Giriş
Her 5 saniyede bir kişi şeker hastalığına (diyabet) yakalanıyor. Ayrıca her 7 saniyede bir kişi şeker hastalığı ve şeker hastalığına bağlı komplikasyonlardan hayatını kaybediyor. Yılda ortalama 5 milyon kişinin bu hastalık sebebiyle yaşamını kaybettiğini söyleyen İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Hüseyin Çimen, sorularımızı yanıtladı.
Şeker hastalığı nedir?
Diyabetes mellitusun Latince anlamı ballı idrar. Eski zamanlarda hekimler, şeker hastalığını, hastanın idrarını tadarak teşhis ediyordu. Çünkü kandaki şeker seviyesi belli bir seviyenin üzerine çıktığı zaman idrara geçer ve idrar tatlı bir hal alır.
Korkulacak bir hastalık mı?
Diyabet korkulacak bir hastalık olmamakla birlikte ömür boyu süren ve muhakkak dikkat edilmesi gereken bir hastalık. Yani tedavi edilebilir.
Bir kişiye diyabetli demek için neler yapılır?
Bir kişiye diyabet diyebilmemiz için kan şekerinin en az iki ölçümde 126 mg/dl ve üzerinde saptanması gerekir. Bu da sabah açlık şekeri ölçümüyle belli olur.
Diyabetin kaç çeşidi var?
Şeker hastalığı başlıca iki tiptir. Tip 1 diyabet daha çok çocuklarda görülür ve çoğunlukla ketoasidoz denilen şeker komasıyla ortaya çıkar. Bu hastalarda insülin üretiminde yetersizlik ve veya yokluk mevcuttur. Tip 2 diyabette insülin üretimi olmakta ancak insülinin etkisizliği veya insüline karşı gelişen direnç nedeniyle fonksiyon yapamama durumu görülür. Bu tür diyabette insülin de kullanılabilmesine rağmen daha ziyade ağızdan alınan antidiyabetik denilen ilaçlar kullanılabilir. Oysa Tip 1 diyabet insülin bağımlıdır ve insülinden başka bir seçeneğimiz yoktur. İnsülin hormonu olmaması veya yetersiz salınması durumunda besinlerle alınan şeker hücrelere giremez ve kanda normal seviyelerin üzerinde tespit edilir. Bu durum şeker hastalığını gösterir.
Kimler risk grubuna girer?
Başta ailesinde bu hastalık bulunan kişiler ve aşırı kilolu olan (obez) kişiler. Bireyde ağız kuruluğu, hâlsizlik, sık idrara çıkma, kilo kaybı, sık yemek yeme ihtiyacı, aşırı yemek yemeye rağmen kilo kaybı, huzursuzluk hissi, terleme, vücutta yaygın ağrı gibi belirtilerin olması ve ayrıca ailesinde de şeker hastalığı öyküsü olması şeker ölçümü yaptırılmasını gerektirir.
Diyabette tanı ve takipte hangi testler uygulanır?
Şeker hastalığının tanı ve takibinde üç temel test kullanılır. Bu testlerden biri açlık kan şekeri ölçümü, diğer iki test ise yemekten iki saat sonra ölçülen tokluk kan şekeri ölçümü ki bu değerde 180-200 mg/ dl nin üzerine çıkmaması gerekir. Bir üçüncü parametre ise Hb A1C denilen ve üç aylık takibi veren test. Bunun da 6’nın üzerinde olmaması gerekir. Şeker hastalarının öncelikle bu hastalığı kabullenmeleri gerek. Kabullenmek tedaviye uyumu kolaylaştırır. Bir şeker hastası öncelikle doktoruyla çok yakın iletişimde olmalı, doktorunun önerdiği diyet, egzersiz ve ilaç tedavisine mutlak olarak uymalı.
Bir şeker hastası hangi yiyeceklerden uzak durmalı, nasıl beslenmeli?
Öncelikle şeker hastası günde en az 5-6 öğünde az ve sık aralıklarla beslenmeli. Özellikle hamur işlerinden, yağda kızarmış kavrulmuş ve sos ilavesi yapılmış yiyeceklerden, kuruyemişlerden, tüm yağlı gıdalardan (krema kaymak, mayonez vs) hazır gıdalardan, diyabetik yiyeceklerden, ketçap hardal et sosları gibi katkı maddelerinden uzak durmalı ve pirinç yerine bulgur tercih etmeli. Ve günde en az 8 bardak kadar su içilmeli.
Şeker hastalığını önlemek ve gelişmesini ortadan kaldırmak için neler yapmalı?
Sağlıklı beslenmeyi bilmek ve hareketi artırmak gerek. Yine şeker hastalığı iyi tedavi edilemezse körlük, böbrek yetmezliği, inme, diyabetik ayak gibi komplikasyonlara neden olur ve kişinin yaşam kalitesini olumsuz yönde etkiler.
Aşağıdaki yer alan belirtilerin bir veya birkaç tanesi sizde varsa kan şekerinizi ölçtürmelisiniz. Şekeriniz yüksek çıkarsa mutlaka hekime başvurun.
- Çok su içme ve ağız kuruluğu,
- Sık idrara çıkıyorsanız,
- Çok sık acıkıyorsanız,
- Çok yemek yemenize rağmen zayıflama ve halsizlik oluyorsa,
- Yaralarınız geç iyileşiyorsa,
- Cildiniz kuru ve kaşıntı oluyorsa,
- Ayaklarda uyuşma ve karıncalanma mevcutsa,
- Görmede bulanıklaşma varsa, vajinal kaşıntı mevcutsa,
- Yemeklerden sonra uyku gelmesi ve tatlıya düşkünlüğünüz artmışsa hemen kan şekerinizi ölçtürmeniz gerek.
