Giriş
Sigara ve alkol alışkanlığının genetik kodları çözüldü!
Sigara ve alkol kullanımı ile ilgili 3,4 milyon insan üzerinde bilimsel araştırmalar yapıldı. Araştırma sonucunda bu alışkanlıkları potansiyel olarak etkileyen 3 bin 500'den fazla genetik varyasyon tespit edildi. Daha önce yapılan birçok araştırma da sigara bağımlılığının derecesinin kişiden kişiye değişen gen varyasyonlarından (mutasyonlardan) kaynaklandığını gösteriyordu.
Kalp ve damar hastalıklarından kansere kadar pek çok hastalığın tetikleyicisi olarak öne çıkan sigara ve alkol kullanımı ile ilgili 3,4 milyon insan üzerinde bilimsel araştırmalar yapıldı. Araştırma sonucunda bu alışkanlıkları potansiyel olarak etkileyen 3 bin 500'den fazla genetik varyasyon tespit edildi.
Toplum sağlığını tehdit eden en önemli risk faktörlerinden biri olarak görülen sigara ve alkol alışkanlığı üzerine Miryam Naddaf tarafından bir makale hazırlandı.
Nature dergisinde yayımlanan makaleye göre sigara ve içki alışkanlığını potansiyel olarak etkileyen 3 bin 500'den fazla genetik varyasyon mevcut
Bu sonuç; Afrika, Amerika, Doğu Asya ve Avrupa kökenli yaklaşık 3,4 milyon insanın dahil edildiği bir çalışmanın sonunda ortaya çıkarıldı. Ancak, çalışmanın özellikle tütün türevlerinin kullanımının oldukça yoğun olduğu Orta Doğu bölgesini içermemesi Nature editörleri tarafından önemli bir eksiklik olarak yorumlanarak bölge ile ilgili Tıbbi Genetik Uzmanı Doç. Dr. Mahmut Çerkez Ergören’in uzman görüşüne başvuruldu.
2020’de hazırladığı “Kıbrıs Türk Nüfusunda Serotonin Taşıyıcı 5-HTTVNTR Varyantı ile Psikoaktif Madde (Nikotin) Kullanımı Arasındaki Güçlü İlişki” çalışması Current Drug Metalolism’da yayımlanan Doç. Dr. Mahmut Çerkez Ergören, nikotin bağımlılığı, nörobiyolojik, çevresel ve genetik faktörlerin etkileşimi ile ilgili bölgedeki ilk çalışmalardan birine imza atmıştı.
2020’de gerçekleştirdiği çalışmanın, Kıbrıs Türk popülasyonunda sigara içme davranışı ile ilişkili genetik varyasyonları araştıran ilk genetik epidemiyoloji araştırması olduğunu söyleyen Doç. Dr. Mahmut Çerkez Ergören, çalışmanın önemini açıkladı.
“Bu çalışmanın çıktılarına dayanarak, sigara bağımlılığında koruyucu hekimlik adına tüm dünya nüfusunu kapsayacak genom boyu ilişkilendirme çalışmaları tasarlanmalı önerisinde bulunmuştuk. Nature’da yayımlanan araştırma ile bu önerimizin hayata geçmesi ve bu çalışma için tarafımdan uzman görüşü alınması, ülkemizde yürüttüğümüz bilimsel çalışmaların dünyada gördüğü karşılığı ortaya koyması açısından son derece önemli”
Nature Genetics dergisi de 19 ekim 2009 tarihli sayısında yayımlanan bir araştırmasında, toplumda yaygın olan görüşün aksine sigarayı bırakmada iradeden çok genetik mutasyonların önemli olduğunu göstermişti.
Bu araştırmadan çıkan sonuca göre sigarayı bırakabilmek ya da bırakamamak genlerimizde bulunan noktasal mutasyonların (SNP)* nerede ve nasıl olduğuna bağlı olarak değişiklik gösteriyor.
Daha önce yapılan birçok araştırma da sigara bağımlılığının derecesinin kişiden kişiye değişen gen varyasyonlarından (mutasyonlar) kaynaklandığını gösteriyordu. Bu mutasyonlar Nature Genetics dergisinde yayınlanan makaleler ve Decode Genetics ve Pharmariese Glaxo-Smith-Kline adlı firmaların yapmış olduğu çalışmalar ile de teyid edildi.
KİMİSİ NEDEN İSTEDİĞİ AN BIRAKABİLİYOR?
Genetik faktörlerin bağımlılığa yatkınlığı belirlemede önemli rol oynadığını açıklayan Farmakoloji ve Klinik Farmakoloji Dr. Gülay Özgön de, “Hücrelerimizde algaç ismi verilen, dışarıdan alınan bilgileri diğer hücrelere ileten reseptörler bulunur. Bağımlılığa yatkınlığımızı belirleyen mutasyon reseptör genlerinde, vücuda alınan nikotin ve benzeri bağımlılık yapıcı maddeye verdiği hücresel tepkileri etkiler. Herkesin genomik profillemelerinin bilinmesi halinde bu tip yatkınlıkları bilmek kolay oluyor.. Mesela benim genetiğimde sigara bağımlılığı ile ilgili bir mutasyon yok. Haliyle ben sigarayı yalnızca canım istediğinde içip canım istediğinde bırakabiliyorum. Ancak en yakın arkadaşım benim kadar şanslı değil. Onun için bağımlılık geni olan insanların hiç sigara içmemelerini, hatta hiç denememelerini tavsiye ediyoruz. Çünkü nikotin bağımlılığı genetiktir.” dedi.
GENLERİNİZDE VARSA, BAĞIMLILIK RİSKİNİ NASIL DÜŞÜREBİLİRSİNİZ?
Köln Üniversitesi Genetik Bölümü'nden Biyolog Mehmet Saltuerk de 2011'deki makalesinde mutasyonların neden önemli olduğunu açıklamıştı.
Genlerdeki nükleotid dizilimininin sırası o genin sentezleyeceği enzimin genetik şifresini içerir. Mutasyonlu genlerde ise bu şifre farklıdır ve bu farklılık olması gerekenden farklı bir enzimin sentezlenmesine sebep olur. Mutasyon nedeni ile yapısı değişen enzim beyindeki Nikotin Yakalayıcı Reseptörler tarafından yakalanır. Yakalanan bu enzim beyinde mutluluk hormonu olarak adlandırılan dopamin ve serotonin üretilmesini tetikler.
Bu noktada Saltuerk, sigaraya hiç başlamamış kişilerin genlerinde bulunması muhtemel bu mutasyonları düşünerek sigaraya hiç el uzatmaması gerektiğini ifade ediyor. Çünkü sigara kullanmayan bir kişinin vücudu bilinmeyen keyfe yabancıdır ve hiçbir zaman bu keyfe ihtiyaç duymayacaktır.
