Giriş
Gece uykudan uyandıran, sabahları kriz halinde ortaya çıkan öksürük nöbetleriniz varsa dikkat, astımınız olabilir.
Göğüs Hastalıkları Uzmanı Dr. Füsun Soysal, astımla ilgili merak edilen soruları yanıtladı.
ASTIM NEDİR?
Akciğerlerimizin içindeki hava yollarının yani bronşlarımızın çeşitli uyaranların etkisiyle daralmasıdır. Hava yollarındaki bu daralma, hava giriş çıkışını zorlaştırarak nefes darlığı şeklinde kendini gösterir.
SEBEPLERİ NELER?
Astımın ortaya çıkmasında hem genetik faktörler hem de çevresel faktörler rol oynar. Astımlı biri genetik olarak alerjiye yatkınlık ve aşırı duyarlı solunum yollarına sahiptir. Çevresel birtakım uyaranlar astım gelişimine katkıda bulunarak astımı tetikler. Astımı tetikleyen, astım krizlerine yol açan en önemli etkenleri şöyle sıralayabiliriz: İlkbaharda artan polenler, ev tozları (akarlar), hayvan tüyleri, solunum yolu enfeksiyonları, sigara dumanı, sisli, kirli ya da soğuk hava, kokular ve stres.
YAYGIN GÖRÜLEN BİR SAĞLIK SORUNU MU?
Evet, oldukça yaygın... Çeşitli araştırmalar, erişkinlerde yüzde 5 civarında astım olduğunu gösteriyor. Çocukluk çağında bu oran yüzde 8-10’a yükseliyor. Alerjik hastalıkların sıklığı, teknoloji gelişimiyle paralel artış gösteriyor. Ofis ortamında çalışmanın artması, halı döşemeler, sigara alışkanlığının yayılması, katkı maddesi içeren hazır gıdaların tüketilmesi, ofislerde kullanılan havalandırma ve ısıtma sistemleri gibi faktörler astımın sıklığının artmasına katkıda bulunuyor.
ASTIMIN BAŞLAMA YAŞI VAR MI?
Her yaşta başlayabilir. Ancak büyük kısmı 10 yaşın altında ortaya çıkıyor. Astımlı çocukların yaklaşık yarısında 7 veya 15 yaş civarında hastalık belirtileri hafifliyor veya tamamen kayboluyor. Ancak bunu alerjik bünyenin tamamen normale dönmesi olarak düşünmeyin. İleri yaşlarda belirtilerin ortaya çıkma riski her zaman var.
CİNSİYET AYRIMI YAPIYOR MU?
Astım çocukluk çağında erkeklerde daha fazla. İleri yaşlarda aradaki fark ortadan kalkıyor ve erişkin çağda kadınlarda daha sık görülüyor.
ASTIMIN BELİRTİLERİ NELER?
Astım krizler halinde ortaya çıkar. Krizler dışında hasta tamamen normal olabilir. En belirgin özellikleri kuru öksürük, nefes darlığı, göğüste tıkanıklık hissi, hırıltı, hışıltı, soluk alıp verirken ıslık sesi duyulmasıdır.
ASTIM KRİZİ NEDİR?
Alerjik astımı olan bir kişi, çevresel bir uyaranla (alerjenle) karşılaştığında hava yolları daralabilir. Bu durumda hava yollarına hava giriş ve çıkışı zorlaşır. Kişide öksürük, nefes darlığı ve hırıltı gibi belirtiler başlar. Böyle bir tabloya astım krizi diyoruz.
KRİZLERİN BAŞLAYACAĞI ÖNCEDEN ANLAŞILABİLİR Mİ?
Bazı hastalar boğazda yanma, kaşıntı, göğüs ortasında kaşıntı, hafif terleme, hapşırık nöbetleri, burun akıntısı, kuru öksürük gibi belirtilerle krizin geldiğini hissedebilir.
TETİKLEYİCİ FAKTÖR NE DEMEKTİR?
Normal insanlarda herhangi bir etki yaratmayan birtakım faktörler astımlı ve alerjik bünyeli kişileri etkileyebilir. Alerjiye yatkın kişilerde, krizleri başlatan ve hastalığı ortaya çıkaran etkenlere tetiği çeken faktörler diyoruz. Örneğin sigara, ev tozları, polenler, egzersiz, sigara dumanı astımı tetikleyebilir.
ASTIMLILARIN ÖKSÜRÜĞÜ NASILDIR?
Bazen öksürük astımın tek belirtisi olabilir. Bu durum da ‘Nasılsa başka belirti yok, bu olsa olsa basit bir üşütme veya bronşit öksürüğüdür’ gibi değerlendirilip teşhiste gecikmeye yol açabilir. Özellikle gece uykudan uyandıran veya sabaha karşı kriz şeklinde gelen kuru öksürükler üzerinde dikkatle durulmalı. Soğuk algınlığıyla ortaya çıkan öksürükler 10 günden fazla sürerse, antibiyotik tedavisine rağmen rahatlama sağlanmazsa ve hasta ‘her üşütmenin göğsüne indiğini’ söylerse mutlaka astımdan şüphelenmek gerekir.
ASTIMLILAR BALGAM ÇIKARIR MI?
Astımlılarda bronşitli hastalar gibi bol balgam olmaz. Astım krizi veya yoğun kuru öksürükten sonra çok az miktarda yapışkan bir balgam çıkarılır. Balgam çıkışı sonrasında hastalar genellikle rahatlar. Astımlı bir kişideki balgamın rengi yeşil olabilir. Bu sanıldığı gibi enfeksiyon işareti değil. Balgamın içerisinde var olan bazı hücreler bu renge yol açar.
BALGAM KANLI OLABİLİR Mİ?
Kanlı balgam, astımlı hastalarda sık rastladığımız bir durum değil. Ancak astımla birlikte, akciğerlerde başka bir patoloji varsa kanlı balgam olabilir. Örneğin daha önce geçirilen bir akciğer hastalığı veya bronş genişlemeleri (bronşektazi) kanamaya yol açabilir. Bu arada, kanlı balgam gelmesi durumunda akciğer kanseri riski de araştırılmalı.
GÖĞSÜNÜZDE KEDİ MIRILTISI MI HİSSEDİYORUNUZ?
Astım krizi esnasında en önemli özelliklerden biri hırıltılı solunumdur. Hastalar bu belirtiyi ‘hışıltı, kedi mırıltısı, ıslık sesi’ şeklinde tanımlar. Bu hırıltı sesi, bronşların daralmasına bağlı olarak ortaya çıkar. Hastanın yakınında bulunan kişiler bu sesi rahatlıkla duyabilir. Bronşların çok aşırı daraldığı durumlarda ise hava giriş çıkışı o kadar azdır ki hırıltı duyulmaz, tamamen ‘sessiz bir akciğer’ ile karşı karşıya kalınır.
NEFESİ DARALTIR
Nefes darlığı astımın en önemli belirtilerinden biri. Nefes darlığının şekli ve şiddeti, her hastada aynı olmaz. Bazı hastalar kriz aralarında tamamen normaldir ve her türlü eforu rahatlıkla yapabilirler. Ancak kriz dönemlerinde nefes darlığı hissederler. Bazen krizler arasındaki dönemde de hasta çok rahat değildir. İleri astımlılarda ise hasta her zaman nefes darlığı sorunuyla karşı karşıyadır. Hem istirahatte hem eforda rahat nefes alamaz. Her türlü toz, koku, duman astımlı hastanın nefes darlığını artırır. Burada nefes darlığı yapabilen diğer hastalıkları da göz önünde bulundurmak önemli. Örneğin kalp hastalıkları astımla karışabilir. Ayrıca tiroid bezinin aşırı çalışması ve kansızlık da nefes darlığı yaparak astımla karıştırılabilir.
