Giriş
Odaklanma kavramını incelediğimizde, genel itibariyle bilincin zihinsel gücünü bir konu, durum veya nesne üzerinde yoğunlaştırması olarak belirtebiliriz. Odaklanma güçlüğü ise bireyin dikkatini bir konuya yoğunlaştırmakta zorlanması olarak tanımlanmaktadır. Bu durum, özellikle öğrenme ve çalışma süreçlerinde zorluk yaratabilir ve başarıyı etkileyebilir. Eğitimci Can Uysal odaklanma sorunu yaşayan öğrencilere nasıl davranılması gerektiğini açıkladı.
Odaklanma güçlüğü, genellikle dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu veya öğrenme güçlükleri gibi diğer koşullarla birlikte ortaya çıkabilir. Odaklanma güçlüğü yaşayan öğrencilerimizde derse veya o anki yapmakta olduğu işe dikkatini tam anlamıyla verememe, sınavlarda doğru cevabı aslında bilmesine rağmen yanlış yapma, ders çalışmayı veya yapması gereken diğer görevleri devamlı erteleme, bilgisayar oyunları veya tablet, televizyon gibi teknolojik aletlerin başında uzun süre vakit geçirme gibi durumları gözlemlemekteyiz.
Odaklanma güçlüğü, genellikle dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu veya öğrenme güçlükleri gibi diğer koşullarla birlikte ortaya çıkabilir. Odaklanma güçlüğü yaşayan öğrencilerimizde derse veya o anki yapmakta olduğu işe dikkatini tam anlamıyla verememe, sınavlarda doğru cevabı aslında bilmesine rağmen yanlış yapma, ders çalışmayı veya yapması gereken diğer görevleri devamlı erteleme, bilgisayar oyunları veya tablet, televizyon gibi teknolojik aletlerin başında uzun süre vakit geçirme gibi durumları gözlemlemekteyiz.Geçtiğimiz ayda ülkemizde yaşanan deprem felaketinin de etkisiyle öğrencilerimizden “Derslerde ve sınav esnasında dikkatim çok çabuk dağılıyor, odaklanamıyorum. Aynı soruyu sürekli tekrar okumak zorunda kalıyorum.” gibi cümleleri daha sık duymaya başladık. Travmatik bir durum sonrası ortaya çıkan odaklanma güçlüğünü belirli bir süreye kadar normal bir durum olarak kabul etmemize rağmen bu sorunun ortadan kalkması veya azaltılması konusunda neler yapılabileceğine değinmek yararlı olacaktır.Odaklanmayı daha güçlü hale getirmek için neler yapılabilir?
1. Öğrencinin dikkatini dağıtan, odaklanmasını güçleştiren çevresel faktörler düzenlenmelidir
Öğrencinin ders çalışırken odaklanmasını güçleştiren pek çok faktör olabilir. Ev ortamına baktığımızda öğrencilerimizin odaklanmasını güçleştiren sebeplerin en başında diğer aile bireylerinin o anki konuşmalarının veya televizyonun sesini öğrencinin sürekli işitmesi olduğunu gözlemlemekteyiz. Bu noktada öğrencinin ders çalışmak için kendine ait bir alanının olması ve evdeki diğer bireylerin öğrenci ders çalıştığı esnada mümkün olduğunca yüksek sesle konuşmamaya özen göstermesi oldukça önemlidir. Bunların yanında öğrencinin ders çalışma ortamı konforlu hale getirilmeli, ders çalışma masasının pencere kenarına çok yakın olmamasına özen gösterilmelidir. Rahatsız edici ışık kaynaklarının kapatılması veya azaltılması da öğrenci odaklanmasını sağlayan başka bir unsurdur. Bu açıdan, öğrencinin dikkatini dağıtan çevresel faktörleri düzenlemek veya azaltmak; öğrencinin çalışma verimliliğini artırmak ve başarısını etkilemek için oldukça önemlidir.
2. Fiziksel ihtiyaçları muhakkak karşılanmış olmalıdır
Öğrencinin kaliteli bir uyku geçirmiş olması odaklanmayı en çok etkileyen faktörlerin başında gelmektedir. Öğrencinin evde ders çalışmaya başlamadan önce, okula gelmeden önce ve sınav öncesinde dengeli ve doyurucu bir kahvaltı yapmış olması, karnının aç olmaması da bir diğer önemli husustur. Fiziksel ihtiyaçların karşılanması odaklanmayı artıracak başarıyı tetikleyecek en önemli konuların başında gelmektedir.
3. Teknolojik aletleri bir süreliğine sessize alın
Dijital çağ düşünüldüğünde öğrencilerin televizyon, tablet gibi teknolojik aletlerle yakınlığı ve teması kaçınılmazdır. Neredeyse “dijital detoks” kavramının gündeme geldiği bu çağda öğrencilerin olabildiğince teknolojik aletlerden, ders çalışmaları esnasında uzak tutulmaları önem göstermektedir. Ders çalışma esnasında ortamda bulunan bu teknolojik aletlerden gelen bildirimler, öğrencinin dikkatini dağıtmakta, odaklanmasını güçleştirmektedir. Bu nedenle ders çalışmaya başlamadan önce bu teknolojik aletleri kapatmak, sessize almak, bir süreliğine “rahatsız etme” modunu aktif hale getirmek faydalı olacaktır.
4. Belirli bir sürenin sonunda ara vermelerini destekleyin
Uzun süre ara verilmeden çalışıldığında öğrencinin odaklanma güçlüğü yaşadığı, okuduğunu anlamakta zorlandığı, test çözerken dikkat hataları yaptığıyla karşılaşmaktayız. Bu nedenle 25 dakika ders çalıştıktan sonra 5 dakika kısa bir ara vermek şeklinde yapılan Pomodoro tekniği gibi farklı teknikler denemek odaklanmayı artırmada oldukça işlevsel olmaktadır.
5. Rutinlerinizi belirleyin ve öğrencinin bunlara mümkün olduğunca bağlı kalmasını destekleyin
Bazen öğrencilerin gün içinde yapmaları gereken işleri olduğu, bu nedenle de hiçbir işlerine tam anlamıyla odaklanamadıkları görülmektedir. Özellikle yemek yeme saatleri, ailece kaliteli zaman geçirme saatleri ve ödev yapma/ders çalışma saatleri gibi önemli zaman dilimlerinin önceden planlanması ve belirlenmesi öğrencilerin o an yapmaları gereken işlere daha kolay odaklanabilmelerine yardımcı olabilir.
6. Teorik bilgiyi pratiğe dönüştürün ve ders çalışmayı eğlenceli hale getirin
Öğrenciler ders çalıştıkları esnada kitaptaki akademik bilgileri içselleştirirken zorlanmakta veya sıkılabilmektedirler. Bu nedenle öğrencinin bilgilerini anlamlaştırmasını ve bu sayede daha kolay odaklanmasını destekleyecek aktiviteler, deneyler yapılabilir. Teknolojiyi de görsel öğrenme açısından bu noktada devreye sokmak faydalı olmaktadır. Oyunlaştırmanın da eğitimin her noktasındaki önemli etkisini bildiğimiz için bilginin pratiğe dönüştürülmesinde oyunlaştırma araçlarını da kullanarak çok daha etkili sonuçlar alabilirsiniz.
7. Bireysel farklılıklara özen gösterin ve başkalarıyla kıyaslamayın
Kıyaslama öğrenciler arasında oldukça hassasiyet yaratacak bir konudur. Özellikle bireylerin bu konuda oldukça kırılgan bir yapıya sahip olduklarını bilerek hareket etmek gerekmektedir. Her bireyin kendine ait bir gelişiminin, hızının, kısacası bireysel farklılıklarının olduğunu unutmayın ve öğrenciyi bu anlamda başka bireylerle kıyaslamaktan kaçının.8. Gerektiği zaman uzman desteği almaktan çekinmeyinProfesyonellerden destek almak birçok konuda oldukça fayda sağlamaktadır. Özellikle çözümsüzlüğe doğru gidildiği düşünülen noktalarda, ihmalden kaçınıp hızlıca uzman desteğine başvurulmalıdır. Tüm çabalarınıza ve düzenlemelerinize rağmen öğrencideki odaklanma güçlüğünün devam ettiği gözlemlenirse, altta yatan nedenlerin daha detaylı araştırılabilmesi amacıyla hızlıca bir uzman desteği alınması yararlı olacaktır.
