EYT'de bilinmeyen SGK detayı: Fazla parayı geri alabilirsiniz
EYT düzenlemesinde görüşmeler hızlandı. Bu dönemde ‘yaş şartının olup olmayacağı’ da gündeme geldi. Yasa tasarısının aralık sonu, ocak başı gibi Meclis’e gelmesi bekleniyor. Tüm detaylar o zaman belli olacak. Ancak prim şartı net. O da 5000 gün. EYT hakkıyla emekli olmayı bekleyen ancak primi yetmeyenler, eksik sürelerini tamamlama telaşında. Bu anlamda herkes için farklı alternatifler var. İşte fırsat kapısını açacak o detaylar...
Normal şartlarda emeklilikte üç şart aranıyor. Yaş, sigortalılık yılı ve prim gün sayısı. Bunlardan biri eksik olunca emekli olunamıyor. Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) düzenlemesi 8 Eylül 1999’dan önce sigorta başlangıcı olanların yaş sorununu ortadan kaldırıyordu. Buna göre; erkek 25, kadın ise 20 yıllık sigortalılık süresini doldurduktan sonra 5000 gün primi de tamamladıysa hemen emekli olacaktı. Bu kapsamda 1.5-2 milyon kişi var. Geri kalanlar da bu şartları tamamladığı tarihte maaş alabilecekti.
HENÜZ TAMAMLANMADI
Son dönemde düzenlemeye yaş şartı eklenip eklenmeyeceği merak konusu olmuştu. Kadınlarda 48, erkeklerde 50 yaş konuşulmaya başlamıştı. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, TBMM’deki bütçe görüşmeleri sırasında yaptığı konuşmada EYT düzenlemesinin henüz tamamlanmadığını söyledi. Bilgin, “En kapsamlı düzenlemeyi yapacağımızdan kimsenin endişesi olmasın. Çalışma bittikten sonra kamuoyuyla paylaşacağım” dedi. Yani şu anda yaş şartının olup olmayacağıyla ilgili net bir bilgi vermedi. Ay sonunda bu konu netleşecek.
HERKES İÇİN ALTERNATİF VAR
Meclis’e gelecek düzenlemeye sayılı günler kalırken, prim gün eksiği olanlar veya sigortalılık süresi dolmayanlar da bu konuda tüm alternatif çözümleri araştırıyor. 8 Eylül 1999’dan önce çalıştığı halde sigortası yapılmayanlar veya bu tarihten sonra başlatılanlar da çare arıyor. İşte bu durumdaki sigortalının imdadına ‘borçlanma’, ‘hizmet tespit davası’ gibi seçenekler yetişiyor. Kadın ve erkek sigortalılarının eksik günlerini borçlanmayla tamamlama imkanları bulunuyor. Bu da doğum, askerlik, staj ve yurtdışı borçlanmasıyla mümkün oluyor.
ASKERLİK BORÇLANMASI ÖNEMLİ AVANTAJ
Askerlik borçlanması prim günü kazandırdığı kadar sigorta başlangıcını da bazı durumlarda öne çeker. Askerliğini sigortalı çalışmaya başlamadan önce yapmış olanlar, askerlik borçlanması yaptıklarında, sigorta başlangıç tarihleri borçlanma süresi kadar geri gelir. Yani 8 Eylül 1999’dan sonra sigortalı olup EYT kapsamına girmeyen bir kişi askerlik borçlanması yaparsa EYT hakkından yararlanabilir.
Burada askerlik süresi ve 8 Eylül 1999’dan ne kadar sonra sigortalı olunduğu belirleyici oluyor. Eğer askerliği sigorta başlangıcından sonra yaptıysanız ve prim gününüz 5000’den azsa primi tamamlamak açısından da askerlik borçlanması büyük katkı sağlar. Borçlanmanın günlük tutarı şu anda 69 lira. 18 ay (540 gün) askerlik borçlanması yapanlar 31 Aralık 2022’ye kadar 37 bin 272 lira ödeyerek tüm bu süreleri primine ekletebilir.
'YIPRANMA’ EK SÜRE KAZANDIRIR
Yıpranma payı, çalışma şartları ağır olan kişilerin daha erken emekli olmalarının yolunu açan bir haktır. Demir çelik fabrikası çalışanlarından askeri görevlerde yer alan personele kadar yaklaşık 45 iş kolunu kapsıyor. Normalde çalışan kişilerin emeklilik süreleri yaklaşık 360 gün olarak hesaplanır. Yıpranma süresine sahip olan kişilerde bu zaman dilimi 420-540 gün olarak düzenleniyor.
Yıpranmaya tabi çalışmalarda 23 Mayıs 2002 tarihine kadar olan çalışmaların dörtte biri kadar işe giriş tarihi geri çekiliyor. Bu kapsamda yıpranmaya tabi çalışması olup işe girişi geri çekilebilecek olan kişiler EYT kapsamında değerlendirilebilir. Bu konuda net bir şey söyleyebilmek için EYT taslağını görmek gerekiyor.
ANNELER 2160 GÜN KAZANABİLİR
Yasalar çalışan annelere önemli haklar tanıyor. Bunlardan biri de doğum borçlanması. Sigortalı anneler doğum sonrası ücretsiz izin kullanır ve 2 yıl çalışmaya ara verirse bu süreleri borçlanabiliyor. Borçlanma hakkı 3 çocuğa kadar tanınıyor. Anneler bu yolla 6 yıla kadar doğum borçlanması yaparak toplamda 2160 gün prim kazanabiliyor. Doğum borçlanması normalde sigortalı işe girdikten sonra yapılan doğumları kapsıyor.
Ancak staj döneminde staj sigortası yatmış kadınlar da doğum borçlanması yapabiliyor. Staj sigortası sayesinde bu şekilde borçlanma yapan kadınlar, sigorta başlangıç tarihleri, borçlanma süresi kadar geriye gittiği için EYT kapsamına girip daha erken emekli olabilecek. Staj sigortası olmayan sigortalı kadınlar ise eksik günlerini borçlanmayla 5000 güne tamamlayabilir.
BAĞKUR’LUYA ‘CANLANDIRMA’ HAKKI
7326 sayılı yapılandırma kanunu kapsamında Bağkur borçlarını 1 Kasım 2021’e kadar ödeyemeyen veya yapılandırmayanların 30 Nisan 2021’den önceki prim borcu bulunan hizmetleri dondurulmuş ve silinmişti. Faaliyetlerine devam edenlerin ise sigortalılıkları 1 Kasım 2021 itibarıyla yeniden başlatılmıştı. EYT’den yararlanmak isteyen ve prim ihtiyacı olanlar bu süreleri canlandırabilir yani ‘ihya’sını gerçekleştirebilir. Böylece eksik primlerini tamamlayarak EYT’den emekli olabilir.
HİZMET TESPİT DAVASI AÇILABİLİR
Birçok sektörde (inşaat, tarım, tekstil gibi) kayıtdışılık maalesef önlenemiyor. Bir başka deyişle çalışanlar zamanında veya hiç SGK’ya bildirilmiyor. Sigortasız çalıştırılan işçi için prim ödenmiyor. Sigortasız olduğundan ya da sigortası geç yapıldığı için veya eksik yatırıldığından dolayı kişinin primi yetersiz kalabiliyor. Bu durumdaki işçiler, sigortasız çalıştıkları sürelerini, işten ayrıldıktan sonra 5 yıl içinde önce arabulucuya gidip sonuç alamazsa açacakları ‘hizmet tespit davası’ ile geri kazanabilir. Bugünlerin tespitinde şahit ve belgenin olması gerekiyor.
ÇALIŞMA 1999’DAN ÖNCEYSE…
Sigortasız çalıştırılan süreler 8 Eylül 1999’dan önce ise ve o işyerinde çalışıyorsanız veya son 5 yıl içinde işten ayrıldıysanız hakkınızı aramanız gerekiyor. Eksik günleri geri kazandığınız takdirde emeklilik başlangıcınız 8 Eylül 1999 öncesine çekileceğinden, EYT düzenlemesinden yararlanabilirsiniz. Aynı işyerinde çalışıyor olsanız da işten ayrılmadan hizmet tespit davası açma hakkınız var.
Eğer, 1999’dan önce işveren sigorta bildirgesi, sigortalı hesap fişi gibi belgeleri SGK’ya bildirmiş ancak prim hizmet belgesi göndermemişse bu durumda 5 yıllık zamanaşımı süresi işlemiyor. Bu kapsamdaki kişiler istedikleri zaman yargı yoluyla sigorta başlangıcını geri çektirmek için harekete geçebilir.
- İBB Başkanı İmamoğlu'ndan kreş açıklaması
- Bakan Kacır’dan Meclis'te Afşin’e yeni OSB müjdesi
- Sultan II. Abdülhamid’in ‘Her resim bir fikirdir’ sözüyle Filistin’de çektirdiği fotoğraflar kitaplaştırıldı
- Havalimanı tuvaletinde doğurup bebeği klozete atmıştı! Vicdansız anneden garip savunma
- Dev operasyon! Çok sayıda memur ve müşavir gözaltına alındı!