilmesi. Tarım ürünlerinin başında tahıl geliyor. Başlıca yetişen ürünler buğday, arpa, çavdar, fasulye, nohut, şekerpancarı, patates, soğan, sarımsak, pirinç ve fındık. Sebze ve meyve bakımından da zengin olan Bolu’da elma, armut, kestane, üzüm ve diğer meyveler yetişiyor.
KOOPERATİFÇİLİK ÜRETİMİ GELİŞTİRDİ
Türkiye’de üretimi yaygınlaşan aromatik bitkilerde Bolu, 2021’den bu yana çalışma yapıyor. Akçakoca Orman İşletme Müdürlüğü’nce yapılan Altınçay Tıbbi Aromatik Bitkiler Bahçesi’ne biberiye, kekik, lavanta, adaçayı türlerinden 72 bin fidan dikilmişti. Şimdi ise bu değerli bitkilerin hasat dönemi başladı.
Bolu Belediyesi’nce 3 yıl önce kurulan Köroğlu Kooperatifi ise başta kültür mantarı olmak üzere yaş sebze ve meyve yetiştiriciliğiyle birlikte Bolu’yu kısa sürede Batı Karadeniz’in önemli tarımsal üreticisi pozisyonuna getirmiş. Bolulu çiftçilere destek olmak, şehrin ekonomisine katkıda bulunmak ve kadınlara istihdam sağlamak için kurulan kooperatif sayesinde Bolu, şu anda Türkiye’nin kültür mantarı ihtiyacının yüzde 10’unu karşılarken, 2 yıl içinde Türkiye’nin en büyük kültür mantarı yetiştiricisi olmayı hedefliyor.
ORGANİK TARIMLA GÜNDE 50 BİN FİDE ÜRETİMİ
Bolu Belediye Başkanı Tanju Özcan, yaptıkları çalışmaları şöyle anlatıyor:
“Biz şehir yönetmeyi sadece bina yapmaktan ibaret görmüyoruz. O şehrin insanını nasıl doyururuz, bunun da derdindeyiz. Tarıma büyük önem veriyoruz. Tarımsal faaliyetlerimizi yürüten Köroğlu Kooperatifi, 100 dönüm organik sertifikalı tarlalara organik fide dikimi gerçekleştiriyor. Pembe, oturak, köy, çeri domatesi, çorbacı, çarliston, dolma, sarı acı süs, köy, sivri acı biber, patlıcan, salatalık, kabak, kara kabak ve altın çilek üretimi yapıyoruz. Kendi bünyemizdeki seralarda ürettiğimiz ve tamamen yerli ata tohumlarından elde ettiğimiz bu fideleri, Bolulu üreticilerle paylaşıyoruz. Şu ana kadar 200 binden fazla organik fide toprakla buluştu. Günde 50 bine kadar fide üretimi yapabiliyoruz. Deprem bölgesine yaklaşık 100 bin fide gönderdik, göndermeye de devam edeceğiz. İki yıl önce Kıbrıscık Belediyesi’ne binlerce fide vermiştik. Sadece 1 fideden 50 adet domates aldıklarını ifade ettiler. Kıbrıscık Belediyesi onları satıp, ciddi gelir elde etti. Birçok belediyeye sembolik fiyatlara bu fideleri vermeye hazırız.”
KÜLTÜR MANTARINDA HEDEF BÜYÜK
Bolu çiftçisine destek olmak, şehir ekonomisine katkı sağlamak amacıyla 3 yıl önce kurudukları Köroğlu Kooperatifi’nin faaliyetlerini anlatan Özcan, şunları kaydediyor:
“Kooperatifle beraber daha önce Bolu’da olmayan kültür mantarı işine girdik. Başta kültür mantarı olmak üzere yaş sebze ve meyve yetiştiriciliğiyle birlikte kısa süre içinde Batı Karadeniz’in önemli tarımsal üreticisi pozisyona geldik. Çeşitli alanlarda 200’ün üzerinde sözleşmeli üreticisi, 150’nin üzerinde personeli ve kendine ait soğuk havalı dağıtım araçlarıyla ülkenin dört bir yanına ürün gönderiyoruz. Köroğlu Kooperatifi, önümüzdeki 2 yıl içinde yeni yatırımlarla birlikte Türkiye’nin en büyük kültür mantarı yetiştiricisi olmayı hedefliyor.
ÇALIŞANLARIN YÜZDE 85’İ KADIN
Kooperatif, kendi bünyesinde kurduğu laboratuvar ile ilaç sanayiinde kullanılan tıbbi mantarların deneme üretimine başladı. Başlıca faaliyeti kültür mantarı olan kooperatif, 5 farklı kampüste 10 bin metrekare alanın üzerinde üretim gerçekleştiriyor. Sıra üretim tekniği ile yapılan kültür mantarı üretiminde günlük yaklaşık 7 ton mantar hasadı yapılabiliyor. Bolu, bu üretimlerle birlikte Türkiye’nin kültür mantarı ihtiyacının yaklaşık yüzde 10’unu tek başına karşılıyor. Tüm bu faaliyetlerde kadın iş gücünü benimsiyoruz. Çalışanların yüzde 85’i kadınlardan oluşurken, kooperatif doğrudan ve dolaylı olarak binin üzerinde aileye istihdam ve ek gelir sağlıyor.”
İLK İHRACAT FRANSA’YA
Bolu Belediyesi’nin geçen yıl hayata geçirdiği Anabolu Konserve Fabrikası’ndan da söz eden Özcan, “2 bin metrekare kapalı alana sahip olan fabrikamız bir bant ile üretime başladı. Ek bantlar ilave etmek suretiyle üretimi artırabileceğiz. 6 grup halinde 45 farklı ürün elde ediyoruz. Önceliğimiz ata tohumlarımız ve coğrafi işaretli ürünler. Endüstriyel ve son teknoloji kontinü sistemi sayesinde üretim bandının bir ucundan giren ham maddeler, 2 saatte diğer ucundan konserve haliyle çıkıyor. Bolu’ya ekonomik katkı sağlamasını hedeflediğimiz fabrikamız ilk ihracatını geçtiğimiz aylarda Avrupa’ya yaptı. Kapya biber konservesi yüklü TIR’ı Fransa’ya yolcu ettik. Fransa’da ünlü bir zincir marketin raflarında konservelerimiz yer alıyor” dedi.
COĞRAFİ İŞARET ZENGİNİ
Bolu Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Abdullah Alemdar ise Bolu’nun coğrafi işaretli ürünlerine ilişkin şu bilgileri veriyor:
“2020’de Bolu, Türkiye’de coğrafi işaret tescil şampiyonu il olmuştu. Odamız, 11 tescilli ürün ile buna öncülük yapmakta. Bolu’nun toplam 25 coğrafi işaretli tescilli ürünü var. Şu anda 16 başvuru daha olup bunların 5’i odamıza ait. Tescilli ürünlerimiz arasında Kıbrıscık Pirinci, Bolu keşi, patatesli ekmeği, manda kaymağı, sarı patatesi, Göynük uğut tatlısı, dağ fındığı, kara kabağı bulunuyor.”
8 ÜLKEYE İHRACAT YAPIYOR
Bolu’nun çikolatayla dünyaya açılan yüzü Rayess Çikolata, Safa Özçelik, Serdar Sır, Reha Özçelik ve Yiğit Tanrıkulu ortaklığında kurulmuş. 2 bin çeşit ürünüyle 8 ülkede ve Türkiye’nin 60 ilinde müşterileriyle buluşan firma, ihracat yaptığı ülke sayısını artırarak sektördeki yerini büyütmeye devam ediyor.
Son olarak, Azerbaycan’da üretim tesisi ve perakende satış noktası açmaya hazırlanan marka 2023’ün ilk 6 ayında hem ciro hem de üretim tonajı olarak hedeflerine ulaşmayı başarırken, 36’sı kendi bünyesinde olmak üzere, 80 kişiye de istihdam sağlıyor. Rayess Çikolata Yönetim Kurulu Başkanı Özçelik, şu bilgileri veriyor:
“Azerbaycan’daki ihracat rakamlarının beklentilerimizin üzerinde olmasından dolayı Azerbaycan’ın Quba şehrine üretim tesisi, Bakü şehrine de perakende satış noktası açma kararı aldık. Ülke içinde yıl sonuna kadar franchise bayilerimizle 3 şehirde daha hizmet vereceğiz. Rayess ve Kozalak markalarıyla yaklaşık 800 çeşit ürün üretiyoruz. Satış kanallarımızdan biri de kurumsal firmaların hediyelik ve personel çikolatası ihtiyacı kısmı. Dolayısıyla özel olarak üretilen ürünleri de çeşide dahil edersek 2 bine yakın ürün üretiyoruz. Firmamızdaki tüm ürünlerde kakao yağı harici bir yağ kullanmıyor olmamız müşteriler tarafından ‘Ne yediğini bilmek’ olarak tanımlanıyor.”
1826 sonrasında hazırlanan Osmanlı Dönemi bir Matbah-ı Amire maaş defterinde; çeşitli saray mutfaklarında görev yapan toplam 111 aşçının 77’sinin Bolulu olduğu bilgisi yer alıyor. İlerleyen yıllara ait kayıtlarda, Mengenli aşçıların saray mutfaklarındaki sayısının yoğunluk gösterdiği görülüyor.
