Yıllık izin kullananlar dikkat! Hem işçiyi hem işvereni ilgilendiriyor: Haklı fesih sebebi sayıldı

ÖMER FARUK EKİNCİ / POSTA.COM.TR | Yaz aylarının olmazsa olmazı tatil, pek çok çalışan iş yerinde yıllık izin planları yaptı ve yapmaya devam ediyor. Peki bu izinleri kullanırken tüm haklarınızı biliyor musunuz? Konu ile ilgili Posta.com.tr’ye konuşan İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı Musa Çakmakçı, yıllık iznin vazgeçilmez bir hak olduğunun altını çizerek önemli açıklamalarda bulundu.

“İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir”

Çakmakçı, 18 yaş ve daha küçük işçiler ile 50 yaş ve daha yukarı yaştaki işçiler için yıllık ücretli izin süresinin 20 günden az olamayacağına vurgu yaparak yıllık izin sürelerinin iş sözleşmeleri ile artırılabileceğini söyledi.

"PEŞİN ÖDENMEMESİ HAKLI FESİH SEBEBİ"

“İş kanununa göre işverenin yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye yıllık izin dönemine ilişkin ücretini işçinin izne başlamadan önce peşin olarak ödemek veya avans olarak vermek zorundadır” şeklinde konuşan Çakmakçı, ücretin verilmediği durumda ise işçinin iş akdini haklı nedenle feshedebileceğinin altını çizdi.

Haklı fesih sebebi ile ilgili Yargıtay kararını anlatan Çakmakçı, İzmir’de meydana gelen davada ücretin ödenmemesi ya da geç ödenmesi değil, erken ödenmemesi fesih nedeni yapıldığını söyleyerek, böyle bir karar alındığını belirtti.

Öte yandan ‘çalışanları yıllık izne çıkarmamak da haklı fesih sebebi midir’ sorusunu yanıtlayan Çakmaklı, şu ifadeleri kullandı:

İşçinin genel sağlığına ve dinlenmesine yönelik sunulan bu hak, işçi ve işverenin yerine getirmesi gereken bir sorumluluktur. Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilmesi mümkün değildir. Bir başka ifade ile işçi bu yıllık izni kullanmak istemese dahi bu iznin kullandırılması gerekir. Yıllık izin hakkı Anayasal temeli olan bir dinlenme hakkı olup, işçinin iş sözleşmesinin devamı sırasında ücrete dönüşmez ve bu haktan vazgeçilemez.

İşçinin iş sözleşmesinin devamı süresinde kullanmadığı yıllık izinlere ait ücreti istemesi mümkün değildir. Bu yüzdendir ki yıllık izin hakkından vazgeçilemediği gibi, işveren tarafından bu hakka el konulamaz ya da işçinin kendi isteği ve rızası olsa bile bu hak paraya çevrilemez.

Yıllık ücretli izin anayasal bir haktır. İşçi talep ettiğinde de yönetim hakkı kapsamında işverenin öngöreceği zamanda kullandırılması gerekir. Kullandırılmaması, işçiye çalışma koşullarının uygulanmaması nedeni ile haklı fesih hakkı verir.

İŞVEREN YILLIK İZNİ BÖLEMEZ

Bunun yanı sıra yıllık iznin işveren tarafından bölünemeyeceğini söyleyen Çakmakçı, iznin sürekli bir şekilde verilmesinin zorunlu olduğunu belirterek şöyle konuştu:

Yıllık izin kullandırma zamanını belirlemek işverenin yönetim hakkı kapsamında olsa da işçinin yıllık olarak dinlenme hakkının sağlanması işyeri çalışma koşulları arasında yer alır. Başka bir anlatımla işçinin yıllık dinlenme hakkının tanınması, dayanağı Anayasa olan çalışma koşulu olup aksine uygulama 4857 sayılı yasanın 24/II-f. bendine göre işçi açısından haklı fesih nedeni oluşturur.

Somut olayda; davacı işçiye 6 yılı aşan süre içinde sadece 14 gün yıllık izin kullandırılmıştır. İşçiye uzun bir süre dinlenme hakkının sağlanmaması işçi açısından yukarıda sözü edilen madde gereği haklı fesih nedeni oluşturur. Mahkemece kıdem tazminatı isteğinin kabulü gerekirken yazılı şekilde reddi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.

Yıl içerisinde kullanılmayan izinler ile ilgili de konuşan Çakmakçı, yıl boyunca çalışan kişilerin gerek ruhsal gerekse de fiziksel olarak dinlenmeye ihtiyaç duyduğunu belirterek kişinin kendi isteğiyle bile olsa da yıllık izin hakkından vazgeçemeyeceğini söyledi.

Öte yandan Çakmakçı, “Yargıtay, işçinin çalışırken yıllık izne göndermek yerine ücretinin verilmesi ve işçinin çalıştırılması halinde, bunun işçinin yıllık izin hakkını ortadan kaldırmayacağını belirtmektedir” diyerek çalışanın yıllık ücretini almış olsa bile yıllık izni ‘izin’ olarak kullanmadığı sürece ödemenin yıllık izin hakkını ortadan kaldırmayacağını belirtti.

'YILLIK İZNİ' FİİLEN KULLANMAK ZORUNLU

'İşverenin ücretini vererek yıllık izin kullandırmaması mümkün mü' sorusunu cevaplayan Çakmakçı şu ifadeleri kullandı:

İşveren sadece yönetim hakkı kapsamında işçinin yıllık ücretli iznini yılın hangi tarih aralığında kullanacağını belirleme konusunda yetkisi bulunmaktadır ki, bu yetkisini de hakkaniyete uygun bir şekilde kullanması gerekmektedir.

Dolayısıyla, işverenin işçinin ücretli iznini bir yıllık süre içerisinde kullandırıp kullandırmama konusunda inisiyatifi söz konusu değildir.

Aynı şekilde, işçinin işten çıkması veya çıkarılması halinde kullanılmamış olan yıllık ücretli izin sürelerine ait ücretin işçiye ödeneceği şeklindeki İş Kanunu hükmü de işverenin isterse işçiye yıllık iznini kullandırmayıp, bunun yerine iş akdinin feshinde işçiye ücretini ödeyebileceği anlamına gelmemektedir.

Dolayısıyla, işveren işçinin doğmuş olan yıllık iznini yıl içerisinde kullandırmak zorunda olduğu gibi, işçi de iznini yıl içerisinde kullanmak zorundadır.

Kullanılmayan yıllık iznin iş sözleşmesi devam ederken ücrete dönüşmeyeceği de yine Yargıtay içtihatları ve Kanun’la sabittir. Yıllık izin hakkının ücrete dönüşmesi için iş sözleşmesinin feshi şarttır. Bu noktada sözleşmenin sona erme şeklinin ve haklı olup olmadığının önemi bulunmamaktadır.

YILLIK İZNE EK OLARAK ÜCRETSİZ YOL İZNİ

Yıllık izin konusunda az bilinen detaylardan biri de ücretsiz yol izni hakkıdır. Yıllık izin kullanımındaki ücretsiz yol izni hakkı yıllık iznini işyerinin bulunduğu yerden farklı bir yerde geçirecek olan çalışanlara verilecek olan ücretsiz izindir.

Çalışanın iznini farklı bir yerde geçireceğini belgelemesi ve işverenden yazılı olarak talep etmesi koşuluyla işveren toplam 4 güne kadar ücretsiz izin vermek zorundadır. Ücretsiz yol izni gerekli koşullar sağlandığı takdirde işverenin vermekle yükümlü olduğu izindir.