Giriş
Eğer çocuk hareketli, yaramaz, yerinde oturmayan, sürekli orayı burayı karıştıran bir hal içindeyse, hemen ona “Bu çocuk hiperaktif” deriz. Artık bu tanımı kullanmak anne, baba, öğretmen, komşu teyze için bile doğal bir hal almış durumda. Herkes hemen tanıyı koyuyor.
Peki hiperaktivite nedir?
Hiperaktivite bir öğrenme bozukluğu ya da zekadan dolayı ortaya çıkan bir durum değil. Hiperaktivitenin biyolojik, psikolojik, genetik ve sosyal temelleri de vardır. Hiperaktivite öğrenme sürecini etkileyen ve gerekli müdahale zamanında yapılmazsa davranış sorunlarına zemin hazırlayan bir durum. Araştırmalarda hiperaktivitenin erkek çocuklarda daha fazla ortaya çıktığı görüldü. Hiperaktiviteye bazı durumlarda dikkat eksikliği (DEHB) ve dürtüsellik de eşlik eder. Böylece çocuğun yaşadığı durum, eşlik eden semptomlara göre daha farklı olur.
Dikkat eksikliği, hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ve dürtüselliği olan çocuklarda ortaya çıkan davranış şekilleri:
- Oyun aktivitelerini sürdürmede güçlük çekme
- Konuşulduğunda dinlemiyormuş gibi bir hal içinde olma
- El ve ayakların kıpır kıpır olması
- Kendine verilen görevleri dikkatli şekilde yerine getirmede zorluk
- Sıra beklemede, sıralı oyunu oynamada zorluk
- Sakince ve sessizce oynamada güçlük
- Aşırı konuşma
- Sorunun bitmesini beklemeden hemen cevabı söyleme
- Sürekli koşma, tırmanma, zıplama halinde olma
- Etkinliklerden çabuk sıkılma
- Bitmeyen enerji
- Grupla birlikte hareket etmede zorluk
- Gruba dahil olmada zorluk
- Olayları ve konuşmaları yarıda kesme ve bölme
- Eylemin sonucunu düşünmeden hareket etme
- Tehlikenin çok farkında olmama
- Şiddet eğiliminde olma ve öfkesini kontrol edememe
Çocuklar neden hiperaktif olur?
Bunun tek bir nedenden kaynaklanmadığını söyleyebiliriz.
- Genetik yatkınlık
- Gelişimsel sorunlar
- Beyindeki kimyasal maddelerdeki sorun
- Beyin dokusunun doğum anı ve sonrasında zedelenmesi
Hiperaktif çocuğa nasıl tanı konur?
DEHB çocuğun sosyal hayatını ve akademik başarısını etkileyen bir süreç. Genellikle çocuk okula başladığı zaman sorunlar ortaya çıkmaya başlar. Bu yüzden net bir tanının konması için 6 yaş ve sonrası daha uygundur.
Tanıyı koymak için doktor (psikiyatrist, nörolog) çocuğun eğitimcisinden rapor ister. Aileden bilgi alır ve kendi muayene eder.
Genellikle ebeveynler belli bir süre sonra çocuğu izlemekten bile yorulduklarını dile getirir. Aileler çocuklarının televizyonda çizgi film izlerken ya da bilgisayarda oyun oynarken sıkılmadan saatlerce oturabildiğini ve bir sorun yaşamadıklarını belirtir. Bunun sebebi çocuğun dış dünya ile bağını koparıp tek bir alana odaklanmasıdır. Hatta bazen bu durum takıntı boyutuna bile ulaşabilir.
Çocuğa nasıl davranmalısınız?
Çocuğunuza kuralları net bir şekilde belirleyin ve tutarlı olmaya çalışın. Olumlu davranışlarına dikkat çekin ve pekiştirin. Çocuğun hayatında aile, öğretmen ve okul birlikte hareket etmelidir.
Hiperaktivite tedavisinde ilaç işe yarar. İlaçlar başlanırken yacda bırakılırken doktor kontrolünde olunması çok önemlidir.
Sorularınız için farkligelisencocuklar@gmail.com adresine mail atabilirsiniz.
www.bircantavas.com
