Giriş
Tarımdan el işçiliğine, seramikten ev tekstiline, mobilyadan bahçeciliğe kadar birçok alanda kadın emeği öne çıkıyor. Kamu ve özel sektör, kadınların sosyoekonomik hayata dahil olmaları ve kadın girişimcilerin teşviki için çeşitli projeler hayata geçiriyor. Bu anlamda kadın kooperatifleri büyük önem taşırken, Türkiye’de son dönemde büyük gelişim gösterdi.
Türkiye’de kadın kooperatifleri ilk olarak 1999’da kuruldu. O zamandan bu yana, kadınların kendi işletmelerini kurabilmeleri için birbirlerini yetkinleştirmek amacıyla, çoğu 25’ten az üyeye sahip küçük kooperatifler kurulmaya devam ediyor. Bugün bu kooperatifler gerçek anlamda fark yaratırken, Türkiye’de kooperatifler sayesinde gelişen birçok kadın, kendi işlerini kurabiliyor. Türkiye’de kadınların kooperatif kurmalarının temel sebepleri arasında, istihdam sağlamak, sosyal anlamda gelişmek ve karşı karşıya oldukları zorluklar için ortak çözümler bulmak yer alıyor.
TÜRKİYE’DE 702 KADIN KOOPERATİFİ VAR
Dünyada 1 milyardan fazla insan, çeşitli ülkelerde bulunan 3 milyon kooperatifin üyesi. Kooperatifler dünya çapında 280 milyon kişiye istihdam sağlıyor. Bu oran çalışan nüfusun yaklaşık yüzde 10’una tekabül ediyor. Türkiye’de yaklaşık 85 bin kooperatif ve 8 milyonun üzerinde kooperatif ortağı bulunuyor.
Her geçen gün artan ve katma değer yaratan bu sistem, kadınların ekonomik yönden kalkınmasını destekliyor. Türkiye’de 702 kadın kooperatifinin 12 bin üyesi var. Türkiye’de kadın kooperatifleri konusunda farkındalık oluşturmak için çeşitli programlar yürütülüyor. Kadın üretiminin ve kadın kooperatiflerinin yerel toplumda yarattığı olumlu etkileri, işin içinde olanlarla değerlendirdik.
ÇOCUKLARINI OKUTTULAR
Aydın Büyükşehir Belediyesi, kadınları üretime yöneltmek için birçok proje yapıyor. Bunlardan, “Aile Tipi Koyunculuk Projesi” kapsamında geçen yıllarda olduğu gibi bu yıl da koyunculuğa yeni başlayacak ve sürüsünü büyütmek isteyen kadınlara sakız koyunu hibesinde bulunacak olan Büyükşehir, alt gelir grubundaki çalışan kadınların çocukları için ise kreşler açıyor.
Aydın’ın “Kadın Dostu Kent” olduğunu vurgulayan Aydın Büyükşehir Belediye Başkanı Özlem Çerçioğlu, “Kadınlarımız için her imkânı sağlamaya devam edeceğiz. Açtığımız 4 üretici pazarında yüzlerce kadının ek kazanç elde etmesini sağladık. Çoğu kadınımız buradan elde ettikleri kazançlarla çocuklarını okuttu. Kadın kooperatiflerine kurulmaları ve yeni pazarlara açılmaları için destek veriyoruz. Çiçek üreten kadınlarımızdan ürettikleri çiçekleri satın alıp park ve bahçelere diktik. Belediye otobüslerimizi kadın şoförlere emanet ettik. Böylelikle kadınlarımız kazanç kapısına kavuştu. İstiyoruz ki kadınlarımız kendi ayakları üzerinde durabilsin ve hayata karşı güçlü olsun. Çünkü bir kentin, bir ülkenin gelişmişliği kadınlarının hayatın içerisinde daha fazla yer almasıyla ölçülür” diyor.
2 BİN KADINA GELİR KAPISI
2 yıl önce Atçalı kadınlar tarafından kurulan “Efeler Diyarı Kadın Girişimi Üretim ve İşletme Kooperatifi”, tüm kadınlara örnek olacak bir dayanışma sergileyerek 2 bin kadına gelir kapısı açtı.
Şu anda 25 kadın üyesi bulunan kooperatifin amacı, kadınların ekonomik olarak ayakları üzerinde durabilmeleri, sosyal olabilmeleri ve üretim yaparken meslek sahibi olmaları. Geleneksel yöntemlerle ve ata tohumlarıyla ürettiklerini satmaya başlayan kadınlara ait kooperatifin restoranı ve atölyesi ile toptan satış olarak 3 ayağı bulunuyor.
Kooperatif Başkanı Dr. Müjgan Yıldırımkaya, şöyle konuşuyor: “Aydın’a özel kekik suyumuz, üzüm pekmezimiz, nar ekşimiz, ninelerimizden tarifini aldığımız limonlu yağlı zeytinimiz gibi şu anda 33 çeşit ürün üretiyoruz. Ev tekstili, örgü çanta, elbiseler hazırlıyoruz. Aydın’ın yöresel yemeklerini tattırdığımız restoranımızda, Aydın Büyükşehir Belediyesi’nin iştiraki Halk Ege Et’te ve e-ticaret mağazamızda bu ürünlerin satışını yapıyoruz. 2 bine yakın tedarikçimizle çok güzel şeyler üretiyoruz. Aşçılık ve dikiş kursu açtık, kadınlarımızı meslek sahibi yaptık. Çoğumuz emekliyiz, faydalı işler yapıp kadının ayağının yere basmasını istedik. Her aşamada Aydın Büyükşehir Belediye Başkanı Özlem Çerçioğlu’nun desteğini gördük. Bu bir kadın dayanışması olduğu kadar bir kadın hareketidir. Kadın kooperatifi denilince akla hamur açan, makarna kesen, reçel yapan kadınlar geliyor. Bunlar bizim üretim aşamamızda tabii ki var. Fakat biz kooperatif olarak kültürel faaliyetleri ve ‘gelenekten geleceğe’ Aydın geleneklerimizi uzun vadede yaşatmak, bizden sonraki kuşaklara aktarmak istiyoruz.”
KUŞADASI’NDA ÜRETİM REKORU KIRDILAR
Kadınların sosyal ve ekonomik yaşama aktif ve üretken bireyler olarak katılmalarını sağlamak amacıyla S.S Ada Kadın Üretim ve İşletme Kooperatifi’nin kuruluşuna öncülük eden Kuşadası Belediye Başkanı Ömer Günel, “Kooperatif bünyesinde gönüllü olarak faaliyet gösteren ‘Emek Atölyeleri‘ne belediyemiz tarafından üretim yapılması için makineler alındı. Kadınlarımız, pandeminin sürdüğü 2020 yılı içerisinde 1 milyon 500 bin maske üreterek rekor kırdı. Kooperatifimiz, tıbbi maske dikiminin yanı sıra hediyelik eşya ve tekstil ürünleri üretmeye yönelik çalışmalarını da sürdürüyor. Kadınlar günümüzde en zorlu işlerin üstesinden gelebilecek güce ve yeteneğe sahip. Daha modern bir kent yaratma hedefi ile çıktığımız bu yolda kadınları çok önemsiyoruz” diye konuşuyor.
BU FABRİKADA YÜZDE YÜZ ONLARIN EMEĞİ VAR
Efeler Belediyesi’nin örnek projelerinden sadece kadınların istihdam edildiği ‘Yüzde 100 Kadın Emeği Tarımsal Ürün Fabrikası’nda ürün yelpazesi genişliyor. 8 ay önce açılan bu fabrikanın küçük ölçeklisi de Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC)’de açılmak için gün sayıyor. Efeler Belediye Başkanı Mehmet Fatih Atay, son gelişmeleri şu sözlerle anlatıyor: “Hem kadın istihdamını desteklemek hem de ilçenin tarım ürünlerine katma değer kazandırılması ve tanıtılması için hayata geçirdiğimiz Tarımsal Ürün Fabrikamızda yerli tarım ürünlerimizi işleyerek ürün haline getiriyoruz. Son olarak kestane şekeri ve nar ekşisi üretimine de başladık. Kadın emeği ile işlenen bu ürünler, Türkiye’nin dört bir yanından kadın kooperatiflerinin ve kadın üreticilerin ürünlerinin satıldığı Efe Bakkallarda tüketime sunuluyor. Ben kadınlara pozitif ayrımcılık yapan bir belediye başkanıyım. Yapmaya da devam edeceğim. Onların ekonomik olarak özgürleşmesini, mutlu olmalarını önemsiyorum. Onların emekleriyle ürettiği ürünleri ‘www.efelerpazari.com’ online satış mağazamız aracılığıyla da ülkenin her yerine gönderiyoruz.
YAVRU VATANDA SIRA KARA İNCİRDE
“Efeler’den Güzelyurt’a Uzanan Enginarın Yolcuğu” projesi kapsamında KKTC’deki kardeş şehrimiz Güzelyurt Belediyesi’ne gönderdiğimiz enginar fidelerinin hayat bulduğu araziyi ziyaret ettik. Kadın Emeği Tarımsal Ürün Fabrikası’nın aynısının küçük ölçeklisi Güzelyurt’ta hayat bulacak. Bundan sonra bu bölgedeki kara incirle ilgili bir çalışma gerçekleştirerek ürün haline gelmesini sağlayacağız. Doğru olan birliktelikle zenginleşeceğimiz, ürün yelpazemizi genişleteceğimiz, katma değer yaratacağımız, kadınların istihdam edileceği projelerin hepsinde varız.”
DİDİM’İ GÜZELLEŞTİRİYORLAR
Kadın istihdamı konusunda önemli adımlar atan Didim Belediyesi de kentin daha modern ve yaşanılabilir bir hale gelmesi için kadın gözüyle çözüm üretimine öncelik veriyor. Didim Belediye Başkanı A. Deniz Atabay, “Geçmişte kurmuş olduğumuz Kadın Uygulamalı Eğitim Merkezi, kadın istihdamını desteklediğimiz en önemli projeler arasında. Didim’in güzel bir kent olması için kadın gözüyle çözüm üretilmesini amaçlıyoruz. Tıbbi Aromatik ve Süs Bitkileri Fidanlığımızda çalışan kadınlarımız, çiçeklerin yetiştirilmesi ve tıbbi aromatik bitkilerin üretilmesini sağlıyor. Kentimizin kavşak ve refüjlerdeki çiçeklerinde, cadde ve sokaklarımızın pırıl pırıl olmasında kadınlarımızın payı büyük. Gelecek nesillere daha güzel bir kent bırakmak amacıyla kadınların belediyemizin her kademesinde çalışmalarına ön ayak oluyoruz” diye konuşuyor.
800 YILLIK ÇINARIN GÖLGESİNDE ORGANİK PAZAR
Germencik Belediyesi’nin, Aydın Büyükşehir Belediyesi iş birliğiyle hayata geçirdiği ve yöresel ürünlerin satıldığı Selatin Organik Köy Pazarı, kırsal kalkınmayı sağlamasının yanı sıra sadece kadın girişimcilerin faaliyet gösterdiği bir proje olarak da öne çıkıyor. Kadınların ev ekonomilerine katkıda bulunması konusunda büyük önem taşıyan pazar, ilçenin ve köyün simgesi 800 yaşındaki ulu çınarın gölgesinde kuruluyor. Kadınların el emeklerinin, kendi tarla ve bahçelerinde yetiştirdikleri ve bu ürünlerden hazırlanan mamullerin satışı yapılıyor. Doğayla iç içe bir ortamda misafirlerin ağırlandığını ifade eden Germencik Belediye Başkanı Fuat Öndeş, “Pazarcı esnafımız sadece kadınlardan oluşuyor ve ürünlerin tamamı mahalle sınırları içerisinde üretiliyor. Pazarımızın ilçe ekonomisinin canlandırılması, kadınların üretime teşvik edilmesi, ilçenin turistlerden ilgi görmesi, kültürel ve sosyal alan oluşması gibi sonuçları var. Pazar günleri açık olan organik pazarda, ziyaretçilerimiz hem alışverişlerini hem de kahvaltılarını yapabiliyorlar” diye belirtiyor.
Kooperatifler tüm dünya genelinde yaklaşık 1 milyar ortağa sahip.
