Giriş
Beynimizde yaşayan üç canlı var. Bir karar almamız gerektiğinde bunlar devreye giriyor, hangisi baskın çıkarsa kararı o alıyor. Para kararlarında sizin beyninizde hangisinin sözü geçiyor acaba?
Biz herhangi bir karar almaya çalışırken, beynimizdeki üç canlı devreye girer... Hangisi o olay karşına daha güçlüyse kararı o alır.
■ TİMSAH: Bize karşı bir tehdit veya risk varsa, istemsizce hemen bizi koruma altına alır ve kararları o verir. Örnek; biri sana vurdu, sen de ona aniden vurma kararını timsah sayesinde alırsın.
■ MAYMUN: Duyguları temsil eder. Heyecanlıdır, beynimizin içinde hoplar zıplar. Örnek; üzülünce, sıkılınca, heyecan arayınca… Bu duygular geldiği zaman ya gereksiz yere alışveriş ettirir ya da yemek yedirir. Bizi parmağında oynatır durur. Kararları; hızlı, sezgisel, kontrolsüz, çabasız, çağrışımlı verir.
■ BİLİM İNSANI: Mantığı temsil eder. Beyaz önlüklü ve sakindir, öyle duygusallık, fevrilik filan sevmez, ölçer biçer öyle karar verir. Kararları; düşünsel, yavaşça, kontrollü ve kurallara göre verir.
Karar vermemiz gerektiği zaman bu muhteşem üçlünün aralarında anlaşması gerekir. Ancak genellikle finansal kararlar, içerideki maymun atlayıp zıplarken alınan hızlı ve heyecanla verilen kararlar olurlar. Sonrasında ise pişmanlık, üzüntü, keşkeler ile geçen zaman...
IŞIL IŞIL VİTRİNLİ MAĞAZALAR
Girip içerideki ürünlere dokundunuz. İçinizdeki maymun coştu. Dokununca sizin onu alma ihtimaliniz iki kat arttı.
'AAA ÇOK YAKIŞTI TAM SENLİK'
Kahve içmeye gittiğiniz alışveriş merkezinden kendinizi elinizde poşetlerle eve dönerken buldunuz. Bu nasıl oldu? koku ve ışıltı, beyninize ‘Al, al’ sinyalleri gönderdi, maymun heyecanlandı, kredi kartınız yanınızdaydı, gerisi masal...
İNSAN HAYATINDAKİ ÖNEMLİ PARA KARARLARI
Aşağıdaki kararları alırken, beyninizdeki maymunu bir odaya kilitleyip, bilim insanı ile oturup çayınızı içip kararı öyle verin!
● Çocuk eğitimi (özel okul, yurt dışı eğitimi, kurslar)
● Düğün bütçesi
● Kredi çekmek/kapatmak
● Borç vermek/almak/kapatmak
● Kefil olmak/olmamak
● Araba almak/satmak
● Ev almak/satmak
● Yatırım yapmak/satmak
● İş kurmak için sermaye bulmak
● Ortaklığa girmek/çıkmak
● Boşanmada mal paylaşımı
● Miras paylaşımı
TAMAM AMA NE YAPMALI?
● Temel değerler: Bir şeyler satın aldıktan sonra üzüntü, pişmanlık hissediyorsanız o harcamalar sizin değerlerinize uygun değildir. Aile, estetik, güç, adalet… Hmmm acaba sizinkiler hangisi?
● Evde bırak: Harcama yaparken kredi kartınız düşünmeden harcamanıza sebep oluyor, kendinizi kontrol edemiyorsanız yanınıza kartınızı almadan çıkın.
● Gardını al: ‘Son iki koltuk… Bu teklif bir saat sonra sona erecek…’ Pazarlamacılar işlerini yapıyor tabii ama burada sizin beyninizdeki küçük maymun harekete geçirilmeye çalışılıyor.
● Kuruş kuruş: Beyninizi şaşırtmak için kasada madeni paralarla ödeme yapın.
● 10 saniye: Bir şeyi almadan önce 10 saniye durup kendinize şu soruları sorun:
- Sen istek misin ihtiyaç mı?
- Seni kaç kere kullanacağım?
- Senin için borçlanmama değer mi?
● Kasaya gelince: Beğendiğiniz ürünü elinize alıp mağazada bir tur atın ve bırakın.
● O mu, bu mu?: İki ürünü alma konusunda kararsız kaldıysanız ikisini de bırakın.
● Zorlaştır: Kredi kartınız alışveriş sitelerinde kayıtlıysa hemen çıkarın. Satın almak zorlaşsın.
● Üzerine uyu: Anlık duygularla özellikle büyük tutarda harcamalar yapmaktan kaçının. Bu duygular ortalama 8 saat sonra kayboluyor, uyuyup uyanın bakalım fikriniz değişecek mi?
ACI: BUGÜN MÜ YARIN MI?
Para harcarken çok temel bir karar var. Acıyı ne zaman çekmek istiyorsun? Hemen şimdi mi? Yoksa ileride mi? Bugün acıyı çekip, almak istediğim şeyi almayıp, biriktireyim mi? Yoksa bugün almak istediğimi alıp ileride birikimim olmadığı için acı mı çekeyim?
DÜRTÜ
İnsana bazen ani bir harcama dürtüsü gelir. Sizin dürtüleriniz ne zaman, nerede, hangi durumlarda geliyor farkında olun ki onları yönetebilin.
