Giriş
Çalışanları çoğu bu hakkı bilmiyor! Bir saatlik mesaiye bir buçuk günlük ücret
Yoğun iş temposu arasında her işçinin iple çektiği hafta tatili ya da resmi tatillerde mesaiye kalmak gerekebiliyor. Peki izin gününde ya da tatil gününde mesaiye kalınırsa ödenen ücret nasıl hesaplanıyor? Ya da ücret yerine izin verilebilir mi? Çalışan herkesi yakından ilgilendiren konu hakkında merak edilen soruları İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı Musa Çakmakçı yanıtladı.
İpek ALEMDAR GÖDE / ipek.alemdar@posta.com.tr – Çalışan kişilerin çalışma motivasyonlarından birisi ücretin yanı sıra haftalık ve resmi tatil izinleridir. Her çalışan izin gününü iple çeker. Son günlerde esnek çalışma saatleri, mesai ücretleri, haftalık çalışma saati gibi konular hazırlanan yeni çalışma yasası ile gündeme geliyor. Peki hali hazırda bir çalışanın izin hakları ve izinli olduğu süredeki mesai ücretleri neler? Konu hakkında merak edilen noktaları İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı Musa Çakmakçı aktardı.
HAFTA TATİLİ NASIL HESAPLANIR?
Çalışan bir kişinin hafta tatili için 4857 sayılı iş kanunu kapsamı maddesini örnek gösteren Çakmakçı, “İş Kanunun 63. Maddesine göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşuluyla yedi günlük bir zaman dilimi içerisinde kesintisiz 24 saat hafta tatili verilir. Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde, “işçilere tatil gününden önce 63’üncü maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile” yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmi dört saat dinlenme (hafta tatili) verilir. Çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir” dedi.
45 SAATİN HAFTAYA BÖLÜNMESİ
Haftalık en çok çalışma saatinin 45 saat olduğunu hatırlatan Çakmakçı, “Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırkbeş saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır. Yer altı maden işlerinde çalışan işçilerin çalışma süresi; günde en çok yedi buçuk, haftada en çok otuz yedi buçuk saattir.
Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde on bir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir” ifadelerini kullandı.
PAZAR GÜNÜ HAFTA TATİLİ
Çalışanların hepsi Pazar günü tatil yapmak ister. Peki yasal olarak tatil günü Pazar günü olmak zorunda mı? Konu hakkında açıklama yapan Çakmakçı, “İşveren, işçiye her hafta, kural olarak pazar günü veya durum ve koşullar buna imkân vermezse, bir tam çalışma günü tatil vermekle yükümlüdür. Yani, hafta tatiline ilişkin 421. madde hükmünün ve bu hükümde hafta tatilini kural olarak pazar günü olarak belirleyen düzenlemenin iş kanunlarına tabi iş ilişkileri bakımından uygulanma kabiliyeti yoktur. İş Kanunu özel olarak hafta tatili günü belirlememiştir. Kanunun aradığı temel şart, işveren tarafından bir haftalık süre içerisinde işçiye kesintisiz 24 saat dinlenme hakkı verilmesidir. Bu sebeple uygulamada sıklıkla görülen Pazar gününün tatil olması kanuni bir zorunluluk değildir. İşveren işin veya işçinin durumuna göre bir başka gün işçiye hafta tatili verebilmektedir” şeklinde konuştu.
İZİN GÜNÜNDE ÇALIŞMANIN MESAİ ÜCRETİ
Her zaman işler planlandığı gibi gitmeyebiliyor. Peki izin gününde ya da resmi tatilde mesaiye kalmak zorunda olan işçi mesai ücretini nasıl hesaplayacak? Burada işçinin tatil gününde bir saat ya da bir tam gün çalışmasına bakılmıyor. İşçinin bir saat dahi çalışması halinde alacağı ücret hesaplamasını anlatan Çakmakçı, “İşçinin tatil günü ücreti çalıştığı günlere göre bir güne düşen ücretidir. Parça başına, akort, götürü veya yüzde usulü ile çalışan işçilerin tatil günü ücreti, ödeme döneminde kazandığı ücretin aynı süre içinde çalıştığı günlere bölünmesi suretiyle hesaplanır. Haftalık izin gününde çalışan işçilere, belirlenen haftalık çalışma süresinden fazla çalışmış olacağından, hafta tatili çalışması karşılığı olan ücret zamlı olarak ödenmelidir.
Yirmi dört saatin altında bir süre haftalık izin verilmesi durumunda, usulüne uygun şekilde hafta tatili izni kullandırıldığından söz edilemez. Hafta tatili bölünerek kullandırılamaz. Buna göre hafta tatilinin yirmi dört saatten az olarak kullandırılması halinde hafta tatili hiç kullandırılmamış sayılır. Açıklanan bu hususlar nazara alındığında, davacının hafta tatili gününde her ne kadar bir saat çalışmış ise de, bu çalışması karşılığında, bir günlük yevmiyesinin yüzde elli zamlı hesaplanarak ödenmesi gereklidir” dedi.
BAYRAMLARDA ÇALIŞMAK MECBURİ Mİ?
Çalışanların resmi tatil günlerinde izin yapması ya da çalışması konusuna da değinen Çakmakçı, “İşçinin resmî tatil günlerinde çalışmaması esastır. Yani, İş Kanunu onun öncelikle bu günlerde dinlenmesi istemiştir. Ama yine de işçinin onayı alınırsa, çalıştırılmasının da önü açılmıştır. Bunun anlamı, resmî tatilde çalışmanın yasak olmamasıdır. Eğer iş sözleşmeleriyle fazla çalışma onayları alınmamış ise fazla çalışma onayının fazla çalışma yapılmasına ihtiyaç duyulduğu zamanda alınabilmesi yapılan değişiklikle mümkün olmuştur.
Bu durumda fazla çalışma onayı ya iş sözleşmeleriyle iş ilişkisinin kurulduğu ilk anda ya da iş sözleşmesinin kurulmadığı veyahut da sözleşmeyle fazla çalışma onayının alınmadığı durumlarda fazla çalışma ihtiyacının ortaya çıktığı zamanlarda alınabilecektir.
İşçi iş sözleşmesiyle ya da muvafakatnameyle onay vermişse, artık resmî tatillerde çalışmakla mükelleftir. Aksi takdirde, işveren tarafından haklı ya da geçerli nedenle işten çıkarılabilir” hatırlatmasını yaptı.
RESMİ TATİL İZİNİN DEVREDİLMESİ
Resmi tatil izninin başka bir güne devredilemeyeceğini belirten Çakmakçı, “İşçilerin Ulusal Bayram ve Genel Tatil günlerinde çalıştırılıp, ertesi gün ya da başka bir zaman izin verilmesi yasal değildir. Asıl olan çalışmaları karşılığı Yasanın öngördüğü zamlı ücreti ödemektir. Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işçi bir saat çalışsa da 1 günlük ücret ödenir. Resmî tatilde işçi, çalışırsa ayrıca bir günlük ücreti daha ödenecektir. Ancak, resmî tatilde çalışıldığı için haftalık çalışma süresi aşılmışsa aşılan süre için fazla çalışma ücretinin ödenmesi gerekecektir. Fazla çalışma ücreti %50 artırımlı olarak hesaplandığı için, daha fazla olacaktır” dedi.
