Giriş
Neredeyse 2 yıl olacak… Bereketli Şehirler sayfasını Anadolu’nun Türkiye’nin güzel insanlarının başarı hikayelerini duyurmak için yola çıktığımızdan bu yana. Her köşesi cennet, her köşesi başka güzel ve bereketli ülkemizin hikayelerini aktarmaya çalıştık. Bu hikayelerin içinde en çok Anadolu vardı. Her biri gastronomi, sağlık, turizm, ihracat, üretimle adını dünyaya duyuran, marka olmak için projeler geliştiren şehirler vardı. Urfa, Gaziantep, Adana, Malatya… Balıkesir, Ankara, Ordu, Konya… Daha adını sayamayacağım pek çok il, ilçe…
6 Şubat sabahı ise büyük bir acıya uyandık. Kahramanmaraş, Hatay, Gaziantep, Adıyaman, Adana, Diyarbakır, Kilis, Malatya, Osmaniye, Şanlıurfa ve Elazığ büyük depremle sarsıldı. Bu kadim şehirlerin her birinde yakınlarımız, sofrasına oturduğumuz, ürettiklerini, yaptıklarını dinlediğimiz dostlarımız vardı. Neredeyse bir aydır tüm Türkiye yitirdiğimiz canlara ağladık, geride kalanlara yardıma koştuk. Gönül köprüsü kurduk, yaralarına merhem olmaya çalıştık. Bir yandan da ülkemizin üretim üssü olan bu bereketli topraklarımızın yeniden kalkınmaya ihtiyacı olduğunu konuştuk. Geçmişte hoyrat davrandığımız bu topraklara hepimizin belki de borcu bu…
Birçok çiftçimizin enkaz altında kalan makine ve ekipmanları zarar gördü, hayvancılıkla uğraşanların ahırları yıkıldı, hayvanları açıkta kaldı, ürünler elde kaldı. Hayatın ve üretimin sürdürülebilirliğini sağlamak, bu güzel şehirleri yeniden ayağa kaldırmak için elimizden geleni yapma zamanı. Ürününü hala ayakta tutmaya, satmaya çalışan binlerce üretici olsa da bu hafta bir kısmına dikkat çekelim, seslerini duyuralım istedik.
‘KADINLARI TEKRAR AYAĞA KALDIRACAĞIZ’
Son yıllarda özellikle kadın üretici ve girişimcilerin başarı hikayeleri de dikkat çekiyordu. Türkiye Kadın Girişimciler Derneği (KAGİDER) Başkanı Emine Erdem, depremin Türkiye ekonomisini ve istihdamı derinden etkilediğini belirterek, KAGİDER olarak deprem bölgesindeki kadınların güçlendirilmesi ve tekrar iş hayatına dönmeleri için projeler hazırladıklarını söylüyor ve şunları ekliyor: “Tekrar toparlanmamız için çok çalışmamız gerekiyor ancak iş dünyası, yöredeki depremzede üreticilerden ve girişimcilerden ham madde ve yarı mamul madde alınmasına öncelik vermeli.
Bölgenin toparlanması için üreticilerin desteklenmesi gerekiyor. Oradaki kooperatiflerin, kadınların, üreticinin umudunu yeşertmek için kadından almalıyız. ‘Kadından Almalı, Memleket Kazanmalı’ mottomuzu bölge için mutlaka uygulamalıyız. Depremden kurtulan kadınlarımızla kuracağımız dayanışma, eskisinden çok daha güçlenecekleri bir sistemin temelini de oluşturacak. Çünkü kadının gücü bu ülkeyi yeniden ayağa kaldıracak denli büyük. Özellikle kadınları tekrar ayağa kaldırmak ve iş hayatına dahil etmek için hepimiz üzerimize düşeni yapmalıyız.”
EVLERİMİZ ATÖLYEMİZ YIKILDI AMA TOPARLANACAĞIZ, UMUDUMUZ AYAKTA
Gaziantep Tarım ve Orman Müdürlüğü’nün, ana vatanı Hindistan olan ve mucize ağaç olarak da adlandırılan “Moringa Oleifera” bitkisini Türkiye’ye kazandırmak için başlattığı proje kapsamında güçlerini birleştiren 7 kadın, Nurdağı ilçesinde 6 yıl önce kurdukları Moringa Antep Girişimci Kadınlar Üretim ve Kalkınma Kooperatifi ile girişimcilik hikayesi yazdı.
Hindistan’dan getirdikleri moringa fidelerini yetiştirip, hasat eden Gaziantep’in ilk kadın çiftçi kooperatifinin üyeleri, moringaları işleyerek, çay, makarna, şampuan, krem, sabun gibi 11 çeşit ürüne dönüştürdü. Deprem öncesine kadar “Moringantep” markasıyla topraktanpazara.com sitesi üzerinden satış yapan kadınların depremle birlikte evlerinin yanı sıra atölyeleri de yerle bir oldu. Yıllardır çalışıp çabalayarak kurdukları üretim merkezi konumundaki Moringa Evi’nin yıkılmasından duydukları üzüntüyü anlatan kooperatif Başkanı Sevgi Kütüz, şu anda üretim ve satış yapamadıklarını belirterek, anlatıyor:
TOHUMLAR GÖÇÜKTE KALDI
“Atölyemizdeki tüm makinalar göçük altında. İşletmeye girmek yasak, makinaların hasar durumunu bilemiyoruz, sağlam ise koyacak binamız dahi yok. Bütün işlenmemiş ürünlerimiz, moringalarımız depoda kaldı. Tarlamızda herhangi bir sorun yok. Ekim yapacaktık ama tohumlarımız da aynı binada, alamazsak ekim de yapamayacağız. Bina yıkılmadan önce sağlam makinalarımızı ve ürünlerimizi çıkartma şansımız olursa, üretime geçebiliriz. Evlerimiz yıkıldı, çadırlarda kalıyoruz. Bir yandan çocuklarımıza ve kendimize yaşam alanı oluşturmaya çalışırken, diğer yandan da kooperatifimizi kurtarma çabasındayız. İşimizin başında olmak istiyoruz. Emeklerimizin, hayallerimizin bu şekilde yok olmasına izin veremeyiz. Her şeyimizi kaybettik ama inanıyoruz tekrar toparlanacağız çünkü umudumuz yıkılmadı.”
MORİNGAYLA KADERİMİZ DEĞİŞTİ, DEVAM ETMEK İSTİYORUZ
Kütüz, “Gaziantep’i dünyanın moringa üretim merkezi haline getirmek istiyorduk. Dünyada Hindistan’dan sonra hava iklim şartlarına en uygun Nurdağı’nda yetişebiliyor. Bu işe başlamadan önce köyde oturan, hiçbir şeyi olmayan kadınlardık. Moringa bitkisiyle kaderimiz değişti. Nurdağı’ndan hiç çıkmamış bir kadın olarak, Hindistan’a gittim, eğitimler aldım, kendimi geliştirdim. İlkokul mezunuydum, şu an liseyi okuyorum. Kadınların fırsat verildikçe neler başarabileceklerini gösterdik, marka değeri olan ürünlerle pazarda yer edindik, yerli üretimle yerelde kalkınmaya katkı sağladık. Moringa ile bizler Türkiye’de bir ilke imza attık ve bu işi devam ettirmek istiyoruz” dedi.
60 KİŞİ KALAN KÖYÜMÜZÜ KOOPERATİF KURTARACAK
Hatay’ın Samandağ ilçesindeki Vakıflı köyü, Türkiye’nin tek Ermeni köyü olmasının yanı sıra tarımdaki başarısıyla da biliniyor. Musa Dağı eteklerindeki Hıdırbey Vadisi’nin devamında Akdeniz’i tepeden seyreden, yerli ve yabancı turistlerin uğrak yerlerinden olan Vakıflı, yüzlerce yıl Ermenilere ev sahipliği yapmış ve ayakta kalmış son köy. Narenciye bahçeleriyle çevrili organik tarımla özdeşleşmiş bu köy, tarım üzerinden gelirini sağlıyor.
Köyün 5 kadını 2005’te Vakıflı Köyü Kadınlar Kolu’nu kurarak köydeki göçü azaltmayı ve kadın istihdamını arttırmayı hedefliyor. Gelir getirmeyen bahçeleri tarımla bereketlendiren kadınlar, topraklarında yetiştirdikleri ürünleri işleyip satmaya başlıyorlar. 2021’de 32 kadın ortaklı S.S. Vakıfköy Kadın Girişimi Üretim ve İşletme Kooperatifi’ni kuran kadınlar, çeşitli projelerden destek alıp ürünlerinin namını Türkiye’ye duyuruyorlar. 135 nüfuslu köyde şu anda deprem nedeniyle 60 civarında kişinin yaşadığını söyleyen Kooperatif Başkanı Lora Baytar, şöyle konuşuyor:
SİPARİŞ ALMAYA DEVAM EDİYORUZ
“Tamamen çöken bir binamız olmadı ancak içlerine girilemez halde. Köyde halk şu an çadırlarda yaşıyor. Çocuklarımız İstanbul’daki Ermeni okullarında eğitimlerine devam ediyor. Kooperatifimizin işlerliğini sürdürmeyi amaçlıyoruz. Şimdilerde stokta mevcut ürünlerimizi nakite çevirme derdindeyiz. Çünkü turizm ve bahçecilikle geçimini sağlayan köyde ekonomi artık kooperatif gelirleriyle ayakta kalacak. İddialı olduğumuz ürünlerimiz, ceviz ve turunç reçeli başta olmak üzere meyve reçelleri ile köyümüzün markası haline gelen nar ekşisi.
Üreticilerimiz depremde hayatta kalmayı başardı ancak üretim mutfağımız hasar aldı, ürün zaiyatımız oldu. Kalan ürünlerimiz için ‘05347058333’ sipariş hattımızdan, ‘vakifkoykadinkooperatifi’ Instagram adresimizden sipariş almaya devam ediyoruz. Artık Antakya’da turizm kalmadı. Köyümüzün de turizm alanında kaldığı yerden devam edebilmesi için epeyce bir zamana ihtiyacı olacak. Kargo firmaları henüz Samandağ’da çalışmaya başlamasa da biz siparişlerimizi en yakın şubeye bırakıyoruz.”
TRABZON’DAN ELBİSTAN’A; KONYA’DAN HATAY’A
Türkiye’nin her şehri günlerdir bölgeye destek olmak için koştu. Trabzon ve Konya da bir yandan bölge halkının üretime devam edebilmesi için ağaç dikimi yapıyor ve çiftçilere destek oluyor.
BİR YANDAN AĞAÇ DİKİLİYOR
Depremin ardından Bölge Koordinatörü olarak kardeş şehir Kahramanmaraş’ta görevlendiren Trabzon Büyükşehir Belediye Başkanı Murat Zorluoğlu, depremzedelerin talep ve sıkıntılarıyla yakından ilgileniyor. Elbistan’da 1. etabı tamamlanan Kardeş Şehir, Geçici Konaklama Merkezi’ndeki konteyner kentte, Trabzon’dan gönderilen ağaçlar yerleştirilirken, konteynerler ise Trabzon silüeti ile süslendi. Konya Büyükşehir Belediye Başkanı Uğur İbrahim Altay, Hatay’da gerçekleştirdikleri altyapı, mobil mutfak, gözlük ve diş araçları ile bilim tırı gibi çalışmaların yanında çiftçilere destek olmak için gönderdikleri 10 TIR besi ve süt yeminin bereketli olmasını diledi. Ayrıca, bölgeye 1000 konteynerlik bir Konya Mahallesi inşa edilecek.
ÇİFTÇİYE DESTEK SÜRÜYOR
Tarım ve Orman Bakanı Vahit Kirişçi de depremden etkilenen 11 ilde yapılacak destek ödemelerinin detayları hakkında bilgi verdi. Deprem bölgesinde tarımsal üretimin olumsuz etkilenmemesi için bazı tedbirler alınırken, bu kapsamda mazot gübre desteği nakdi olarak ödenerek depremzede çiftçilerin nakit ihtiyaçları biraz olsun karşılanmış olacak. Yine yıl içinde ödenecek hayvancılık destekleri de tek kalemde ödenecek. Hayvancılık desteklerinin yanında yetiştiriciye 1.5 milyar lira yem desteği verilerek, üreticinin yem sorununa çözüm bulunmaya çalışılacak.
NARENCİYENİN YÜZDE 57’Sİ, PAMUĞUN YÜZDE 72’Sİ
Tarım ve hayvancılığın öne çıktığı 11 ilimizin Türkiye tarımsal üretim değeri içindeki payı yüzde 16’larda. Deprem bölgesi, Türkiye’nin toplam gayri safi yurt içi hasılasının yüzde 9’unu gerçekleştiriyor. 2022’de 23.8 milyon hektar tarım alanının 3.8 milyon hektarı deprem bölgesindeki ilerimizde bulunuyor. Bu da toplam tarım alanlarımızın yüzde 16.1’ine tekabül geliyor. Türkiye’de Antep fıstığının yüzde 82.7’si, pamuğun yüzde 72.7’si, narenciyenin yüzde 57.5’i, mısır ve bademin yüzde 33’ü, buğdayın yüzde 19’u ve zeytinin yüzde 16’sı bu bölgelerde üretiliyor.
Portakal üretiminin yüzde 30’u, mandalinanın yüzde 62’si, limonun yüzde 30’u, greyfurtun yüzde 82’si, kuru kayısı üretiminin yüzde 48’i bu illerimizden gerçekleşirken; şekerpancarı, üzüm, elma, şeftali, arpa, domates başta olmak üzere çeşitli sebzeler de bölgede üretiliyor. Bölgede tarımsal arzın azalmasının, ülkenin yıllık yüzde 70’lere ulaşan gıda enflasyonunun tırmanışına yol açması da bekleniyor. 2022’de Türkiye’nin toplam 254.2 milyar dolarlık ihracatının 20.5 milyar dolarını yani yüzde 9’unu depremden etkilenen iller yaptı. 10.5 milyar dolarla Gaziantep başı çekerken, onu 3.5 milyar dolarla Hatay, 3.7 milyar dolarla Adana, 1.4 milyar dolarla Kahramanmaraş izledi.
YEREL ÜRETİCİYE DESTEK
Zor şartlarda ayakta kalmaya çalışan ve sipariş alan binlerce yerel üreticiden sadece bir kısmının listesi:
ADANA
- Şifa Ana&Fermante Atölye @sifaana_fermenteatolye sifaana.com.tr
- Fesleğence Doğal Ürünler @feslegen_ce, feslegence.com
ADIYAMAN
- Bahçemden İncir - @bahcemdenincir
- Urmu Dut Pekmezcisi @urmudutpekmezcisi_
- Gurmezar - @gurmezar gurmezar.com.tr
- Adıyaman gevregi @adiyaman_gevregi
- Tuttan Gelsin - @tuttangelsin
DİYARBAKIR
- Yöresinden Doğal Al @yoresindendogalal
- Hevsel Bahçesi - @hevselbahcesi hevselbahcesi.com
- Elit Mantar ve Doğal Gıda Ürünleri @elitmantarvedogalgida
- Kybele - @kybeledogal kybeledogal.com
GAZİANTEP
- Zeytin Han - @zeytinhangaziantep
- Anteplinin Elinde - @anteplininelinden anteplininelinden.com
- Gazi Sofra Antep - @gazi_sofra_antep @gazisofraantep.com
- Gurme Market - @gurmemarket gurmemarket.com
HATAY
- Antio Farm - @antiofarm antiofarm.com
- Teofarm - @teofarmantakya teofarm.com
- Deva’m Hatay - @devamhatay devamhatay.com
- Hatay Köy Zeytini - @hataykoyzeytini
- Meriç Çiftliği - @mericciftligi mericciftligi.com
- Hatayguru Doğal Lezzetler @hatayguru, hatayguru.com
KAHRAMANMARAŞ
- Baharat Mutfağı - @baharatmutfagi
- Arif Şekerleme - @arifsekerleme arifsekerleme.com
- Bal Avcısı - @bal_avcisi, balavcisi.com
- Eshki Nar Ekşisi - @eshkinar eshki.com.tr
- İkbal Yöresel - @ikbalyoreselurunleri
MALATYA
- Kayısı Bahçem - @kayisi_bahcem
- Atadan Ürünler - @atadanurunler_ burhanaltun, atadanurunler.com
- Ahsen Doğal Ürünler @ahsendogalurunler ahsendogalurunler.com
- Şükran Bahçesi - @sukranbahcesi
- Kayısı Gurme - @kayisigurme kayisigurme.com
OSMANİYE
- Osmaniye Yerfıstığı @osmaniyeyerfistigi80 osmaniyeyerfistigi.com
ŞANLIURFA
- Abamor - @abamorsadeyag abamor.com.tr
- Dedeoğlu Gıda - @dedeoglugida yusufdedeoglu.com
