Giriş
Şehirlerin de ruhu vardır. Sokaklarına, insanlarına, suyuna, toprağına, doğasına yerleşen, genetiğine işleyen. Türkiye’nin bir ucundan bir ucuna gezin... Her coğrafya geçmişini ve yaşananları hissettiren izleri ruhunda barındırır. Kiminden bereket kiminden kahramanlık kiminden hoşgörü taşar.
Çoğu da hepsini bir arada taşır. Her karış toprağı; tarih ve kahramanlık kokar Çanakkale’nin de... Ve basmaya kıyamadığınız o topraklardan aynı zamanda bereket de fışkırır. Sahip olduğu ekolojik özellikleriyle çeşit çeşit meyve ve sebze yetişiyor Çanakkale’de. Deniz ürünleri üretimi de kent ekonomisinde önemli yer kaplamakta. Tarım alanında çok fazla girişimci başarı hikayesi yazarken, Çanakkale Belediyesi de bu bereketli topraklarda tarımı geliştirecek projeler üretiyor. Bundan iki yıl önce açılan Tohum Sandığı Merkezi’nde buluştuğumuz Belediye Başkanı Ülgür Gökhan’la kooperatiflerden tıbbi ve aromatik bitki üretim alanına; Tohum Sandığı’ndan Halkın Bakkalı’na tarım projelerini konuştuk...
NESİLDEN NESİLE AKTARILANLAR TOHUM SANDIĞI’NDA
İki yıl önce, Çanakkale Belediyesi’nin, biyolojik ve ekolojik olarak yöreye uyumlu, nesilden nesile aktarılmış yerel tohumları, takas ve bağış yöntemiyle zenginleştirmeyi planlamasıyla başlamış her şey. Tohumların koruma altına alınıp, çoğaltılıp yaygınlaştırılmasına yönelik çalışmalar ise sürdürülüyor. Hedef, tohumları gelecek nesillere aktarmak.
Ayrıca, yerli tohum temini için çalışmalar başlatılmış. Belediyeye ait 155 dekar alanda yetiştirilen birçok yerel çeşit; mevsimlik sebze çeşitleri ve tahıllar olmak üzere, ekim ve dikim planlaması yapılmış. Bu arada da iyi tarım uygulamalarının geliştirilmesine yönelik üretici ve tüketiciler merkezde bir araya geliyor; kapasite geliştirme ve bilgi edinme faaliyetleri yürütülüyor. Tohum Sandığı’nın kuruluşunda 30 olan çeşit sayısı, 100’lere ulaşmış. İyi Tarım Uygulamaları kapsamında, 2019-2020 sezonunda ‘Atalık Buğday Üretim Projesi’ ile 107 dekar alanda atalık buğday çeşitleri üretilmiş. Bunlar; kooperatiflere, üreticilere dağıtılmış. 40 üreticiye 7 ton tohumluk vasıflı buğday verilmiş. Ankara Gen Bankası’ndan alınan buğday ve arpa çeşitleri ekilmiş. 2021 Mart-Nisan’da 16 bin 700 paket tohum, 52 bin 800 fide kentlilerle buluşturulmuş.
KOOPERATİFLERLE KADINLARA İSTİHDAM VE İYİ TARIM AMAÇLANIYOR
S.S. Çanakkale Troida Kadın Girişimi ve Üretim ve İşletme Kooperatifi; kadın istihdamını ve kadınların yaşam kalitelerini artırmayı, tüketicileri iyi tarım uygulamalı ürünlerle buluşturmayı, üreticileri temiz tarıma teşvik etmeyi, atalık yerel ürünlerin üretilmesini, coğrafi işaretli ürünleri yeni pazarlara ulaştırmayı, yerel ürünlere ait bir marka değeri yaratmayı amaçlamış.
2020 Şubat’ta 7 gönüllü kurucu ortak desteğiyle Çanakkale Belediyesi öncülüğünde kurulmuş. Kuruluşu pandemiye denk gelince, 300 bin tıbbi maske üretilmiş. 21 kadın istihdam edilmiş. BM Uluslararası Göç Örgütü’nden “Toplum Destekli Tarım” programı kapsamında; ekipman modeli ve iş modeli danışmanlığı ile 50 bin dolarlık konserve gıda üretimine destek olacak mal, malzeme ve ekipman desteği alınmış. “FARM17S” marka tesciliyle çalışmalar sürmüş. İlk yılda; domates, kapya biber salçası, Bayramiç beyazı, çilek ve elma reçelleri, marmelatları, pekmezleri üretilerek, 30 bin kavanoz konserve ürün elde edilmiş.
ATALIKTOHUM YETİŞTİRİYORUZ
“Burası eski su deposu tescilli binadır. Eskiden buradaki depolardan, kuyulardan Çanakkale’ye su verilmiş. Binayı sonra restore ettik, tohum sandığı olarak kullanıyoruz. Bu alanda, atalık tohumları yetiştiriyoruz. Çeşitli ürünler de yetiştiriyor, üretiyoruz. Köylere duyurduk, onlar getirdiler. Domatesinden kabağına, börülcesine kadar. Karakılçığı ürettik, köylülere de veriyoruz. Orada verdiğimiz tohumun yüzde 20’sini fazlasıyla geri alıyoruz. Bu şekilde çoğaltıyoruz. Mesela domates, biber fideleri üretiyoruz; halka dağıtıyoruz. 50 bin fide dağıttık geçen sene. Bir de Üreticiler Kooperatifi Pazarı diye pazar açıyoruz. Orada yine sadece üretici ürettiğini satacak.”
KAZDAĞLARI TÜM BU BÖLGEYİ ETKİLER
“Normal bir iklim var burada. Ne çok sıcak ve ne çok soğuk. Kazdağları çok önemli tabii bir de. Kazdağları dediğimiz zaman Çanakkale’nin her tarafını kapsar. İklimsel olarak yarattığı özellikleri açısından bütün bu bölgeyi etkiler. Mesela Yenice’de meşhur çileğimiz var. Yenice kapya biberimiz var. Bayramiç, Ezine, Ayvacık buralarda süt ürünleri öne çıkar. Özellikle küçükbaş hayvan açısından zengindir. Ezine peynirinin üretildiği alanlar önem taşır. Onun aroması, sütünün özelliği farklı. Hepsi o Kazdağları’nın etkilediği alanlar. Çanakkale domatesi de meşhurdur.
Örneğin, üzüm Troya’dan beri var bu topraklarda. Eceabat tarafında domates markadır. Mesela susam... O da az üretiliyor. Dünyanın en iyi susamıdır; sapsarı, altın sarısı. Helva yapımında çok önemli. Çok çeşitli ürünler var ama bunların derlenip toparlanıp duyurulması lazım. İşte biz de onun başlangıcındayız. Toparlanmaya çalışıyoruz, üretim yapıyoruz, pazarlamasını yapıyoruz. Bizim topraklarımız çok verimli, çok güzel. Biz İyi Tarım sertifikalı ürünler yapıyoruz ama çiftçilerin de buna özendirilmesi lazım. Gübreleme, ilaçlama hatta sulama... Hepsinin belli bir eğitimden geçmeleri lazım. Yenileri hevesleniyor. Biz heveslendiğini görüyoruz, destek oluyoruz. Alım garantili üretim noktasında çaba gösteriyoruz.”
BEŞ KUŞAK ÖNCEKİ GELENEKSEL TADI BOZMADAN ÜRETİME DEVAM EDİYORUZ
Beş kuşaktır helvacı olan Tatlan Helvası’nın beşinci kuşağını, Genel Müdür Bahar Yurt temsil ediyor ve hikayelerini şöyle anlatıyor: “Dedelerimizden aldığımız geleneksel lezzeti; bilgi, tecrübe, deneyim ve teknolojiyle birleştirdik. İnovatif ürünlerle şu anda Çanakkale Bayramiç’te üretimi sürdürüyoruz. 25 çeşit ürünümüz ve 350’nin üzerindeki ürün çeşitliliğimizle yurt içi ve yurt dışı pazarda çalışmalar yapıyoruz. Bana göre helvanın tadının farkı, iki unsurdan geçiyor. Biri, geleneksel tadı bozmadan üretime devam etmemiz. Diğeri ise wellbeing, ayurveda uzmanı eczacı olmakla birlikte, bilgiyi tecrübe ve inovatif çalışmalarla birleştirmemiz. AR-GE çalışmalarımız da başarıya ulaşmamızdaki en temel unsur. Çocukluğumdan beri bu bölgede yetişen ürünlerle bir şeyler yapmak isterdim. Eczacılığın, wellbeing uzmanlığının ve İbni Sina reçetelerinin verdiği ilhamla, bu hedefimize ulaşıyoruz.”
ÇİKOLATA ÜLKESİ İSVİÇRE’YE TATLI İHRAÇ EDİYOR
Atiye Laçin’in başarı hikayesi, 2004’te Gelibolu’da başlamış. Eşinin tayininin çıktığı Gelibolu’daki dünyanın en büyük Mevlevihane’sinden etkilenen Laçin, “Mevlevilikte az yemek nefis terbiyesidir” felsefesinden yola çıkıp; unsuz, yağsız, şekersiz, glütensiz vegan Mevlevi tatlısını, geleneksel yöntemle üretmeye başlamış. Laçin’in 80 metrekarelik atölyede başladığı tatlı üretimi, bugün 5 bin metrekarelik fabrikada sürüyor. Laçin, aldığı hibe ve desteklerle kurduğu fabrikada ürettiği Mevlevi tatlısı başta olmak üzere; anneannesinden öğrendiği reçel ve sos çeşitlerini, yurt içi ve yurt dışında pazarlıyor. Tatlılarını, dünyada çikolatanın merkezi olan İsviçre’nin yanı sıra birçok ülkeye ihraç eden Laçin, kadınlara da istihdam sağlıyor. Laçin, şunları söylüyor: “Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu ile Güney Marmara Kalkınma Ajansı’yla yaptığımız projelerle fabrikamızı kurduk. İki yıldır ihracat yapıyoruz. Katar, İsviçre, Almanya, Kazakistan ve Azerbaycan’a ürün gönderiyoruz. Akla, ‘Yurt dışında Mevlevi tatlısını nereden bilip severler?’ diye soru gelebilir. Onlar; yağsız, unsuz, şekersiz ve glütensiz beslendikleri için ürünü önemsiyorlar.”
AROMATİK VE TIBBİ BİTKİLER PARKINDA 45 TÜR
Çanakkale’nin Esenler bölgesindeki “Aromatik ve Tıbbi Bitkiler Parkı”, anaçlık üretim alanı olarak tasarlanmış. Alanda, yetiştirilmesi planlanan 45 tür bulunuyor. Yürüyüş yolları, dinlenme alanları da var. Ziyaretçilerin alanda gezebileceği, bitkileri inceleyebileceği bir ortam oluşturulmuş. Üretilen bitkilerin kurutularak, distile edilerek, işlenerek ve sürekliliği sağlanarak halka arzı planlanıyor. Tıbbi ve aromatik bitki yetiştiriciliği konusunda ilk yerel kalkınma projesi ise Bayramiçli kadın üreticilere olmuş. 14 köyde yaşayan 26’sı kadın 28 kişiye; Park ve Bahçeler Müdürlüğü seralarında yetiştirilen 13 türe ait 13 bin fide ve fesleğen tohumu desteği sağlanmış.
Çanakkale’de meyve ve sebze üretimi için kullanılan tarım alanlarının toplam tarım alanları içinde aldığı pay, Türkiye ortalamasının üzerinde. Meyve üretiminde önemli yere sahip Bayramiç Beyazı, Bayramiç Elması ve Bozcaada Çavuş Üzümü ise coğrafi işaret ile de tescillenmiş.
