Giriş
“Dünyanın hiçbir yerinde, hiçbir milletinde, hiçbir kadın ‘Ben milletimi zafere götürmekte Anadolu kadını kadar hizmet ettim’ diyemez! Belki erkeklerimiz memleketi istila eden düşmana karşı süngüleriyle düşman karşısında ispat-ı vücut ettiler. Fakat bunu sağlayan; sırtıyla, kağnısıyla, kucağındaki yavrusuyla, yağmur demeyip, kış demeyip cephenin harp malzemesini taşıyan hep o ulvi, o fedakar, o ilahi Anadolu kadınlarıdır!”
Bu sözleri Mustafa Kemal Atatürk, 21 Mart 1923’te Türk kadınının Milli Mücadele’deki hizmetlerini anlatırken sarf etmiş. Ne var ki 100 yıl sonrasında ve tam da Cumhuriyetimizin 100’üncü yılını kutladığımız bu günlerde; cepheye sırtında mühimmat taşıyarak bu ülkenin kurtuluşunda erkekler kadar payı olan Türk kadınının yüzde 70’i işgücünün ve ekonomik-sosyal hayatın dışında! ‘Başka hiçbir ülkede hiçbir kadın savaşta Türk kadını kadar hizmet etmemiş’ olsa da, bugün Dünya Ekonomik Forumu’nun Gender Gap (Cinsiyet Uçurumu) 2023 Raporu’na göre Türkiye cinsiyet eşitliğinde dünyada 129’uncu sırada. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) nisan verilerine göre, kadınların istihdam oranı yüzde 31. Yüksek-öğretim mezunu oranı da yüzde 22. Yönetici pozisyonundaki kadın oranı ise yüzde 21.
YÖNETİM KURULLARI ÖNEMLİ
Şirketlerin yönetim kurullarında ve üst yönetiminde kadın olması ise belki de en önemlisi. Neden derseniz, çünkü kararlar buralarda alınıyor. Dolayısıyla kadın olmayınca, o şirketin vizyonundan tutun en alt operasyonlarına kadar kadın aklı ve ruhu yok sayılmış oluyor. Ki rakamlara bakarsanız ülkemizde kadın aklı ciddi ölçüde dışarda bırakılıyor. Türkiye’de yönetim kurullarında kadın üye oranı yüzde 17.5. Halka açık 475 şirketin ise 158’inin yönetim kurulunda kadın üyesi bulunmuyor. 2023’te tam 179 şirketin yönetim kurulu sadece erkeklerden oluşuyor! Bu durum giderek de kötüleşiyor. 2022 yılında yönetim kurularının tamamı erkek olan şirketlerin oranı yüzde 33 iken, şimdi yüzde 39’a yükselmiş. Tam da bu yüzden ‘Yüzde 30 Kulübü Türkiye’ çok değerli bir inisiyatif başlatmış. 2017’den beri Sabancı Üniversitesi Kurumsal Yönetim Forumu ev sahipliğinde faaliyet gösteren bu oluşum, ‘Cumhuriyetimizin 100. Yılında 100 Yeni Kadın Yönetim Kurulu Üyesi’ projesi kapsamında yönetim kurullarında kadın üye bulunmayan halka açık şirketlere çağrıda bulunuyor. Yönetim kurulunda hiç kadın bulunmayan 179 halka açık şirketin yönetim kurulu başkanına özel bir mektup göndererek, yönetim kurullarında en az bir kadın profesyonele yer vermeye davet ediyor. Hedefleri ise; BIST Yıldız Pazar ve Ana Pazar’da yer alan şirketlerde yönetim kurullarındaki kadın üye oranının en az yüzde 30’a ulaşması. Borsa İstanbul’daki tüm şirketlerin yönetim kurullarında da kadın üyelerin yer alması.
TOPLUMSAL REFAH İÇİN
Yüzde 30 Kulübü Türkiye Kampanyası Yönetim Kurulu Üyesi ve Proje Eş Lideri, aynı zamanda İş Dünyası ve Sürdürülebilir Kalkınma Derneği (SKD Türkiye) Başkanı olan Ebru Dildar Edin bu konuyu sahiplenmiş. Toplumsal refah için de kadın-erkeğin eşit seviyeye gelmesi gerektiğini sürekli vurguluyor ve “Cumhuriyetin 100’üncü yılında eşitsizliklerin süregeldiği bir Türkiye artık söz konusu olmamalı. 2’nci yüzyılımızda uluslararası rekabette öne çıkmak ancak ve ancak kadın-erkeğin eşit şartlarda birlikte yer alacağı bir iş dünyası ile mümkün olabilir” diyor. Umutsuz olmamamız gerektiğini, olumlu gelişmelerin de olduğunu özellikle ekliyor. Mesela BIST 100’de yönetim kurulundaki kadın oranı son 2 yılda yüzde 15’ten yüzde 17.5’e çıkmış. Bağımsızlar arasında kadın yönetim kurulu üyesi oranı da 2021’de yüzde 19 iken, yüzde 24’e yükselmiş. Türkiye Bankalar Birliği’nin Mart 2023 verilerine göre de bankaların üst yönetim kademelerindeki kadın çalışan oranında devam eden bir artış var.
MECLİSTE DÜŞÜK TEMSİL
Meclisimiz ve Kabine de bu durumu yansıtıyor. Kabinede 17 erkek arasında tek 1 kadın yer alırken; Meclis’te 481 erkek vekil ve 119 kadın vekil bulunuyor. “Kadın vekil oranı 2007’de yüzde 9 iken, bugün yüzde 20’ye yükseldi. Bu olumlu bir gelişme elbette ama yeterli değil. Birleşmiş Milletler Kadın Birimi’nin raporuna göre Türkiye, parlamentoda kadın temsilinde 188 ülke arasında 129’uncu sırada yer alıyor. Artış görülse de hâlâ rakamlar dünya geneline göre geride olduğumuzu gösteriyor” diyor Ebru Dildar Edin.
ZORLAYICI ADIMLAR OLMALI
Bu konu acilen sahiplenilmeli ve önceliklendirilmeli. Mesela geçtiğimiz günlerde Japon Hükümeti, 2030’a kadar borsaya üye büyük şirketlerde en az yüzde 30 oranında kadın yönetim kurulu üyesine ulaşma hedefi koydu. Avrupa Birliği de yeni bir düzenlemeyle halka açık şirketlerde yönetim kurullarında yüzde 33 oranında kadın olması mecburiyeti getirdi. Ebru Dildar Edin, “Bizde de sosyal tarafta kadınları önceliklendiren, istihdam güvencesi yaratan politikalara ihtiyacımız var. Zorlayıcı adımlar ve somut hedefler olmalı” derken, güçlü bir kadın liderin kendi toplumuna ne kadar çok katkıda bulunabileceğini de bilfiil gösteriyor.
