Giriş 
Son zamanlarda danışanlarımla sık sık market raflarında yeni çıkan ürünler, atıştırmalıklar ile ilgili diyalogların arttığını fark ettim. Besin sanayisinin gelişmesi ve insanların sağlıklı atıştırmalıklara ve yeni çıkan ürünlere ilgisi de elbette pazarın hızla gelişmesine ve sayısız ürünün raflarda yerini almasına yol açıyor. Ancak bazen tüketici tarafından çok sağlıklı olduğu düşünülerek alınan bazı ürünlerin etiket bilgilerini okumaya başladığımızda aslında zannedildiği kadar da masum olmadıklarını anlıyoruz.
YEKBU KÖSEOĞLU
Bu nedenle her zaman bir diyetisyene danışma şansı olmayan veya etiketleri okurken nelere bakması gerektiğini bilmeyen okuyucularımız için genel bir özet yazmaya karar verdim. Özellikle sağlıklı atıştırmalıklar konusunda ilk bakmanız gereken şeyin etiketteki şeker oranı ve içindekiler kısmında bu şekerlerin kaynağını aramak olduğunu unutmayın. Rafine şeker içermeyen ancak bunun yerine glikoz-mısır şurubu veya elma suyu-hurma suyu konsantresi içeren besinler, yapay fruktoz içeriği oldukça yüksek olduğu için rafine şekerden çok daha sağlıksız ve zararlı olabilir. Bakın hepsi zararlıdır demiyorum, içeriği çok dikkatli incelenmelidir.
NE KADAR BİLİNÇLİ BİR TÜKETİCİYİZ?
Markete girdiğimizde yapmış olduğumuz davranışlar bizim ne derece bilinçli bir tüketici olduğumuzu gösteriyor. Özellikle beslenme eğitimi almamış bireylerde market alışverişi yaparken görülen davranışların başında ürünün fiyatına ve ambalajının güzelliğine dikkat etmek geliyor. Bu yaklaşım ne kadar doğru ilerleyen satırlarda okuyacaksınız. Sağlıklı beslenmenin temel taşlarından birisi bilinçli tüketici olmaktır. Bilinçli olan tüketici beslenmesi için ürün seçerken en doğru yaklaşımlardan biri olan etiket okuma davranışını gösterir. Aile bütçesi için tabii ki ürün fiyatı önemli ancak en önemlisi besinlerin içerikleridir.
SATIN ALDIĞINIZ BESİNLERİ NASIL SAKLAMALISINIZ?
Besinleri saklarken, dolaplara yerleştirirken ve işlerken özenli olmalısınız. Satın aldığınız besinleri uygun şartlarda saklarsanız;
Yiyeceklerin kolay bozulmasını önlemiş olursunuz.
Yiyeceklerin kalitesini koruyarak daha kaliteli ve besin değeri yüksek yemekler pişirebilirsiniz.
Yiyeceklerin sağlığa zararlı hale gelmesini (bakteri, mantar ve küf oluşumu) önlersiniz.
Artıklar azalacağı için ev ekonominize katkı sağlarsınız.
ZORUNLU ETİKET BİLGİLERİ
Gıdanın adı
Bileşenler listesi
Alerjen bileşenler veya alerjen işlem yardımcıları
Net miktar
Bileşenler veya bileşen gruplarının miktarı
Tavsiye edilen tüketim tarihi veya mikrobiyolojik açıdan kolay bozulabilen gıdalarda son tüketim tarihi
Özel saklama koşulları ve/veya kullanım koşulları
Gıda işletmecisinin adı veya ticari unvanı ile adresi
İş letme kayıt numarası, onay numarası/tanımlama işareti
Menşei ülke k Gıdanın kullanım talimatı
Hacmen yüzde 1.2’den fazla alkol içeren içeceklerde hacmen
BESİN ALIRKEN VE ETİKET OKURKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR
1-Zorunlu etiket bilgilerinin yer aldığı ambalajlı ve etiketli besinleri tercih etmelisiniz.
2-Besinin kendisine özgü saklama koşullarında (sıcaklık, nem, ışık, vb.) satışa sunulup sunulmadığını kontrol etmelisiniz.
3-Ambalajı olmayan besinler ve ambalajı yırtılmış veya bozulmuş olan besinleri satın almamalısınız.
4-Kolay bozulabilecek ve kısa sürede tüketilmesi gereken (et ve süt ürünleri vb.) ürünlerde son tüketim tarihi; diğer ürünlerde de yine tavsiye edilen tüketim tarihini mutlaka kontrol etmelisiniz.
5-Ürünün etiketinde, özel saklama koşulu belirtilmiş ise bu koşulları sağlamalısınız.
6-Ürünlerin içeriği hakkında bilgi edinmek için etikette bulunan ‘içindekiler’ kısmına bakmalısınız. Herhangi bir besine alerjiniz varsa içindekiler kısmında belirtilen alerjen maddelere dikkat etmelisiniz.
7-Çabuk bozulabilen et, tavuk, balık gibi besinleri ve donmuş besinleri alışverişin sonunda almalısınız. Et, tavuk gibi besinlerin çiğ tüketilecek besinlerle temasını önleyerek en kısa süre içerisinde (en fazla iki saat, sıcak havalarda en fazla bir saat içinde) buzdolabına yerleştirmelisiniz. Donmuş besinleri alırken çözünmemiş olmasına dikkat etmelisiniz ve en kısa sürede dondurucuya yerleştirmelisiniz.
8-Kaynağı ve sağım koşulları bilinmeyen, denetimi olmayan sokaklarda satılan çiğ sütü satın almamalısınız. Pastörize ve uzun ömürlü sütleri (UHT) tercih etmelisiniz. Günlük sütleri sadece güvenilir bir kaynağınız varsa tercih edebilirsiniz.
9-Kırılmış, çatlamış, kirli yumurtaları satın almamalısınız. Yumurtaları dolaba yerleştirirken yıkamamalısınız. İsterseniz kullanmadan önce yıkayabilirsiniz.
10-Et satın alırken güvenilir yerden satın almaya özen göstermelisiniz. Etin kokusunun, renginin, görünümünün düzgün olmasına dikkat etmelisiniz.
11-Kıyma alırken hazır kıymaları almak yerine gözünüzün önünde o an parça etten çekilmiş kıymayı, tavuk alırken ise parça tavuk yerine bütün tavuk almayı tercih etmelisiniz.
12-Balık satın alırken kokusuna, pullarının parlak, gözlerinin berrak ve hafif kabarık, solungaçlarının kapalı ve koyu kırmızı renkte olmasına dikkat etmelisiniz.
13-Meyve-sebze alırken ezik, çü rük, çamurlu ve böcek yeniği olanları satın almamalısınız. Mevsim meyvesebzelerini tercih etmelisiniz.
14-Konserve besin satın alırken kapağı şişkin, kutusu hasarlı, kapağı gevşemiş veya zedelenmiş olan konserveleri satın almamalısınız.
15-Tahıl, kuru baklagil, sert kabuklu yemişler ve yağlı tohumları satın alırken küflü, böcek yenikli, kırık taneli olmamasına dikkat etmelisiniz.
