Giriş
Önceden ne kadar çok söylerdik; “Kalk şu ekranın başından, sabahtan beri televizyon izliyorsun. Elinden tablet düşmüyor. Otur, ödevlerini çalış.” Şimdiyse yaşadığımız olağanüstü durum karşısında dünya yeni bir oluşum içine girdi. Bu süreçte artık istesek de istemesek de çocuklarımız ekran karşısında olmak zorunda… Her şey dijital ekranlara aktarılmaya başladı. Derslerini, sınavlarını, toplantıları, ödevleri, projeleri, her şeyi artık çocuklar bu platform üzerinde yapmakta ve yapmaya da devam edecekler.
Ekran bağımlısı olan çocuk ne yaşar?
Birçok pediatri derneğinin hem fikir olduğu konulardan biri 18-24 ay arasındaki bebeklerin ekrandan tamamen uzak tutulmasıdır. Erken çocukluk diye tabir ettiğimiz bu dönemde dijital ekranlarla tanışan çocukların gelişim eğrilerinde birçok olumsuz durum gözlenir.
- Dil gelişiminde gecikmeler yaşar.
- Dikkat ve öğrenme sorunları başlar.
- Farklı davranış şekilleri gelişir.
- Gelişimsel farklı spektrumlar gelişir.
- Obezite veya beslenme bozukluğu oluşmaya başlar.
- Düşünme becerileri yavaşlar.
- Asosyal kişilik gelişimine zemin hazırlar.
- Akademik başarıyı düşürür.
- Uyku düzeninde sorunlar oluşur.
- Çocuk kendi dünyasında kalarak, sosyal uyum bozukluğu yaşar.
- Çocuğun beyin gelişimi devam ettiği için hayal ile gerçeği ayırt edemez. Bu yüzden kaygı, korku vb duyguların bilinçaltına yansımaları olur. Davranış problemleri oluşturur.
Çocukların ekran izleme süreleri ne kadar olmalı?
18 aydan küçük çocukların kesinlikle ekrandan uzak tutulması gerekir. 3 yaşına kadar çocuğun dijital ekranlara (televizyon,tablet, telefon) değil; sosyal etkileşimin bol olduğu, öğrenme zeminlerinin hazırlandığı oyunlara ihtiyacı vardır.
- 3-6 yaş : 20-30 dk
- 6-9 yaş: 40-50 dk
- 9-12 yaş: 60-70 dk
- 12 yaş: 120 dk
Ekran bağımlılığını nasıl engelleyeceğiz?
- Çocuğu ekranla tanıştırmak için acele etmeyin. Bu sürece erken başlamak gelişimini daha olumsuz etkiler.
- Çocuğunuzun ekranda geçireceği süreyi kontrol altında tutun. Başlangıç ve bitiş zamanını net bir şekilde anlatın ve buna uymasını sağlayın.
- Çocuğa yasaklar koymak, engellemek, ceza vermek aranızdaki ilişkiyi bozacağı gibi inatlaşmasına sebep olur ve durumu kısırdöngüye sokar. Bunun yerine çocuğunuza alternatif seçenekler sunun.
- Doğru rol model olun. Çocuk ne görürse, onu taklit eder. Tüm gün siz ekran başından kalkmıyorsanız çocuğunuzdan da bunu yapmasını beklememelisiniz. Gün içinde siz de kitap okuyun. Birlikte aile zamanları planlayın.
- Çocuğunuzun ekran bağımlılığıyla ilgili kendinize sorular sorun, öz eleştiri yapın.
- Bugün ekranda ne kadar zaman geçirdi?
- Ekranda ne izledi?
- Ekran karşısında geçirdiği zaman yerine birlikte ne yapabilirdik?
- İzlediği şeyler onu nasıl etkiliyor?
- Dijital ortama maruz kaldıktan sonra uyku düzeninde ya da davranışlarında farklılık oluyor mu?
Çocuğun ekranda geçireceği süreyi sınırlandırmak gerek. Sabah ders için ekranda geçirmesi gereken süreler net bir şekilde planlanmalı ve anlatılmalıdır.
- Çocuğunuza dijital ortamların nasıl kullanılması gerektiğini mutlaka anlatın. Kontrolü tamamen ona bırakmayın.
- Çocuğa yaşayabileceği olumsuz durumlar karşısında nasıl davranması gerektiğini söyleyin. Çocuk bunu sizinle paylaşacağı için korkmasın.
- Dijital ortamları doğru kullanmaya teşvik edin. (Araştırma, bilim vb.)
