Giriş
Yapay zeka alanındaki gelişmeler hayatımızı kolaylaştırırken, yeni riskleri de beraberinde getiriyor. Bu risklerin başında ise "deepfake" teknolojiyle gerçekleştirilen dolandırıcılık vakaları ön plana çıkıyor. Prof. Dr. Filiz Aydoğan, son zamanlarda sıkça duyduğumuz, dijital vatandaşlık, metaverse ve aşırı izleme gibi yeni kavramları ‘Medyada Güncel Kavramlar’ ismiyle kitaplaştırdı. Aydoğan, “Bu kavramlar sadece akademisyenleri ve öğrencileri değil, sosyal medyada zaman geçiren ve haberleri internetten takip eden herkesi ilgilendiriyor” diyerek çalışmanın ayrıntılarını posta.com.tr’ye anlattı.
Elif Bayram / Posta.com.tr - Günlük hayatımızı akıllı cihazlarla donatıp, zamanımızın büyük bir bölümünü internette geçiriyoruz. Peki sosyal medyada karşılaştığımız içeriklerin doğruluğunu nasıl tespit etmeliyiz? Günümüzde medyada çok sayıda yanıltıcı içerik ve görüntünün yer alabileceğine dikkat çeken Prof. Dr. Filiz Aydoğan “Bu kitabın çıkış noktası, teknolojinin geldiği noktada medyadaki haberleri, paylaşılan içerikleri doğru anlamak. Günümüzde deepfake, yapay zeka, metaverse gibi kavramları bilmek zorundayız. Çünkü bu kavramları bilmeyenler tehlikeye açık hale geliyor. Her gün karşılaştığımız dolandırıcılık haberleri de bunlarla ilgili oluyor” diyerek önemli uyarılarda bulundu.
BOLLUK EKONOMİSİ, DİJİTAL GÖÇEBELİK, HASHTAG FEMİNİZMİ
Marmara Üniversitesi Radyo, Sinema ve Televizyon Bölümü Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Filiz Aydoğan Boschele, editörlüğünü üstlendiği “Medyada Güncel Kavramlar” kitabı ile teknolojiyle birlikte hayatımıza giren NFT, metaverse, bolluk ekonomisi, dijital göçebelik, hashtag feminizmi gibi pek çok kavramın toplumda bilinmesi gerektiğine dikkat çekti.
Prof. Dr. Filiz Aydoğan, “Bu kavramlar sadece akademisyenler, öğrenciler için değil herkes için önemli” diyerek anlattı:
İnsanlar kitabı incelediklerinde, hem her gün duymaya başladığımız teknolojik kavramların anlamlarını bulacak hem de hayatımızın içine yerleşen teknolojinin zararlı yönlerini fark edecekler. İletişim teknolojilerinin gelişmesiyle birlikte yaşanan hız, aslında haberde ve bilgide dezenformasyona ya da ‘Post truth’ dediğimiz gerçeğin farklı şekillerde yansıtılabilmesiyle, doğru bilgiye ulaşmaya çalışan insanlar için ne yazık ki olumsuz sonuçlara neden oluyor.
Medyada paylaşılan içeriklere dikkatli yaklaşılması konusunda uyarıda bulunan Prof. Aydoğan, “Bu teknolojilerdeki deepfake içerikler, hologram teknikleri, görsellerle oynama özellikleri pek çok dezenformasyona yol açıyor. Kısacası teknoloji, doğru olmayan bilginin yayılması için de kullanılabiliyor. Bu konuda çok dikkatli olmak gerekiyor” dedi.
Prof. Dr. Filiz Aydoğan
KİTABIN ÇIKIŞ HİKAYESİ
“Medya sözlüğüne ihtiyaç olduğunu fark ettik” diyen Prof. Aydoğan, sözlerine şöyle devam etti:
Yıllardır akademinin içinde olan akademisyenlerin bile holografi nedir? Bu gibi kavramları tam anlamıyla bilmek için bir sözlüğe ihtiyaç duyulduğunu fark ettik. Bu amacımı Türkiye’deki pek çok Üniversite’nin medya akademisyenlerine anlattım ve kendilerini bu çalışmaya davet ettim. İstanbul Üniversitesi’nden ve Ankara Üniversitesi’nden birçok akademisyen arkadaşlarımızla birlikte bu kitabı hazırladık. Bu çalışmanın medyayı, toplumu ve günümüz okuyucularını aydınlatacağını düşünüyoruz.
Prof. Aydoğan, “Kitabın çıkış noktası, teknolojinin günümüzde geldiği noktada medyadaki haberleri, internette paylaşılan içerikleri doğru anlamak için medyanın yeni bir kılavuza ihtiyacı olmasıyla başladı. ‘Medyada Güncel Kavramlar’ kitabı akademisyenler ve öğrencilerin yanı sıra internette zaman geçiren herkes için önemli bir çalışma oldu” diye konuştu.
HAYATIMIZ TEKNOLOJİK ALETLERLE DONATILMIŞ DURUMDA
Teknolojide yaşanan gelişmelere dikkat çeken Prof. Aydoğan, “Elimizdeki telefondan tutun da kolumuzdaki saatte kadar hayatımız o kadar fazla akıllı nesnelerle donatıldı ki, insanlar gelecekte sadece kendilerine sunulanlara inanacaklar. Bu çalışmayla birlikte, sunulan dünyanın arkasındaki gerçek dünyayı insanlara tanıtmak istiyoruz. Akıllı nesneler insan aklının yerine geçmesin diye uğraşıyoruz. Kitabımızda bu kavramları herkesin anlaması için tek tek açıkladık” ifadelerini kullandı.
Teknolojinin pek çok sektörde verimi artırdığını ancak riskleri de berberinde getirdiğini belirten Prof. Aydoğan, “Yapay zekayla beraber dezenformasyon da artış gösterdi. İnsanlar haberleri okuyor, deepfake bir haber görüyorlar ama tam olarak bilmiyorlar. Deepfake, yapay zekanın güçlü algoritmalarını kullanarak üretilen sahte içeriklerle insanların sesini ve görüntüsünü taklit etme olarak özetleniyor. Günümüzde teknolojik kavramlara hakim olmak son derece önemli. Bu kavramları bilmenin yanı sıra internette zaman geçiren herkese ulaştırmak, yaygınlaştırmak oldukça önemli” dedi.
50’DEN FAZLA KAVRAM VAR
Kitaptaki teknolojik kavramlardan örnekler veren Prof. Aydoğan, “Günümüzde öne çıkan birçok teknolojik kavram var. Bunlardan biri de tekno kapitalizm. Birçok verinin şirketlerin eline geçmesiyle tekno kapitalist düzenin yaygınlaştığı söyleniyor. İnsanların da bu kavramları bilerek bu durumları fark etmesi gerekiyor. Kitapta 50’den fazla kavram var. Dijital emek, dijital platformlar, aşırı izleme, algoritmalar, deepfake, serbest zaman bu kavramlardan sadece birkaçı. Bu kavramlar interneti kullanan, haberleri takip eden, sosyal medyada zaman geçiren herkesi ilgilendiriyor. Günümüzde bu kavramları bilmeyenler tehlikeye açık hale gelerek dolandırıcıların hedefi olabiliyorlar” diye konuştu.
YENİ KAVRAMLAR DA EKLENECEK
Kitabın yeni kavramlar eklenerek güncel tutulacağını söyleyen Prof. Aydoğan, “İnsanlar bu kitapta hem yeni teknolojik kavramların anlamları bulacaklar hem de teknolojinin kendi hayatlarına etkisini fark edecekler. Dijital teknoloji geliştikçe kavramlar da yenileniyor. Yeni kavramlar eklendikçe biz de kitabı güncellenmeye devam edeceğiz. Bu kitapla birlikte Türkiye'deki tüm akademisyenleri içerecek şekilde güzel bir çalışmanın büyüyeceğine Türkiye için çok faydalı olacağına inanıyorum” dedi.
“HAYATIMIZ MARATONA DÖNÜŞTÜ”
Medya ve serbest zaman ilişkisine dikkat çeken Prof. Aydoğan, “Aşırı izleme kavramıyla birlikte artık serbest zamanlarımız neredeyse hiç kalmadı. Eskiden 24 saatte insanlara 8 saat dinlenme, 8 saat boş zaman kalıyordu. Bu teknolojiler sayesinde sabahtan akşama kadar gece uyumamak ve aşırı izlemelerle hayatlarımız artık bir maratona dönüştü. Aşırı izleme, bir dizinin birden fazla bölümünün aralıksız izlenmesidir. Sanki böyle büyük bir şeymiş gibi ‘Şu diziyi bitirdim hemen siz de izleyin’ söylemleriyle toplumda bir anda bitirilecek diziler yaygınlaştırılıyor. Bu noktada toplum aslında kendisine ait serbest zamanları ya da ailesiyle geçireceği zamanları keyifle geçirmek yerine maalesef tamamen medyanın eline bırakıyor” ifadelerini kullandı.
“SERBEST ZAMANSIZ ZAMANLAR YAŞIYORUZ”
"Medyadaki yeniliği her zaman fark etmek gerek" diyen Prof. Dr. Filiz Aydoğan sözlerine şöyle devam etti:
“Günümüz medyası ve teknolojiyle birlikte serbest zamansız zamanlar yaşıyoruz. Geldiğimiz noktada teknoloji bizi domine ediyor. Çalışırken de aynı şekilde boş zaman ve çalışma zamanı arasında herhangi bir ayrım kalmadı. Örneğin, çalışırken aynı zamanda ders çalışıyoruz. Ya da telefonda konuşurken bir yandan da başka işlerle ilgileniyoruz. Zaten günümüzde her alanda multi insan olmamız bekleniyor. Yani aynı anda birçok iş ile ilgilenerek, çok sayıda yeteneğe sahip olmamız gerekiyor. Günümüzde artık sadece bir yeteneğe sahip olmak yetmiyor. Bu kitap teknolojiyle birlikte gelen yeni kavramlara ve dönüşüme ışık tutuyor.”
