Giriş
Kulak Burun Boğaz Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Haluk Özkarakaş anlatıyor...
Vertigo nedir?
Etrafın dönmesi hissine tıp dilinde vertigo, halk arasında baş dönmesi deniyor. Vertigo bir hastalık değil, iç kulağı, daha az olarak da santral sinir sistemini ilgilendiren birtakım hastalıkların belirtisi.
Diziness farklı bir durum mu?
Baş dönmesi hastada etrafın dönme hissini yaratır. Dizziness ise dönme hissinin dışında kalan her türlü denge bozukluğunu ifade eder. Vertigo yüzde 95’e varan oranda iç kulakla ilgili bir problemden kaynaklanırken dizziness kulak, tansiyon yüksekliği, düşmesi, psikolojik nedenler, migren ve daha niceleri gibi pek çok sistemik nedene bağlı olabilir.
Baş dönmesinin görülme oranında artış var mı?
Bununla ilgili bir istatistik yok. 33 yıllık hekimim, baş dönmesiyle ilgili hep hastam oldu. Fakat bilinçli hastaların sayısında artıştan söz edebilirim. Baş boyun bölgesinde birinci sıklıkta görülen şikayet baş ağrısıdır. İkinci sırada ise baş dönmesi var.
Baş dönmesinin sebepleri neler?
Birçok hastalık gerçek anlamda baş dönmesine neden olabilir. Gerçek baş dönmesiyle gelen hastaların yüzde 95’e varan bölümünde sorun kulaktan kaynaklanıyor. Yüzde 5 oran ise nöroloji ya da beyin cerrahisini ilgilendiriyor. Başı dönen hastanın ilk aklına gelen şey beyin kanaması veya tümörü oluyor. Oysa bu sorunlar baş dönmesi yakınmasının dışında başka ciddi belirtiler de gösteriyor. ‘Ben acaba beyin kanaması mı geçiriyorum’ diye gelen hastalara derim ki bunu düşünecek kapasitedeyseniz, kesinlikle geçirmiyorsunuz. Çünkü beyin kanaması hastaya düşünme fırsatı vermez.
En sık baş dönmesi yapan hastalık hangisi?
Bizim, ‘bening paroksismal pozisyonel vertigo’ dediğimiz halk arasında da kulak içi kristallerinin yerinden oynaması diye bilinen hastalık. İyi tabiatlı, kalıcı olmayan, pozisyona bağlı olan baş dönmesidir.
Belirtileri neler?
Eğilince, kalkınca, yatakta sağa sola dönünce, çamaşır asarken ya da bulaşık makinesine eğilince hastanın başı döner. Bunun haricinde baş dönmesi ortaya çıkmaz. Bu hastalıkta açık ve kesin olarak baş dönmesi 1 dakikayı geçmez. Diş dolgusu sırasındaki titreşimler, kuaförde başın belli bir pozisyonda durması, uzun süreli nekahet döneminden sonra yataktan kalkmak gibi durumlar hastalığı tetikleyebilir. Günlük su tüketiminin az olmasının da tetikleyici faktör olduğunu düşünüyorum.
Denge neden bozuluyor?
Kulağımızda normalde kalsiyum karbonat kristalleri bulunur. Sokakta gördüğümüz kireç taşları yani. Bunlar dengenin sağlanmasında terazi gibi rol oynuyor. Ama bunlar bazı zamanlarda yerinden kopup kulak içinde serbest dolaşmaya başlıyor. Kulakta bazı kanalların içine kaçıyor. Önce eğilip ayakkabı bağlarken, başımızı kap kacak almak için yukarıya kaldırırken, yatakta sağa sola dönerken bu kristaller denge alıcılarını da uyarmaya başlıyor ve dengeyi bozuyor. Demek ki hareket etmezseniz, bu döngüyü yapmazsanız denge bozulmaz. Neden bu kristallerin yerinden oynadığının sebebini çok iyi bilmiyoruz. Yaşarttıkça, özellikle 50 yaşın üzerinde görülme sıklığı artıyor. Çocuklarda çok nadir görülüyor. Genetik yönü olup olmadığı çok iyi bilinmiyor. Bazen sebepsiz ortaya çıkıyor.
Susuz kalmayın
Vücudumuzdaki su oranının yaşla birlikte azalması kristal oynaması hastalığında bir neden olabilir. Bir bebek, vücudunda yüzde 70 oranında su ile doğuyor, sonraki yaşamında bu oran giderek azalıyor. Yaş ilerledikçe kulak içindeki bir katmanın içinde suyun azalmasıyla kristaller yerinden kurtuluyor olabilir.
Ataklar halinde olmaz
Atak dememiz için baş dönmesi şikayetinin zamanının belli olmaması gerekir. Oysa kulak içi kristallerinin oynaması diye bilinen hastalığın ilk belirtisi genellikle sabah saatlerinde ve hareketle ortaya çıkar. Dolayısıyla kışkırtan pozisyonu bir daha yapmazsanız hastalık başlamaz. Ama mesela baş dönmesi yapan Meniere hastalığı isimli bir hastalık vardır, gerçekten krizlerle ortaya çıkar. Aniden başlar, zamanı belli değildir, hastayı perişan eder.
Baş dönmesi ve işitme kaybı aniden başlarsa hemen doktora!
Örneğin stresli bir telefon konuşması sırasında, ağır yük kaldırma sonrasında, patlama veya kulağa gelen darbe sonrasında aniden bir kulakta uğultu, işitme kaybı beraberinde şiddetli baş dönmesi başladıysa vakit kaybetmeden bir KBB hekimine başvurun. İç kulak zarlarında bir yırtılma oluşmuş olabilir. İlk 24 saat içinde yapılan cerrahi müdahale ile işitme geri kazanılabilir, vertigo takip eden saatlerde derhal düzelebilir. Bu asıl olarak kulak fonksiyonunun geri kazanılması demektir. Acillerimiz arasındadır. Beklemek tedavi başarısını önemli oranda düşürür. Esas olarak vurgulamak istediğim ani gelişen kulak uğultusu, işitme azalması ve etraf dönmesi hissi başlarsa derhal KBB hekimine başvurulması gerekliliğidir. Cerrahi yaklaşım bu durumda önemli kazanç sağlar.
