Giriş
Kilo kilo sebze ve meyveyi çöpe atıyorlar! 23 milyon ton gıdaya uygulanıyor, daha sofraya gelmeden çöpe uzanan yolculuk
Türkiye İsrafı Önleme Vakfı (TİSVA) Mütevelli Heyeti Başkanı Halil Fatih Akgül, Türkiye'de her yıl yaklaşık 23 milyon ton gıdanın israf edildiğini açıkladı. Peki, gıda israfı nedir? Gıda israfı yapmamak için neye dikkat edilmeli?
Gıda israfının büyük bir kısmını meyve ve sebzelerin oluştuğunu belirten Akgül, "Türkiye'de her yıl ortalama 23 milyon ton gıda israf edilmektedir. Üretilen bu ürünlerin yaklaşık yüzde 35'i sofraya ulaşamadan kaybolmakta ya da çöpe gitmektedir. Ülkede her gün yaklaşık 12 milyon ekmek çöpe atılmakta, bu da yılda 4 milyar 380 milyon ekmeğe denk gelmektedir." diye konuştu.
EKMEK İSRAFI İLK SIRADA GELİYOR
Evsel gıda atığının da önemli bir sorun olduğuna değinen Akgül, "Yıllık 7,76 milyon ton evsel gıda çöpe atılmaktadır ve kişi başına yıllık yaklaşık 93 kilogram gıda israfı düşmektedir. Ayrıca, ekmek israfının en sık yaşandığı yerler arasında lokantalar, oteller ve toplu yemek yerleri öne çıkmaktadır." dedi.
"Türkiye'de gıda israfının başlıca nedenleri arasında yetersiz planlama ve bilinçsiz alışveriş alışkanlıkları geliyor. İhtiyacın üzerinde üretim ve hazırlık yapılması ile perakende ve dağıtım süreçlerindeki aksaklıklar da yer almaktadır. Özellikle tüketicilerin gereksiz gıda alımı yapması ve uygun saklama koşullarına özen göstermemesi, gıdaların hızlıca bozulmasına yol açmaktadır. Aynı zamanda tedarik zincirindeki hatalar, hasat ve depolama süreçlerinde yaşanan kayıplar da israfı artırmaktadır. Bu sorunların tüm aşamalarda etkili bir şekilde ele alınması, hem ekonomik kayıpların önlenmesi hem de sürdürülebilir bir gelecek için büyük önem taşımaktadır."
GIDA BANKACILIĞI ÇOK ÖNEMLİ
"Gıda Bankacılığı" projesiyle ilgili bilgi veren Akgül, "Gıda bankacılığı, bağış olarak yapılan gıda yardımlarının ve son kullanma tarihi yaklaşan gıdaların ihtiyaç sahiplerine dağıtılmasını amaçlamaktadır. Türkiye’de Gıda Bankacılığı faaliyetleri sadece dernekler veya vakıflar tarafından yürütülebilmektedir. Gıda Bankacılığında bağışın mutlak suretle gıda maddesi niteliğinde olması ve 'bedelsiz olarak ihtiyaç sahiplerine dağıtılmak üzere' şartı ile verilmiş olması aranmaktadır. Gıda Bankacılığının ülkemizdeki ilk uygulamasına 20 Ocak 2004'te Diyarbakır'da başlanmıştır." ifadelerini kullandı.
Akgül, proje kapsamında tüketicilere planlı alışveriş ve gıdaların doğru saklanmasının öneminin anlatıldığını, kusurlu ancak sağlıklı meyve ile sebzelerin kullanımının teşvik edildiğini, cezaevleri, hastaneler ve okullarda eğitim programları düzenlenerek israfı önlemek için bilinçlendirme çalışmaları yapıldığını aktardı.
GIDALARIN SON KULLANMA TARİHLERİNE DİKKAT EDİLMELİ
Gıda israfının önüne geçmek için alışveriş planlaması ile ürünlerin son kullanma tarihlerine dikkat edilmesi gerektiğine değinen Akgül, bunlara ek olarak da porsiyon kontrolü, yemek artıklarının değerlendirilmesi, meyve ve sebzeleri doğru saklama ile doğru mutfak kullanımının bireysel adımlar olduğunu kaydetti.
Akgül, artan fiyatların tüketicilerin daha bilinçli alışveriş yapmalarına, ihtiyaç dışı ürünlerden kaçınmalarına ve daha planlı tüketim alışkanlıkları geliştirmelerine yol açarak israfı azaltabileceğini dile getirdi.
Gıdanın doğru saklanması ile alışveriş planlaması ve artıkların değerlendirilmesi konularında halkın daha fazla bilinçlendirilmesi gerektiğini belirten Akgül, gıda bankalarının ise daha etkin çalışabilmesi için lojistik altyapılarının güçlendirilmesi; özellikle tedarik zincirindeki kayıpların azaltılması için güçlü soğuk zincir ve saklama çözümlerinin önemli olduğunu vurguladı.
GIDA İSRAFI NEDİR?
Gıda israfı, üretim, dağıtım, satış veya tüketim aşamalarında gıdaların atılması veya kullanılmadan yok olması durumunu ifade eder. Bu, yiyeceklerin üretiminden tüketime kadar olan süreçlerde meydana gelen kayıpları kapsar. Gıda israfı, dünya genelinde önemli bir sorun olarak karşımıza çıkmakta ve hem ekonomik hem de çevresel açıdan ciddi sonuçlar doğurmaktadır.
Gıda israfının nedenleri arasında aşırı üretim, yanlış depolama koşulları, son kullanma tarihlerinin yanlış anlaşılması ve tüketim alışkanlıkları gibi faktörler bulunmaktadır. Özellikle gelişmiş ülkelerde, gıdaların büyük bir kısmı tüketim aşamasında atılmaktadır. İnsanlar, estetik görünüm, ambalaj veya yanlış depolama nedeniyle gıda ürünlerini israf edebilmektedir. Bunun yanı sıra, restoranlar ve marketler de tüketici taleplerine göre fazla ürün bulundurduğunda, bu gıdaların bir kısmı bozulmakta ve atılmaktadır.
Gıda israfının çevresel etkileri de oldukça büyüktür. İsraf edilen gıdaların üretimi için kullanılan su, enerji ve tarım alanları, bu gıdalar atıldığında boşa gitmektedir. Örneğin, atılan bir kilogram gıda, üretim aşamasında kullanılan suyun yanı sıra, sera gazı emisyonlarına da katkıda bulunur. Bu durum, iklim değişikliği ve doğal kaynakların tükenmesi gibi çevresel sorunları daha da derinleştirir.
Ekonomik açıdan bakıldığında, gıda israfı büyük mali kayıplara yol açmaktadır. Tüketiciler, yiyeceklerini atarak para kaybederken, üreticiler de fazla üretim nedeniyle zarar görebilir. Dünya genelinde milyarlarca dolar, gıda israfı nedeniyle kaybolmaktadır. Bu durum, özellikle yoksul ve açlık çeken bölgelerde, gıda güvenliğini daha da tehdit eder.
GIDA İSRAFI NASIL ÖNLENİR?
Gıda israfını önlemek için atılacak adımlar, bireyler, üreticiler ve hükümetler düzeyinde çeşitlilik gösterir. Öncelikle, tüketicilerin bilinçlendirilmesi kritik bir adımdır. İnsanlar, son kullanma tarihlerini doğru anlamalı, gıda etiketlerini dikkatlice okumalı ve aşırı alışveriş yapmaktan kaçınmalıdır. Yemek planlaması yaparak, hangi gıdalara ihtiyaç duyulduğunu belirlemek, evdeki yiyeceklerin israfını azaltır. Ayrıca, artan yemekleri saklama yöntemlerini öğrenmek de önemli bir adımdır.
Üreticiler ve perakendeciler için ise, doğru miktarda ürün temin etmek ve depolama koşullarını optimize etmek, gıda israfını azaltmanın yollarındandır. İyi gıda yönetimi uygulamaları geliştirilerek, fazla üretim ve bozulmalar önlenebilir.
Gıda bağışı programları aracılığıyla, satışa sunulamayacak durumda olan ancak hala tüketilebilir gıdaların ihtiyaç sahiplerine ulaştırılması sağlanmalıdır. Tüm bu stratejiler, gıda israfını azaltmada etkili birer araç olarak değerlendirilebilir.