Diyet yapıyor ama kilo alıyorsanız

ANADOLU SAĞLIK MERKEZİ ENDOKRİNOLOJİ VE METABOLİZMA HASTALIKLARI UZMANI DR. ERDEM TÜREMEN ANLATTI:

Guatr nedir?

Dr. Erdem Türemen: Guatr, boyun ön kısımda bulunan tiroid bezinin herhangi bir nedenle büyümesidir. Tiroid bezi, metabolizma üzerinde önemli etkisi olan tiroid hormonlarını salgılar. Bu hormonlar tüm hücrelerin metabolizma hızlarını yani bir anlamda çalışma hızlarını belirler.

Guatrın çeşitleri nelerdir?

Dr. Erdem Türemen: Guatrın iki çeşidi vardır. Tiroid bezinin tamamının büyümesine difüz guatr, tiroid bezinin nodüller nedeniyle büyümesine multi nodüler guatr denir. Ancak halk arasında guatr olarak tarif edilen hastalık multi nodüler guatrdır.

Multinodüler guatrın da çeşitleri var mı?

Dr. Erdem Türemen: Evet, Multinodüler guatr da kendi içerisinde ikiye ayrılır. Eğer hastalık tiroid hormonu fazlalığı ile seyrediyorsa buna ‘toksik multinodüler guatr’ denir. Bu hastalık halk arasında ‘zehirli guatr’ olarak bilinir. Bu durumda bilinenin aksine zehirli bir durum yoktur. Zehirden kastedilen tiroid hormonu fazlalığı durumudur. Tiroid değerleri normal seyredene ise ‘Otiroid multinodüler guatr’ denir.

Basit guatr nedir, kanser nedeni olabilir mi?

Dr. Erdem Türemen: Tiroid fonksiyonları normalken kanser veya iltihabi bir neden olmaksızın tiroid bezi büyümelerine basit guatr denir. Sıklıkla iyot eksikliği olan bölgelerde görülür. Basit guatrın kanser nedeni olduğuna dair bir bilgi yoktur.

Guatr ülkemizde sık mı görülüyor?

Dr. Erdem Türemen: Guatrın en önemli sebebi iyot eksikliğidir. Bu nedenle hastalık iyotun az tüketildiği bölgelerde daha fazla görülür. İç Anadolu Bölgesi, Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu iyot eksikliğinin en çok olduğu bölgeler. Bu nedenle bu bölgelerde tiroid rahatsızlıkları daha çok görülür.

Kara lahana guatra yol açar mı?

Dr. Erdem Türemen: Halk arasında kara lahananın guatra yol açtığı bilinir. Ancak bu doğru değildir. Sanılanın aksine kara lahananın guatr oluşumu ile ilgisi yoktur. Son çalışmalar selenyum elementi eksikliğinin basit guatr oluşumuna neden olduğunu ortaya koymuştur.

Hastalığın oluşmasında kalıtımın etkisi var mı?

Dr. Erdem Türemen: Evet, guatrın ailesel yani genetik özellikler gösterdiği bilinir.

Diğer tiroid bezi hastalıkları nelerdir?

Dr. Erdem Türemen: Tiroid bezi hastalıkları üç gruba ayrılır. Bunları şöyle sıralayabiliriz:

1) Tiroid bezinin az hormon salgıladığı durumlar (hipotiroidi)

2) Tiroid bezinin fazla hormon salgıladığı durumlar (hipertiroidi)

3) Hormon dengesizliği olmayan durumlar

Hipotiroidi nedir?

Dr. Erdem Türemen: Tiroid bezinin yetersiz hormon salgılamasına hipotiroidizm adı verilir. Genellikle otoimmün sorunlardan kaynaklanır. Diğer nedenler arasında tiroid cerrahisi ve radyoaktif iyot tedavisi bulunur.

Hipotiroidizm neden oluşur?

Dr. Erdem Türemen: Hipotiroidide tiroid bezi az hormon salgıladığı için kan dolaşımında tiroid hormonları düşüktür. Bu nedenle hastanın metabolizması yavaşlar, şikayet ve belirtiler ortaya çıkar. Hipotiroidizme neden olan diğer nedenlerden birisi de tiroid bezi ameliyatlarıdır. Tiroid ameliyatı sonrası hormon salgılayacak kadar yeteri kadar doku kalmayınca hipotiroidi gelişir. O nedenle tiroid ameliyatı olan hastalarda hormon seviyesinin izlenmesi gerekir. Ayrıca radyoaktif iyot tedavisi yapılan hastalarda da tiroid bezi tahrip edildiğinden yeteri kadar hormon salgılanamayacağından dolayı hipotiroidi gelişir.

Kimlerde daha sık görülüyor?

Dr. Erdem Türemen: Kadınlarda daha sık görülür. Bu hastalık çok sinsi ve yavaş geliştiği için hastalar genellikle değişik belirtilerle değişik branşlara başvurur. Belirtileri neler? Dr. Erdem Türemen: Başlıca belirtiler hareketlerde ve zihinsel faaliyetlerde yavaşlama, saçlarda kabalaşma ve dökülme, sinsi sinsi kilo alma, kabızlık, el ve ayaklarda şişlik, daha depresif bir duygu durumu olarak sıralanabilir. Bu nedenle hastalar bazen psikiyatristlere de başvurabilir.

Depresyon ve obezitede hipotiroidin etkisi var mı?

Dr. Erdem Türemen: Tiroid bezi ürettiği hormonlarla vücudumuzda isteğimiz dışında cereyan eden pek çok bedensel olayın hızını kontrol eder. Kalbimizin atma hızı, vücut ısımızın ayarlanması, düşünme ve hatta öğrenme hızımız, bağırsaklarımızın çalışma hızı, yediğimiz besinlerin enerji olarak yakılma ya da yağ olarak depolanma oranları bu etkilerin sadece belli başlıları.

Tiroid bezinin az çalıştığı yetmezlik olan ‘hipotiroidi’de; depresyon (bazen ilaç ve hatta telkin tedavisine bile direnç gösterebilen), metabolizmada yavaşlamaya bağlı kolay kilo alma, zor kilo verme ve metabolik hastalıklara kolay yakalanma sorunu sıkça görülür. Hastalar hiçbir neden olmaksızın halsizlik, bitkinlik, çabuk yorulma, genel bir isteksizlik, mutsuzluk, negatif düşünce gelişimi (sürekli kötü şeyler olacakmış veya oluyormuş gibi bir duygu durumu) içindedir. Hareketlerde, tepkilerde genel bir yavaşlama çok dikkat çekicidir. Bu yüzden depresyon tedavisine başlamadan önce tiroid araştırması çok önemlidir.

Kilo sorunlarıyla ilgili olarak da, hasta, diyet ve hatta egzersiz programına başladığı halde kilo artışına engel olamamaktan yakınır. Hipotiroidi tedavisi bu gibi yakınmaların ortadan kaldırılması için en önemli yoldur ve bu gibi sorunları olan kişiler mutlaka bu tedaviyi görmelidir.

HAZIRLAYAN: ÖZGÜR KÖYLÜ

ozgur.koylu@posta.com.tr