RÖPORTAJ: Nilüfer Kas
nilufer.kas@posta.com.tr
Kişiliğinizi ve mizacınızı tanımak, daha iyi iletişim kurmak ve iş dünyasında başarıyı artırmak için etkin bir yöntem olarak gösterilen, kökleri Orta Asya bozkırlarındaki tasavvuf geleneğine dayanan ve bir Sufi öğretisi de olan Enneagram nedir, nasıl yorumlanmalı? Kişisel Gelişim Uzmanı Mümin Sekman, Enneagram’ın 9 farklı kişilik tipini ve o tipleri yansıtan ünlüleri anlattı. Hangi ünlü mükemmeliyetçi, hangisi sitemkar-verici, reis, traji-romantik, gözlemci, sadık sorgulayıcı, ehl-i keyif, barışçı ve başaran... Kişilik tiplerinin özelliklerini ve ünlüleri yan yana koyduğunuzda siz de şaşıracaksınız. Peki siz hangisisiniz? Okuyun, öğrenin...
Kaknüs Yayınları’ndan çıkan Helen Palmer’in kaleme aldığı ‘Ruhun Aynası Enneagram’a Yansıyan İnsan Manzaraları’ kitabını Kişisel Gelişim Uzmanı Mümin Sekman’la tartışırken, kendisinin tipik bir ‘başaran’ olduğunu, benim de (burada yazmayacağım) (?) kişilik tipine yakın olduğumu söyledi. Aslında Mümin Sekman’ın hem benimle ilgili hem de kendisiyle ilgili tespiti doğruydu. Başarı üzerine yazdığı kitaplar 1 milyonun üzerinde satan bir adamın tipik bir ‘başaran’ olması şaşırtıcı değildi.
Helen Palmer’in ‘Ruhun Aynası Enneagram’a Yansıyan İnsan Manzaraları’, aslında hem ilginç hem de çok önemli. Neden derseniz, satırlar arasında kendinizi yeniden keşfediyorsunuz. Neden ve niçin diye başlayan sorularınız yanıt buluyor. Peki, Enneagram ne demek? Yunanca’da dokuz demek olan ‘ennea’ ve noktalar anlamına gelen ‘grammos’ kelimelerinin birleşmesiyle ortaya çıkan Enneagram, psikolojide 9 kişilik tipi manasında kullanılıyor. Diğer bir anlamıyla kişinin kendini tanıma yöntemi de deniyor. Kökleri Orta Asya bozkırlarındaki tasavvuf geleneğine dayanıyor. Bir Sufi öğretisi de olan Enneagram, daha iyi iletişim kurmak, iş dünyasında başarıyı artırmak ve karşınızdakini tanımak açısından etkin bir yöntem olarak gösteriliyor.

CIA bile Enneagram’ı kullanıyor

Dünyada bu yöntemi keşfeden büyük şirketler ve gizli örgütler var. CIA, (Amerikan Merkezi İstihbarat Teşkilatı) Enneagram’ı kullanarak, dünya liderlerini izliyor. Sony, Hewlett Packard, Motorola ve Disney gibi dev şirketler ise elemanlarının eğitiminde bu Sufi yöntemine başvuruyor.
Yazar Helen Palmer, psikoloji profesörü Charles Tart’ın Enneagram’la tanışıp, kişilik tipi kendisine açıklandığında yaşadığı duyguları kitabında şu sözlerle anlatıyor: “Kişiliğimin doğası açıklandığında tüm hayatımın en aydınlatıcı anlarından birini yaşamıştım. Geriye dönüp bakınca yaşamımda kafamı karıştıran tüm olaylar ve tepkiler kusursuz bir anlam kazanmıştı. Daha da önemlisi yaşama yönelik yaklaşımlarımın merkezindeki yanlışı ve bunu değiştirmek için yapabileceklerimin genel çizgisini görebiliyordum. Bu öğreti kişilik tipimizi tanımamıza, sevdiklerimizi, ailemizi ve dostlarımızı anlamamıza yardımcı olabilir.”
Enneagram’daki 9 noktalı dairenin ilginç hikâyesi, size aşk, iş hayatında, eğitimde, evlilikte, çocuk yetiştirmede, kişisel ve manevi gelişiminizde rehberlik edebilir.
İnsan yaratılış itibariyle iki tip özelliği barındırıyor bünyesinde. Mizaç, yaradılışıyla birlikte insanda var olan ruh eğilimler ve potansiyelleri temsil ediyor. Mizaç, ilerleyen yıllarda değişiklik göstermiyor. ‘Her yiğidin bir yoğurt yiyişi vardır’ atasözü buna işaret ediyor. İnsan 7’sinde ne ise 70’inde de odur sözü de mizaca atfen söylenmiş ve hala söyleniyor.

Kişilik değişebiliyor

İnsanın bir de karakter dediğimiz, doğduktan sonra mizaç üzerine inşa edilen faziletleri, alışkanlıkları ve ahlak değerleri var. Karakter, öz benlik üzerine anne-babanın, arkadaş çevresinin, okuldaki hayatın, daha doğrusu sosyal çevrenin etkisiyle inşa edilen yapıyı oluşturuyor. Bu ikisinin birbirine tesiri ile ortaya çıkan ise insanın kişiliğini oluşturuyor. Bu, daha çok çocukluk ve ergenlik döneminde oluşmaya başlıyor. Dolayısıyla kişilik, insanda daha sonra ortaya çıkıyor ve kişiden kişiye de değişiklik gösteriyor. Yani dünyada ne kadar insan varsa, farklı özelliklere sahip o kadar kişilik var anlamına geliyor. Sonradan edinilen kişilik, insanın, değiştirilip geliştirilebilen yönünü oluşturuyor. İşte Enneagram, mizacı tespit edip insanın değişmeye, gelişmeye müsait kişiliği ile ilgili bilgiler sunan bir yol.
Enneagram, bununla da yetinmeyip, aynı zamanda kişinin diğer insanları yani çevresi ve hayatı tanımasına dair de bilgiler sunuyor. Yani insanın benliğini tanımasına yardımcı olduğu kadar, onun diğer insanları da tanımasını sağlıyor. Enneagram’a göre insanlar temelde 9 farklı kişilik tipine ayrılıyor. Bu tipler; mükemmeliyetçi, sitemkar verici, başaran, traji-romantik, gözlemci, sadık sorgulayıcı, ehl-i keyif, reis ve barışçı. Kişisel Gelişim Uzmanı Mümin Sekman, Enneagram’daki 9 ayrı tip kişiliği inceledi. Sekman, bu tiplerin hangi ünlüleri temsil ettiğini de belirledi.

ENNEAGRAM’IN KİŞİLİK TİPLERİ VE MÜMİN SEKMAN’A GÖRE ÜNLÜLERİN KARAKTERLERİ

MÜKEMMELİYETÇİ
Tek bir doğru olduğuna inanır. Kendini ve başkalarını kafasındaki ideal standartlara göre eleştirir. Ahlaki açıdan kendini üstün hisseder. Bazen hata yapma korkusuyla işi ağırdan alır. Gereklilik kipini (meli-malı) çok kullanır. Gelişmiş bir mükemmeliyetçi, eleştirel zekası çok güçlü ve ahlaki açıdan bir kahraman olabilir.

Ünlüleri: Emre Kongar, Abdullah Gül, Ahmet Necdet Sezer, Yaşar Nuri Öztürk, Sabih Kanadoğlu, Deniz Baykal, Uğur Dündar, Vehbi Koç.

SİTEMKAR- VERİCİ

Şefkat ve onaylanma arayışındadır. Başkaları için vazgeçilmez bir insan olarak sevilmek ister. Kendini başkalarının gereksinimlerine adar. Birçok benliğe sahiptir, farklı insanlara farklı benlikler sunar. Yardımsever ve destek vericidir. Gelişmiş bir sitemkar verici, gerçekten yardımsever ve destek vericidir.

Ünlüleri: Sezen Aksu, Seda Sayan, Müjdat Gezen, Sunay Akın, Beyaz.

BAŞARAN

Sevgiyi, yaptıkları ve başardıkları ile kazanmaya çalışır. Rekabetçidir. Her zaman kazanan olmayı ister. Görünüşte her şeyi yönetir. A tipi kişilik özellikleri sergiler. Gerçek benliği ile mesleki kimliğini bazen birbirine karıştırır. Bu yapıdakiler, etkili bir lider, pazarlamacı veya takım kaptanı olabilir. Gelişmiş bir başaran, etkili bir lider, güçlü bir girişimci olabilir.

Ünlüleri: Hülya Avşar, Fatih Terim, Ajda Pekkan, Yılmaz Erdoğan, Mahsun Kırmızıgül, Gülben Ergen, Serdar Ortaç.

TRAJİ - ROMANTİKLER

Ulaşılmazlığın çekiciliğine kapılmıştır. İdealisttirler. Onun için ideal olan asla burada ve şimdi değildir. Trajik, üzgün, sanatkar ve duyarlıdır. Olmayan bir sevgiliye veya kaybettiği bir dostuna odaklanmıştır. Gelişmiş traji-romantikler, hayata yaratıcı bir şekilde yaklaşır ve yaşadığı acı deneyimler vasıtasıyla çevresindeki insanlara destek verebilir. Güzelliğe ve tutkulu bir yaşama; yani doğuma, cinselliğe, yoğunluğa ve ölüme odaklanmıştır.

Ünlüleri: Ahmet Altan, Can Dündar, Elif Şafak, Uğur Yücel, İlhan İrem, Candan Erçetin.

GÖZLEMCİ

Başkalarıyla arasına duygusal mesafe koyar. Özel yaşamını korur ve yakın ilişkiye girmez. Hayatına yapılabilecek bir müdahaleye karşı, bir nevi savunma tavrı olarak insanlardan uzak durmayı seçer. Bağlılıkların ve başkalarının ihtiyaçlarının onu tükettiğini düşünür. Sorumluluklarını bölmelere ayırır; insanlardan ve duygulardan kopuktur. Gelişmiş bir gözlemci, kusursuz kararlar veren bir stratejist, fildişi kulede yaşayan bir entelektüel veya kanaatkar bir keşiş olabilir.

Ünlüleri: Hıncal Uluç, Zuhal Olcay, Nilüfer, Serdar Erener, Cem Yılmaz, Mehmet Ali Birand.

SADIK -SORGULAYICI

Ürkek, işine düşkün, kuşkudan mustarip kişidir. Harekete geçmekten çekinir çünkü öne çıkmak saldırıya maruz kalmaktır. Kendini mazlumlarla özdeşleştirir, otoriterliğe karşıdır. Kendini feda eder, davasına bağlıdır. Fobi tipli bir sadık sorgulayıcı, bocalar ve kendine gaddarca davranıldığını, haksızlık yapıldığını düşünür. Köşeye kıstırıldığında pes eder. Kendini sürekli tehdit altında hisseder. Gelişmiş bir sadık sorgulayıcı, çok iyi bir takım oyuncusu, sadık bir nefer ve iyi bir arkadaş olabilir. Başkalarının ancak kişisel çıkar için sarf edeceği çabayı o, dava uğruna sarf eder.

Ünlüleri: Bülent Arınç, Kemal Kılıçdaroğlu, Nazlı Ilıcak, İsmet İnönü.

EHL-İ KEYİF

Sonsuz gençlik insanıdır. Eğlence düşkünü, şıpsevdi, yüzeysel ve maceracıdır. Hayatı keyif almak için yaşar. Bağlılık kurmakta sorun yaşar. Seçenekleri açık tutmak, duygusal açıdan yükseklerde dolaşmak ister. Genelde mutludur, çevresine canlılık katar. Yeni atılımlar yapma alışkanlığı vardır ama genellikle başladığı işi bitiremez. Gelişmiş olanları, Rönesans tipidir.

Ünlüleri: Kıvanç Tatlıtuğ, Sergen Yalçın, Demet Akalın, Hande Ataizi, Kenan Doğulu, Ayşe Özyılmazel.

REİS

Aşırı koruyucudur. Kendini ve arkadaşlarını sonsuza dek savunur. Görev adamıdır, çarpışmayı sever. İpleri elinde tutmalıdır. Öfkesini ve gücünü açıkça sergiler, karşı koyan ve dövüşen rakiplerine büyük saygı duyar. Yüz yüze temas kurmayı sever. Gelişmiş bir reis, özellikle düşmana karşı mücadele söz konusu olduğunda mükemmel bir liderdir. Çevresindeki insanlar için güçlü bir destekçi olabilir, yolu dostları için güvenli tutmak ister.

Ünlüleri: Tayyip Erdoğan, Kadir İnanır, Erman Toroğlu, Tamer Karadağlı, Orhan Gencebay, İbrahim Tatlıses.

BARIŞÇI

Saplantı derecesinde kararsızdır. Tüm bakış açılarını değerlendirir: Kendi istekleri yerine başkalarınınkini, gerçek hedefleri yerine gereksiz etkinlikleri koymaya hazırdır. Kendini abur cubur yemek, televizyon ya da içki ile uyuşturmak eğilimindedir. Başkalarının ihtiyaçlarını onlardan daha iyi bilir. Gönülleri hoş tutmak ister. Öfkesi dolaylı yollardan patlak verir. Gelişmiş bir barışçı, rehber, uzlaştırıcı olabilir; ilişkiler rayına oturduğunda daha başarılı olur.

Ünlüleri: Türkan Şoray, Zerrin Özer, Deniz Seki, Teoman, Ata Demirer, Nejat İşler, Yıldız Tilbe.

Enneagram’daki dünya ünlüleri
Mükemmeliyetçiler: Nelson Mandela, Colin Powell, Margaret Thatcher, Harrison Ford, Jodie Foster
Sitemkar-Verici: Hz. İsa, Prenses Diana, Madonna, John Travolta
Başaran: Tom Cruise, Demi Moore, Sharon Stone
Traji-Romantik: Van Gogh, Ingmar Bergman, Johnny Deep
Gözlemci: Buddha, Agatha Christie, Alfred Hitchcock
Sadık- Sorgulayıcı: George W.Bush, Adolf Hitler, Mel Gibson, Julia Roberts
Ehl-i Keyif: Jim Carrey, Jack Nicholson, Goethe Reis: Fidel Castro, Gandhi, Ernest Hemingway, Sean Penn
Barışçı: Abraham Lincoln, Ronald Reagan, Clint Eastwood.