Giriş
Zeytin; bir diğer adıyla da “Ölmeyen ağaç...” Doğanın yaşadığımız coğrafyaya sunduğu en önemli zenginliklerden. Akdeniz coğrafyasının gözbebeği. Dünya sağlıklı yaşam için yoğun uğraş verirken, tarım ve gıda için tüm dikkatleri üzerine toplarken, zeytin ve zeytinyağı da bunun önemli sac ayaklarından biri. Durum böyleyken ülkelerin zeytin ve zeytinyağı üretim miktarları, stok miktarları ve talepler strateji belirlemelerinde daha önemli hale geliyor. Ülkemizin zeytin ve zeytinyağı üretim miktarları da sadece iç pazarın değil tüm dünyanın merakla beklediği bir veri olarak öne çıkıyor. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın koordinasyonunda yürütülen bu yılki zeytin ve zeytinyağı rekolte tahmin sonuçları geçen haftalarda Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi’nce açıklandı: Türkiye’de bu yılki sayımlara göre 172 milyon meyve veren, 32 milyon 500 bin de henüz meyve vermeyen, toplamda ise 200 milyonun üzerinde zeytin ağacı var. Ağaç sayımız geçen yıla göre 2 milyon civarında arttı.
REKOLTE YÜKSELDİ
Artan ağaç sayısı ve her geçen yıl daha da iyileştirilen tarım uygulamaları sayesinde zeytin rekoltesinde geçen yıllara göre ciddi artış görüldü. Bu sezon 3.6 milyon ton zeytin üretiminin yapılması bekleniyor. Bu bir önceki “var yılı” üretimin yüzde 20 üzerinde ve tarihi bir rekor. Bu zeytinlerin 750 bin tonu sofralık zeytin olarak ayrılacak. Yaklaşık 2 milyon 850 bin tonu ise zeytinyağı üretimine yönlendirilecek. Yağlığa ayrılan bu zeytinlerden de yaklaşık 475 bin ton zeytinyağı elde edilmesi bekleniyor. TÜİK 2023 verilerine göre; yağlık zeytin alanlarının dağılımı iller bazında incelediğimizde ilk beş il; Aydın yüzde 19.3, Muğla yüzde 14.4, İzmir yüzde 12.7, Balıkesir yüzde 11.2 ve Manisa yüzde 7.9 olarak sıralanıyor. Hatay 6.7, Gaziantep 6.6, Kilis ise 4.2. Yağlık zeytinde Ege Bölgesi’nin payı yüzde 65.5 seviyesine ulaşıyor. Sofralık zeytin alanlarının dağılımında ise Manisa yüzde 24.5, Bursa yüzde 19.7, Aydın yüzde 10.2, Mersin yüzde 8.6 ve Hatay’ın yüzde 8.5 pay aldığı görülüyor. Sofralık zeytinde İzmir’in payı ise yüzde 6.9 seviyesine ulaşıyor. İklim ve toprak yapısı zeytine elverişli Diyarbakır’da da üretim her geçen gün artıyor.
TAĞŞİŞE GEÇİT YOK
Balıkesir'in kıyı bölgeleri; Ayvalık, Edremit, Gömeç, Burhaniye, Erdek, Bandırma ve Marmara Adası da önemli üretim merkezlerinden. 1-3 Kasım’da Ayvalık’ta düzenlenen 19. Uluslararası Zeytin, Hasat ve Turizm Festivali’nin markalaşmayı desteklemek adına büyük önem taşıdığını belirten Ticaret Odası Başkanı Ali Uçar, Ayvalık markalarının tanıtıldığı zeytin ve zeytinyağı pazarını oluşturduklarını söyledi. Balıkesir Büyükşehir Belediye Başkanı Ahmet Akın ise kentin 12 milyon zeytin ağacıyla büyük potansiyele sahip olduğunu ifade ederek, “Tağşiş ve sahtecilikle mücadelemiz devam ediyor” diye konuşuyor.
BERGAMA’NIN EŞSİZ LEZZETİ
78 bin 382 dönüm arazide ekili zeytinciliğin yapıldığı İzmir’in Bergama ilçesinde, yıllık 40 bin tona yakın zeytin üretimi yapılıyor. Hem görüntüsü hem de tadı ile eşsiz yapıya sahip Bergama zeytinyağı çok düşük asit derecesi ile sofraların tercih sebebi oluyor. Bergama genelinde 2.5 milyon civarında zeytin ağacı bulunuyor. Bölge; ekolojik koşulları, toprak yapısı, bulunduğu alan ile zeytin ve zeytinyağında Türkiye’nin en kaliteli bölgelerinden birisi.
ANTALYA’NIN AKCİĞERİ ZEYTİNPARK
Antalya Ticaret Borsası Başkanı Ali Çandır, Vakıflar Bölge Müdürlüğü’nden kiralanan ve zeytin ağaçlarıyla donatılan Zeytinpark’ı şöyle anlatıyor: “Vakıf Zeytinliği; Büyükşehir Belediyesi, ilçe belediyeleri gibi kent dinamiklerinin bir araya gelip kurduğu Zeytinpark A.Ş. ile koruma altına alındı. 2 bin 630 dönümlük arazideki 20 bini zeytin ağacı olmak üzere 25 bin ağaç Antalya’ya nefes oluyor. Türkiye’ de bir şehrin içindeki en büyük, dünyada da bir şehrin içindeki 9. en büyük alan olan Zeytinpark, sahip olduğu ağaç yapısı ile her yıl havadaki 2 bin 600 ton tozu, 610 milyon metreküp karbondioksiti emerek temizliyor.”
GELENEKSEL ÜRETİM
Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescil edilen Milas Yağlı Zeytini, Avrupa Birliği tarafından da tescil edildi. Memecik zeytini, özellikle Muğla’nın Milas, Bodrum, Marmaris gibi bölgelerinde yetişiyor. Türkiye'de zeytin ağaç varlığına bakıldığında; yaklaşık yüzde 10’unun Milas’ta bulunduğunu belirten İlçe Tarım Müdürü Ali Parluk, dün sona eren 10. Milas Zeytin Hasat Şenliği’nin zeytin üretimi ve kültürünü kutlamak için güzel bir fırsat olduğunu belirtiyor. Parluk, “Zeytin hasadı ve ardından zeytinyağı sıkımı etkinliği gerçekleştirildi. Ünlü isimler workshop’lara katılarak katılımcılarla etkileşimde bulundu. Düzenlenen söyleşilerde zeytinin geleceği ile ilgili önemli konular ele alındı” diyor. Milas Ticaret Odası Başkanı Reşit Özer ise şu bilgileri paylaşıyor: “Bölgemizdeki zeytin üreticileri, Memecik zeytininin geleneksel üretim tekniklerini koruyarak, yavaş ve doğal bir süreçle zeytinyağı üretiyor; bu da zeytinyağının lezzetini ve kalitesini artıran önemli bir faktör.”
FESTİVALLE TANITILIYOR
İzmir’in Karaburun ilçesinde yetişen Furma Zeytini, eşsiz bir doğal sürecin sonucunda oluşuyor. Karaburun Yarımadası’nın özel iklim koşulları, denizden gelen nemli rüzgarlar ve zeytin ağacında bulunan “Phorna Oleae” mantar sporları, Erkence Zeytini’ni dalında olgunlaştırarak Furma Zeytini’ne dönüştürüyor. Belediye Başkanı İlkay Girgin Erdoğan, bu özel zeytinin tanıtımı için çalıştıklarını belirtiyor. Karaburun’un tescilli marka ürünü Furma Zeytini için yapılan festival ise dün gerçekleşti.
ULUSLARARASI ÖDÜLLERLE GELEN BAŞARI
Kömürüyle bilinen Manisa’nın Soma ilçesi, zeytin üretimi ve zeytinyağındaki başarısıyla yeni bir kimlik kazanıyor. Soma, zeytinyağında kazandığı uluslararası ödüllerle de dikkat çekiyor. İlçenin zeytinyağları, Antikas gibi markaların önderliğinde uluslararası ödüllerle taçlanıyor. Antikas, son üç yılda prestijli yarışmalardan 16 ödül kazanarak, Soma’yı dünya çapında tanınır hale getirdi. Soma’nın 1 milyon 525 bin 700 zeytin ağacıyla başlayan yolculuğu, düzenlenen hasat şenliği ile taçlandı.
AKHİSAR ÜRÜNÜNE REKOR TALEP
Manisa’nın Akhisar ilçesi için de “zeytin denizi” diyebiliriz. Yaklaşık 14 milyon zeytin ağacına sahip ilçede Zeytin ve Zeytinyağı İhtisas Organize Sanayi Bölgesi faaliyet gösteriyor. Bu yıl yaklaşık 240 bin ton civarında zeytin hasadı bekleniyor. Diğer zeytin yetiştirilen coğrafyalardan farklı olarak ovada yer alan tarlalar, zeytin toplayanlar için avantaj sağlıyor. Türkiye’nin yeşil zeytin rekoltesinin önemli bir bölümünü tek başına karşılayan Akhisar, ihracattaki rekor talebi de kaliteli ürünlerle yerine getiriyor.
DÜNYA LİDERİ OLABİLİRİZ
İzmir Ticaret Borsası Yönetim Kurulu Başkanı Işınsu Kestelli, İzmir’in Türkiye’nin en önemli zeytin bölgeleri arasında yer aldığını belirterek, şu değerlendirmelerde bulunuyor: “Zeytin ve zeytinyağı sektöründe önemli bir yere sahip Türkiye, uluslararası pazarda kendi markasıyla yer alma konusunda bir hayli geride... Öyle ki bizim dökme olarak sattığımız zeytinyağı, İspanya, İtalya gibi rakiplerimizce şişelenip etiketlenip kat be kat fazla fiyatla dünya pazarlarında alıcı bulabiliyor. Ülkemiz tarımına 133 yıldır hizmet eden bir kurum olarak zeytin ve zeytinyağında hem üretimin hem de ticaretin gelişmesi için birçok proje geliştiriyoruz. Bunlardan biri de ‘Zeytinyağı Tadım Paneli’. Bu ve benzeri çalışmaları çoğaltarak kalitemizi bir üst seviyeye taşıyabilir; bu kutsal ürüne hak ettiği değeri verebilir ve bu sayede ürünümüzün hak ettiği değerle uluslararası pazarlarda alıcı bulmasını sağlayabiliriz. Üretici ve tüccar daha çok gelir elde ederse ülkemizin zeytin ağacı varlığı daha da artar. Bu gerçekleşirse ülkemiz dünya zeytin pazarının lideri olur.”
BURSA’NIN TESCİLLİ ÜRÜNÜ GEMLİK
Bursa Büyükşehir Belediye Başkanı Mustafa Bozbey, kentteki zeytin ile ilgili çalışmalarını şöyle anlatıyor: “Özellikle Gemlik tipi zeytin hem ülkemizde hem de dünyada marka değeri ve tescili olan bir ürünümüz. Bu ürünün korunması, ticari olarak pazar payının artırılması konusunda çalışıyoruz. Gemlik Belediye Başkanımız Şükrü Deviren, Gemlik Ticaret Borsası ve Ziraat Odası ile ortak projeleri değerlendiriyoruz. Marmarabirlik ile zeytin üreticisine destek olmak üzere iş birliği gerçekleştirdik. Üreticilerden alınan yağlık zeytinin sıkım işlemleri Marmarabirlik’te ücretsiz yapılarak iştirakimiz olan BURFAŞ tesislerinde kullanılacak.”
11 FARKLI TÜRE EV SAHİPLİĞİ YAPIYOR
Antalya’nın Manavgat ilçesi, zeytin tarımının giderek büyüdüğü bölgelerden biri. İlçe belediyesi de zeytinyağı üretiminde daha ileri endüstriye geçilmesi ve markalaşma çalışmalarına öncülük eden kurumların başında yer alıyor. Bu amaçla 1-3 Kasım’da Zeytin ve Zeytinyağı Festivali düzenlediklerini belirten Belediye Başkanı Niyazi Nefi Kara, “2 milyon zeytin ağacına ev sahipliği yapan ilçemiz, tarım kültürünün önemli bir parçası. 11 farklı zeytin türüne ev sahipliği yapan ilçemizde; kalamata, memecik, ayvalık, tarı ak, domat, manzanilla, arbekün, girit, gemlik tavşan yüreği ve sadece bize has beylik zeytini yetişiyor” bilgisini veriyor.
