Giriş
Türkiye'nin 4 bir yanını; Anadolu'yu, Anadolu’nun bereketli şehirlerini yıllardır karış karış geziyorum. Adı üstünde Anadolu! Her bir yanında kadınların başarı hikayeleriyle karşılaşıyor, en çok onların hikayelerini yazıyorum. Yaşadıkları coğrafyaya emeğini ilmek ilmek işleyen kadınlar görüyorum. Özellikle son yıllarda kadın kooperatifleri Türkiye’nin dört bir yanında gittikçe artıyor. Kadın emeğinin ekonomiye katkısından ziyade tarım, gastronomi ve turizm projelerine daha değer katıyor bu kooperatifler. Bu hafta 8 Mart nedeniyle yine en çok kadınlar konuşulacak…
Olumlu olumsuz pek çok kadın hikayesi karşımıza çıkacak. Ben de kadın emeğini öne çıkaran projelerin sadece birkaçını sayfaya sığdırabildim. 2018’de imzalanan “Kadın Kooperatiflerinin Güçlendirilmesi İşbirliği Protokolü”, Ticaret Bakanlığı ile Tarım ve Orman Bakanlığı arasında 6 Eylül 2023’te beş yıl daha uzatıldı. Bu doğrultuda aralık sonu itibariyle Türkiye’de kadın kooperatifleri sayısı 1010’a yükseldi.
TOPRAKTAN TABAĞA TARIMSAL KALKINMA KOOPERATİFİ
Türkiye’nin Mardin’de kurulan, kadın emeğinin başı çektiği ilk sosyal kooperatifi Topraktan Tabağa Tarımsal Kalkınma Kooperatifi’nin yarattığı ekosistemi ve hikayesini kurucusu Ebru Baybara Demir şöyle anlatıyor: “Her şey bir avuç tohumla başlamıştı…
2017’de gelecek nesillerin sağlıklı gıdaya erişimine katkı sağlamak için geleneksel yöntemlerle çoğaltmaya başladığımız bir avuç Sorgül Buğdayı, bugün bereketli Anadolu topraklarında 10 binden fazla dönümde her yıl büyüyor. Sorgül’ü çatısı altına alan Topraktan Tabağa Tarımsal Kalkınma Kooperatifi, yıllar içerisinde gelişti, gelişirken Mardin’in yerel ekonomisinin kalkınmasına destek olan ve kendine yetebilen bir ekosistem yarattı. Mardin’de toplum gönüllülerinin hiçbir kâr beklentisi olmadan kurduğu Türkiye’nin ilk sosyal kooperatifi olan Topraktan Tabağa Tarımsal Kalkınma Kooperatifi, bugün paketlemeden mutfağa 60’tan fazla çalışanı, Şemim Sabun fabrikası, e-ticaret sitesi, satış mağazası ve atölye mutfağıyla 170’ten fazla geleneksel çiftçinin ürününü ve bölgenin yerel değerlerini tüm Türkiye’ye ulaştırıyor. Ve şimdi yeni bir dönemin kapıları açılıyor…
Kooperatif yapısının yarattığı ekosistem içerisinde “yerel ürün”, “yerel mutfak” ve “yerel insan kaynağı”nı bir araya getiren Türkiye gastronomisinin ilk “sixth sense” (altıncı his) restaurantı Zamarot1890.”
ÜRETEN KADINLARA BÜYÜKŞEHİR DESTEĞİ
Bursa da kadın istihdamına yönelik önemli projeler geliştiren illerimiz arasında. Kadın kooperatif ve derneklerine bugüne kadar önemli destekler sağlayan Büyükşehir Belediyesi, şimdi de ürün alımlarıyla üreten kadınlara can suyu oluyor. Bursa Büyükşehir Belediyesi Sanat ve Meslek Eğitim Kursları vasıtasıyla kadınları nitelikli işgücüne katan Başkan Alinur Aktaş, üretim sürecindeki kadınlara destekler sağlıyor. İlçelerde faaliyet gösteren kadın kooperatif ve derneklerinin ihtiyaç ve beklentilerini tespit eden Büyükşehir, yer tahsisinden üretim malzemelerinin teminine, masa, sandalye ve çevre düzeni ihtiyaçlarının giderilmesinden salça makinesi, kurutma makinesi, derin dondurucu gibi ekipmanların alınmasına kadar katkılar koyuyor. Bugüne kadar 90’a yakın kooperatif ve derneğe ulaşan Büyükşehir, düzenlediği ‘Bursa Üreten Kadınlar Buluşması’ etkinliği ile kadın kooperatifi ve kadın derneklerinin ürünlerini daha geniş kitlelere tanıtma imkanı sağlıyor.
GAZİANTEP TARIMINDA KADIN İMZASI
Gaziantep Büyükşehir Belediyesi, Başkan Fatma Şahin’in öncülüğünde tarımda kadının rolünün desteklenmesi için çalışmalarını sürdürüyor. Kadınların üretimde daha fazla rol almasına katkı sağlamak amacıyla kadın kooperatiflerini destekleme kararı alan belediye, ilk olarak Tarımsal Eğitim ve Yöresel Ürünler İşleme Merkezi’ni kurdu. Bu kapsamda kadın çiftçilere kooperatifleşme eğitimleri veriliyor. Hatta bu eğitimi tamamlayan kadınlar, Oğuzeli Ezogelin Kadın Kooperatifi’ni kurarak örnek bir girişim başlattı. Eğitim merkezinde kurulan dondurarak kurutma tesisi sayesinde, kadınların teknoloji anlamında da kendilerini geliştirmelerine olanak sağlandı. Merkezde ayrıca nar ve üzüm işleme entegre tesisi kurularak yine kadın kooperatiflerinin bu tesiste üretim yapmalarına imkan tanındı. Modern üretim teknolojilerinin kullanıldığı tesis, kadınların ev ekonomilerine katkı sağladığı örnek bir proje.
HANIMLAR KONAĞI’NDA MESLEK ÖĞRENİYORLAR
Çok yakın bir geçmişte ziyaret ettiğim Şanlıurfa’nın Haliliye ilçesi de Başkan Mehmet Canpolat’ın talimatlarıyla kadınlara yönelik pozitif ayrımcılıklarını sürdürüyor. Kente kazandırılan Milletevleri ve Hanımlar Konağı, kadınların meslek öğrenip keyifli zaman geçirdiği adres oluyor. Kadınların aile ekonomilerine katkı sunabilecekleri kursların yer aldığı merkezlerde, spor salonları da yoğun ilgi görüyor. Meslek edindirme ve hobi kurslarının yer aldığı Milletevleri ve Hanımlar Konağı’nda; dikiş nakış, el sanatları, kuaför, trikotaj, ahşap boyama kursları veriliyor. Bu kurslar ile meslek öğrenen kadınlar, hem ev ekonomilerine katkı sağlıyor hem de verimli vakit geçiriyor. Uygulamalı kursların sonunda yapılan sınavda başarılı olan katılımcılara verilen Milli Eğitim Bakanlığı onaylı sertifika da kadınlara iş yaşamına katılırken büyük kolaylık sağlıyor.
‘FİKİR SİZDEN DESTEK BİZDEN’
Kocaeli Büyükşehir Belediyesi “Fikir Sizden, Destek Bizden” projesi kapsamında; tarım ve hayvancılık faaliyetinde bulunan kooperatifler ile kadın girişimcilere yüzde 75 hibeli tarımsal destek sağlıyor. Projeden yararlanan kooperatiflerin üyeleri, Büyükşehir’in kurduğu modern serada, ata tohumundan elde edilen domates ve biber fidelerinin dikimini yapıyor. Kırsalda ikamet eden vatandaşların gelir düzeyinin iyileştirilmesi, kırsal ekonomik altyapının güçlendirilmesi amacıyla Büyükşehir Belediye Başkanı Doç. Dr. Tahir Büyükakın’ın hayata geçirdiği projede kadınlara öncelik veriliyor. Çiftçilik, arıcılık ve hayvancılık faaliyetinde bulunan kadın kooperatiflerine yüzde 75 hibeli anahtar teslimi modern sera kurulumu, tohum, fide, gübre, alet ve ekipman desteği sağlanıyor. Elde edilen doğal ürünler, kadın kooperatiflerde işlenerek kadınların ekonomiye katılması ve
kazanç elde etmesi sağlanıyor.
URLA’DA ÜRETİLİYOR YURT DIŞINA GÖNDERİLİYOR
İzmir’in Urla ilçesinde kadınların liderliğinde hayata geçirilen bir proje de Türkiye’ye örnek olacak nitelikte. 2014 yılında 80 kadın ile yola çıkan Urla Kadın Kooperatifi; sürdürülebilir yerelde kalkınma hedefleri kapsamında çalışıyor. Yerelde yetişen coğrafi işaretli Urla sakız enginarı, Bornova kınalı bamya gibi ürünler yereldeki kadınlarla, ortaklarıyla birlikte işlenerek ürünlere katma değer kazandırılıyor. 2017 yılında tescil edilen Urla Karya markası ile ürünlerine değer kazandıran kooperatif, satışlarını da artırmayı başardı. Başkan Sibel Uyar önderliğindeki kooperatifin ürünleri yurt dışına da gönderiliyor.
ÜRETİME VE PAYLAŞIMA DAVET
Balıkesir’in Susurluk ilçesini ziyaret ettiğimde en ilgimi çeken projelerden biri; sanat ve emeğin bir araya geldiği “Ömür Üreten Kadınlar Atölyesi” olmuştu. Üretken, becerikli kadınların güç birliği yapmasına imkan tanıyan belediyenin bu girişimi ile kadınlar; hem işinde usta eğitmenlerle yeni meslekler öğreniyor hem de üretttiklerini satarak ev ekonomisine katkı sağlıyor. Belediye Başkanı Nurettin Güney ile birlikte ziyaret ettiğim bu atölyelerde; el emeği göz nuru birçok eser üretiliyor. Atölyelerde üretilen ürünler; Sanat Sokağı’ndaki satış noktaları, belediye tesisleri ve yine belediyenin teknik desteği ile e-ticaret yolu ile satışa sunuluyor. Ömür üreten kadınlar girişimi, birçok kadın oluşumu ve girişimine de yol gösterici oluyor.
