Kıymetli kürkü ve sivri zekasıyla bilinen tilki, Canidae (köpekgiller) ailesi içindeki yedi cins 24 alt türden canlının ortak adı. Buna karşılık, Batı dünyasında "tilki" denildiğinde kastedilen Vulpes vulpes, yani kızıl tilkidir. Hemen her kıtada görülebilirler. Zaman zaman yok olma tehdidiyle karşı karşıya kalan bu tilki türüne ülkemizde sıkça rastlanıyor. Çetin coğrafi koşullar insanlar gibi hayvanlar için de zor. Soğuk aylar ve zorlu coğrafyalarda ancak usta ve deneyimli avcılar yiyecek bulabiliyor. Hayvanlar gerek içgüdüsel olarak gerekse diğer hayvanların avlanma şekillerini gözlemleyerek tecrübe kazanıyorlar.

Hızlı bir ısırıkla kurbanlarını öldürürler

Tilkilerin yeni doğan yavrularına avcılık konusunda tecrübe kazandırmaları da bahar aylarına denk gelir. Tilkilerin hemen her kıtada olmaları, çoğu halkların popüler kültüründe ve folklorunda da yer almalarına yol açtı. Hızlı bir ısırık ile çoğunlukla kemiricilerden oluşan kurbanlarını öldürürler. Çok çeşitli küçük hayvanlar, bitkisel gıdalar ve hayvan leşleri, temel besin unsurları. Yuvalarını yerde kuran kuşlar, tavukgiller, tavşanlar, böcekler ve balıklar ile rahatlıkla beslenebiliyorlar. Çok nadir olarak geyik ya da domuz yavrularını avlıyor ve çok zor zamanlarda hem karada hem suda yaşayan kurbağa ve sürüngen türlerini de yiyebiliyorlar.

Tavuk çalmaları ile meşhurlar

Bazı tilkiler karayollarını takip ederek, yol kenarında otomobillerin ezdiği hayvanların leşlerini tercih eder. Meyve ve tahıl da menüde olduğu için, tilkiler hepçil bir hayvan türüdür. Tilkilerin kümeslere girip tavuk çalmaları da meşhur. İnsanlar bu özelliklerinden dolayı tilkileri avlayarak evcil hayvanlarını koruma yoluna gidiyor. Kürklerinin değerli olması da avcıların dikkatinden kaçmaz. Toprak veya kar altındaki kemirgenlerin sesini dinleyerek yerlerini tespit ederler ve arka ayakları üzerinde yükselip, ön ayakları ile dalışa geçip ağızlarıyla avlarını yakalarlar. Tilkiler doğadaki zor koşullarda varlığını devam ettirebilmek için ilkel çağlardaki avcı ve toplayıcı insanlarla benzer davranışlar sergiler. Avlanmak veya leş toplamak gündelik hayatın bir parçasıdır. Genel olarak bakıldığında tilkilerin, avcı ve toplayıcı insanlarla aynı yaşam biçimini sürdükleri gözlemlenir.

Doğu Ekspresi ile canlı belgesel

Son yıllarda Doğu Ekspresi treniyle Kars ve çevresine artan turistik geziler sayesinde bölge sosyal medyada bir hayli konuşuluyor. Sarıkamış kayak merkezinde kayak yapıp aralık, ocak gibi donan Çıldır Gölü üzerinde fotoğraf çektirmek en popüler aktiviteler. Kars’ı merak edenler keyifle tatillerinin tadını çıkarıyor. Bu turlar sırasında rehberliğini yaptığım gruplara diğer meslektaşlarım gibi kentin sosyal, kültürel ve coğrafi özelliklerini de anlatıyorum. Doğadaki vahşi yaşam, hayvanlar ve bitki örtüsüyle ilgili bilgiler anlatırken aslında araç ve tren yolculukları sırasında canlı belgesel izler gibi hayvanların özel yaşamına tanıklık ediyoruz. Bazen bir kurt sürüsünün avlarını parçalaması, bazen bir grup akbabanın leş başında sıra beklemesi gibi sahnelere sıklıkla şahit olduk. Son 3 yıl içinde, tilkilerin avlanış biçimleri konusunda hayli görsel bilgiye sahip oldum. Avını yakalamak için kulağını bir radar gibi kullanan ve çevik bir sıçrayışla kar içine balıklama dalış yapan tilkilerin ağzındaki küçük kemirgeni dişlemesine defalarca şahit oldum.

Göbeklitepe'deki tilki kabartması

Seyahatlerim sırasında dikkatimi çeken önemli bir konu ise Göbeklitepe’deki tilki kabartmalarıyla, buralarda tanık olduğum tilkilerin avlanma-beslenme alışkanlıkları sahnelerinin benzer olmasıydı. Genelde vahşi hayvanlar konu edilmişti. Bunlar turna, boğa, tilki, örümcek, yılan, akbaba kabartmalarıydı. Taş kabartmalardaki tilki net olarak tespit edilebilmiş fakat tilkinin duruş pozisyonu ile ilgili henüz bir açıklama yapılamamıştı. Şanlıurfa’nın, Göbeklitepe’de bulunan eserleri dünyanın ilgisini bir anda bölgeye çekti. Araştırmacıların çalışmaları halen sürmekte. Çözülememiş birçok soru masada ve üzerinde devam eden fikir tartışmalarına bir nokta koyulmuş değil.

The Guardian’ın attığı başlık

Haberler kamuoyunun merakını giderek artırmakta fakat Göbeklitepe ve taşlar üzerindeki tasvirler hakkında yeterli bilgiye ulaşılabilmiş değil. Farklı söylenceler daha çok kafa karışıklığına sebep oluyor. Göbeklitepe keşfedildiğinde, The Guardian’ın attığı başlık kafa karışıklığını oldukça iyi anlatıyordu: “Arkeologları Sersemleten Kazı Alanı!” Göbeklitepe’deki dev kaya heykellerini inceleyen National Geographic araştırmacısı, konuyla ilgili belgeselde meseleyi özetleyen şu cümleyi kuruyordu: “Bu dönemde yaşayan insanların bu tapınakları yapabilmesi, üç yaşında bir çocuğun elindeki oyuncak tuğlalarla Empire States’i inşa etmesine benziyor!”

Rehberlik yaptığım gruplarla gittiğimizde bazı kaya kabartmaları dikkatimi çekti. Bunların üzerindeki kabartmalar hakkında da kafamda fikirler oluşmaya başlayınca bundan yakın çevreme bahsettim. Görüşlerimi heyecanla destekleyenler olduğu gibi, bundan bir yayında mutlaka bahsetmem gerektiği konusunda özendirenler de oldu. Bu kabartmaların içerisinde en çok dikkatimi çeken bir tiki kabartmasıydı. Kars – Ani, Çıldır, Kars-Sarıkamış yolu üzerinde sıkça karşılaşılan ve tüm bölge insanının alışkın olduğu bir avlanma sahnesi. Toprak veya kar altındaki kemirgenlerin sesini dinleyerek yerlerini tespit edip arka ayakları üzerinde yükselip, ön ayakları ile dalışa geçerler.

İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR

Bulgar Kilisesi Sveti Stefan ve Eksarhane binasının hikayesi (Demir Kilise nerede?)

Habere Git