Giriş
Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Nöroloji Ana Bilim Dalı Uyku Bozuklukları Merkezi Sorumlusu Prof. Dr. Derya Karadeniz anlatıyor...
Huzursuz bacak sendromu kaç yaşında başlıyor?
İki farklı başlangıç yaşı var: 45 yaşından önce başlıyorsa, ‘erken başlangıçlı tip’, 45 yaşından sonra başlıyorsa ‘geç başlangıçlı tip’ diyoruz. Erken başlangıçlı tip daha selim seyrediyor, şikayetler daha hafif gidiyor. Geç başlangıçlı tip ise biraz daha şiddetli seyrediyor. Başlangıç yaşı genellikle 20’li yaşlara tekabül ediyor. Ama 20’li yaşlarda süreklilik göstermiyor, kendini belli etse de kişi belirtileri çok önemsemiyor. Yaşla birlikte giderek belirginleşiyor, haftada 2-3 gün ya da 1-2 ay olup sonra geçen huzursuz bacak, tüm zamana yayılıyor.
Yaşamı nasıl etkiliyor?
Gece hastanın uykuya dalmasını engelliyor, uykudan uyandırıyor. Gündüz de yaşamını kısıtlıyor. Örneğin uzun otobüs ya da uçak seyahatlerinde ya da sinema, tiyatro, konser gibi uzun süre oturması gereken yerlerde çok rahatsız oluyorlar. Bu nedenle de genellikle bacaklarını hareket ettirebilecekleri koridor kenarlarını tercih ediyorlar.
İlaçlar şikayetleri tetikliyor mu?
Evet, ilaçlara çok dikkat etmek lazım. Alerji ilaçları ve psikiyatrik ilaçlar huzursuz bacak sendromunu artırabiliyor. Özellikle de gece verilen bazı depresyon ilaçları... Dolayısıyla ‘Uyuyamıyorum’ diye doktora giden kişiye, huzursuz bacak sendromunu sorgulamadan, uyku getirici etkisi olan bir psikolojik ilaç verilirse hastanın şikayetleri çok artıyor. Huzursuz bacağı izleyen doktorun, hastaya gece verilen her ilacı bilmesi lazım.
Huzursuz bacağı olan kişi hangi uzmana başvurmalı?
Bacak ağrısı gibi algılandığı için hastalar genellikle romatizma uzmanlarına ya da fizik tedavi doktorlarına gidiyorlar. Diz altını ya da diz bölgesinde bir ağrı gösterdiği için eklem hastalıklarıyla karışabiliyor, bu nedenle diz protez ameliyatından geçen bile var. Bazen varisle karıştırılıyor, hastalar varis ameliyatı oluyor. Nöropati dediğimiz sinirleri tutan hastalıklarla da karışabiliyor. Yine ‘Uyamıyorum’ dediği için yanlış tanı ve tedavi alabiliyorlar. Şunu aklınızdan çıkarmayın: Bacaklarınızda sıkıntı, huzursuzluk hissediyor, bu nahoş hissi tanımlayamıyorsanız, şikayetleriniz özellikle güneş battıktan sonra uykunun başlamasına yakın saatlerde, istirahatle ortaya çıkıyorsa mutlaka huzursuz bacak sendromundan şüphelenin. Hastalık ilerlemişse yakınmalar gün içinde de olabilir, hareketle ya da masajla azalır. Eğer bu tür yakınmalar sizde de oluyorsa uyku hastalıkları konusunda uzmanlaşmış bir nöroloğa başvurun.
Bacakları bandajla sarmak rahatlatıcı olabilir mi?
Her şeyi deneyen insanlar var, bacaklarını bandajla sarıyorlar, masaj yapıyorlar... Kalorifer peteklerinin arasına bacaklarını sıkıştıranlar, kırbaçlayanlar bile var. Fakat sadece bandaj takarak huzursuz bacak sendromunu gidermek mümkün değil. Sonuçta bu bir hastalık ve tedavisi var.
HİPERAKTİVİTE Mİ HUZURSUZ BACAK MI?
Çocuklarda görülebilir mi? Evet, görülebilir. Üstelik çocuklarda huzursuz bacak sendromu genellikle atlanıyor, büyüme ağrılarıyla karıştırılıyor ya da hiperaktivite sanılıyor. Huzursuz bacak sedromu bütün bu sorunlarla birliktelik gösterebilse de bazen çocuklar yanlış teşhis alabiliyor.
Ayrım nasıl yapılabilir?
Büyüme ağrıları yalnızca gece yatakta yatarken olmaz ve yürümeyle, hareketle geçmez. Halbuki huzursuz bacak sendromunda şikayetlerin istirahatte ortaya çıkması ve hareketle azalması gibi bir kriter var. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite sorunu olan çocuklar çok hareketlidir, yerinde duramaz. Bu çocukların bir kısmının yerinde duramaması, hareket etmesi, oturduktan bir süre sonra kalkıp dolaşma ihtiyacı duymasının arkasında huzursuz bacak sendromu da olabilir. Bunu araştırmak lazım.
Çocuklarda kaç yaşında başlayabilir?
Benim 2 yaşında da 6 yaşında da hastalarım var. Çocuklarda başlangıç yaşını bilemiyoruz. Ama çocuklardaki huzursuz bacak sendromunda genellikle çok büyük bir oranda genetik özellik var. Yani çocuğun ya anne ya da baba tarafında huzursuz bacak sendromu hikayesi bulunuyor. Bir de şu önemli: Demir eksikliği olan çocuklarda da huzursuz bacak sendromu görülebilir. Tıpkı erişkinlerdeki gibi. Mutlaka demir eksikliğini de sorgulamak lazım.
Çocuklarda ne tür sorunlara yol açar?
Çocuklar için uyku çok önemli. Çünkü çocukların fiziksel ve beyinsel gelişimi normal uykuyla gerçekleşir. Ama huzursuz bacak sendromu onların uykuya dalmasını ve uykuyu sürdürmesini engellediği için büyüme aksayabilir.
Belirtiler yetişkinlerinkiyle benzer mi?
Evet, akşamları oturunca ya da yatınca bir türlü rahat olamama, kalkıp dolaşma ihtiyacı haberci belirtilerdir. Huzursuz bacak sendromu tanısı, hastanın yaşadıklarını anlatmasıyla konulur. Çocuklardan ne tür hisler yaşadığını alabilmek çok zor. Bir kere çocuğun konuşuyor olması, ifadesinin güçlü olması lazım. Ama zaten erişkinlerin bile anlatmakta zorlandığı bacaklardaki bu acayip hissi, takdir edersiniz ki çocuklar çok iyi ifade edemiyor. Bunun için çizimler bize yardımcı oluyor. ‘Bacağında ne hissediyorsunuz, çiz’ dediğimizde kurtçuk, zikzaklar ya da pul taneleri çizen çocuklar var
