Giriş
Çocuklarda dikkat eksikliği belirtileri nelerdir?
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB), çocukluk çağında genellikle aşırı hareketlilik, yerinde duramama, fiziksel veya zihinsel olarak odaklanamama, başladığı bir etkinliği ya da dersi sürdürememe gibi belirtilerle kendini gösterir. Uzman Psikolog Eda Tuğçe Erol konu hakkında önemli açıklamalarda bulundu.
DEHB'nin en yaygın belirtileri nelerdir ve hangi yaşlarda daha sık ortaya çıkar?
Nörogelişimsel bir bozukluk olan DEHB, çoğunlukla erken çocukluk döneminde, yani 4-5 yaş civarında ortaya çıkar. Bu yaşlarda durumun fark edilip gerekli desteğin alınması, çocuğun hem sosyal hem de akademik yaşamında kendini mutsuz ve yorgun hissetmemesi için büyük önem taşır. İlkokul döneminde ya da yetişkinlikte ortaya çıkan DEHB vakalarında ise genellikle çocukluk döneminden gelen bir öykü bulunur.
DEHB tanısında hangi testler ve değerlendirmeler kullanılır?
DEHB tanısında en önemli değerlendirme, klinik gözlem, hastanın öyküsü, belirtilerin yoğunluğu ve şiddetidir. Bununla birlikte, tanı ve tedavi sürecinde kullanılan psikolojik testler de klinik gözlemi desteklemek için uygulanır. Bu testlerin sonuçları, klinik gözlem ve değerlendirme ile bir araya getirilerek hem çocuklarda hem de yetişkinlerde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tanısı konulabilmektedir.
DEHB genetik bir durum mudur, yoksa çevresel faktörler de etkili midir?
DEHB tanısı konulurken genetik faktörlerin önemi oldukça büyüktür. Ailede daha önce DEHB tanısı almış bireylerin çocuklarında bu duruma rastlanma olasılığı yüzde 70-80 oranındadır. Kalıtsal özelliklerin yanı sıra, çevresel faktörler de bu gelişimsel bozukluğu tetikleyip artırabilir. Bu nedenle, tedavilerde genellikle çevresel faktörler üzerinde düzenlemeler yapılmaktadır. Ayrıca, gebelik döneminde alınan ilaçlar, doğum komplikasyonları, prematüre doğum ve kafa travmaları da DEHB'yi tetikleyen çevresel faktörler arasında yer almaktadır.
DEHB tedavisinde kullanılan yöntemlerin etkinliği hakkında ne düşünüyorsunuz? İlaç tedavisi mi yoksa terapi mi daha etkili?
DEHB tedavisini çok yönlü ele almak gereklidir. Kişinin semptomlarına bağlı olarak, bazı durumlarda ilaç tedavisi ile birlikte terapi desteği önerilirken, bazen yalnızca ilaç tedavisi ya da yalnızca terapi desteği yeterli olabilir. Tedavide kişilerin bireysel olarak değerlendirilmesi büyük önem taşır, çünkü her bireyin durumu farklıdır ve tedavi süreci buna göre şekillendirilmelidir.
DEHB olan çocuklar ve yetişkinler günlük hayatlarında hangi zorluklarla karşılaşırlar?
Çocuklarda genellikle kurallara uymakta zorlanma, unutkanlık, eşyalarını kaybetme, uzun süre oturamama ve odağını belirli bir konuda sürdürememe gibi belirtilerle karşılaşılır. Yetişkinlikte ise fiziksel hareketlilik azalırken dikkat dağınıklığı devam eder. Bu, unutkanlık, aynı anda birçok işi yapmaya çalışma, uzun süre aynı işte kalamama ve planlama yapmakta zorlanma gibi durumlara yol açabilir.
Ailelerin DEHB'li çocuklarına destek olabilmeleri için en etkili yöntem nedir?
Bu tarz durumlarda ailelerin mutlaka bir uzmandan destek alarak süreci nasıl yönetmeleri gerektiği konusunda yol gösterici bir rehber edinmeleri önemlidir. Özellikle "pozitif sınır koyma" kavramını öğrenmek, çocuklarla sağlıklı ve dengeli bir ilişki kurabilmek adına büyük önem taşır. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) olan çocuklar, kurallara uymakta zorlanabilirler. Bu nedenle, ailelerin sabırlı ve sakin bir yaklaşım benimseyerek, ilişkilerini zedelemeden doğru iletişim kurma becerilerini geliştirmeleri gerekmektedir.
