Giriş
Yumurta dondurma işleminde zamanlama oldukça önemli. Doç. Dr. Suna Kabil Kucur, yumurta dondurma işlemi ile ilgili merak edilenleri Posta.com.tr okurları için anlattı.
Yumurta dondurma, kadınların genç yaşta ürettikleri üreme hücrelerinin (yumurta) -196 derecede dondurulması ve ilerleyen yaşlarda kullanılmak üzere saklanmasına olanak sağlayan bir işlemdir. 1980’ lerden itibaren yumurta dondurma işlemi uygulanmaktadır. Önceleri sadece kanser tedavisi görecek kadınlarda üreme potansiyelini korumak için önerilmişse de günümüzde üreme yaşının ileriye çekilmesi için de sıkça kullanılmaktadır. Yumurtaların dondurulması özellikle kariyer planı ya da kanser gibi hastalıklar nedeniyle tedavi sürecinde olduğu için çocuk sahibi olmayı erteleyen kadınların, şartlar uygun olduğunda anne olmalarının önünü açmasına olanak sağladığı için son derece kıymetlidir.
Günümüzde kariyer ve hayat tarzı değişikliği gibi nedenlerle doğurganlık dönemi ertelenebilmektedir. Ancak bu durum kadının ilerleyen yaşlarda doğurganlıkla ilgili problemler yaşama riskini beraberinde taşır. Kadının kendine ait, genç yumurta hücrelerinin ileride kullanılmak üzere saklanması bu riski azaltmaktadır.
Bununla birlikte kanser tedavisi için kemoterapi-radyoterapi alması veya kanser ve çikolata kisti cerrahisi gibi yumurtalıkların zarar görebileceği işlemler öncesinde yumurta dondurma işlemini sıkça önerilmektedir. Ayrıca kadının kendinde azalmış yumurtalık işlevi veya ailesinde erken menopoz öyküsü mevcutsa 3 hekim raporuyla ileride kullanılmak üzere yumurta dondurma işlemi önerilmektedir.
Günümüzde aile kurma yaşı maalesef gittikçe artmaktadır. Bu durum, genç kadınlar için ciddi bir stres kaynağıdır. Bununla birlikte özellikle genç yaşta kanser tedavisi gibi yumurtalıklara zarar verebilecek ve tıbbi nedenle doğurganığını kaybetmek zorunda olan kadınlar için yumurta hücrelerinin dondurularak saklanabilmesi oldukça kıymetlidir. Böylece diledikleri zaman dondurulan yumurta hücresi çözülerek tüp bebek tedavisiyle çocuk sahibi olma şansı korunmuş olur. İşlemin en büyük avantajı kadına yaşı ilerlese de anne olabilme şansı sağlamasıdır.
Yumurta dondurma işlemi için tedaviye genellikle adetin 2-3. günleri başlanır. Tedavi sü-recinde ilk adım yumurtalıkların birden fazla yumurta hücresi üretimini sağlamak için yak-laşık 10-12 gün süren ilaç tedavisi ile yumurtalıklar kontrollü şekilde uyarılmasıdır. Ardın-dan yumurtalar uygun boyuta ulaştıklarında anestezi altında yumurta toplama işlemi yapılır. Yumurta toplama işlemi hastanın durumuna göre vajinal veya karından yapılabilir. Bu iş-lem sonrasında toplanan yumurta hücreleri vitrifikasyon (hızlı) dondurma yöntemi ile don-durulur. Dondurulan yumurta hücreleri -196 C de sıvı nitrojen içeren özel saklama tankla-rında 5 yıl süreyle saklanabilir.
1986 yılında ilk kez dondurulmuş yumurta hücreleri kullanılarak yapılan tüp bebekten son-ra birikmiş datalar incelendiğinde herhangi bir fetal anomali riskinde artış tespit edilme-miştir. Yani güncel bilgiler ışığında yumurta dondurma işleminin doğacak bebeğe zarar verdiği gösterilmemiştir.
Sağlık Bakanlığı’nın güncel yönetmeliği gereği bekar kadınların bazı özel şartları sağlıyorsa doğurganlığının korunması için yumurta dondurulmasına izin verilmiştir. Ancak evli kadınlar yumurta donduramaz, embriyo dondurabilir. Sağlık Bakanlığı yönetmeliğinde yumurta dondurma için gerekli şartları sağlıyorsa ülkemizde yumurta dondurma işlemi yasaldır.
Dünya’ da 1986 yılında Avusturalya’ da dondurulmuş yumurta hücresi kullanılarak yapılan tüp bebek tedavisiyle ilk bebek dünyaya gelmiştir. Ülkemizde ise 2014 yılında ilk kez dondurulmuş yumurta kullanılarak canlı doğum gerçekleşmiştir. Sonrasında ülkemizde ve dünyada uygulanan bu yöntemle başarıyla gebelikler ve binin üzerinde canlı doğum bildirilmiştir.
Dondurulmuş yumurta kullanılan yardımla üreme tekniklerinde gebelik şansını arttıran en önemli faktörlerden biri yumurta toplama esnasında kadının yaşı ve dondurulabilen yumurta sayısıdır. 35 yaş altında yumurta toplama yapıldığında gebelik şansı daha fazladır. Bu nedenle üst yaş sınırı olmasa da mümkünse 35 yaş altında işlemin yapılması uygundur. Bununla birlikte toplamda 14-20 tane yumurta dondurulmuş olması gebelik şansını arttırmaktadır. Özellikle 35 yaş sonrası yumurta sayı ve kalitesi hızla azaldığından, rutin muayenede detaylı bir değerlendirme yapılıp yumurta dondurma ihtiyacı olan uygun vakalarda mümkün olan en erken yaşta yumurta dondurma seçeneği konusunda bilgi vermek gerekir.
Sağlık Bakanlığı’nın güncel yönetmeliği ile bekar kadınların doğurganlığının ko-runması için yumurta dondurulmasına bazı özel koşullarda izin verilmiştir. Kısırlığa yol açabilen kanser tedavisi (radyoterapi, kemoterapi) öncesi, yumurtalıkların rezervinin azal-masına veya kaybolmasına yol açabilecek cerrahi operasyonlar öncesi, ailesinde yakınla-rında (kız kardeşi, annesi, teyzesi) erken menopoz öyküsü olması, yumurtalıkların alınma-sını gerektiren bir hastalık varlığında üreme kapasitesinin korunabilmesi için yumurta don-durma işlemi yapılmasına izin verilmektedir.
Yumurta dondurma işlemi için tedaviye genellikle adetin 2-3. günleri başlanır. Yaklaşık 10-12 gün süren ilaç tedavisi ile yumurtalar uygun boyuta ulaştıklarında anestezi altında yumurta toplama işlemi yapılır. Bununla birlikte kanser tedavisi gören kadınlarda zaman kaybetmeksizin herhangibir zamanda da tedaviye başlanabilir.
Saklama süresi bir yılı aştığında, her yıl yumurtaların saklanması için hastanın başvuruda bulunarak talebinin devam ettiğini ifade eden imzalı dilekçe vermesi gerekir. Süre son bulduğunda hastanın saklama süresini uzatmak istediğine dair dilekçe vermemesi durumunda ise saklanan yumurtalar Sağlık Müdürlüğü bünyesinde kurulan komisyon durumu tutanak altına alarak imha gerçekleştirilir. Dondurulmuş yumurtaların merkezde 5 yıldan fazla saklanması ise Bakanlık iznine tabidir.
