Giriş
Bundan 100 yıl önce... Cumhuriyet’in kuruluş yılları... Hem genç Türkiye hem de dış dünya için ekonomik ve politik olayların oldukça yoğun yaşandığı yıllar. İzmir İktisat Kongresi’nin (17 Şubat-4 Mart 1923) Cumhuriyet’in ilanından (29 Ekim 1923) önce toplanması yeni kurulacak ulus devletin yaşayabilmesi için ekonominin ne denli önemli olduğunun göstergesidir. Yine bu dönemde imzalanan Lozan Anlaşması, dış ticaret ve ekonomik büyüme açısından kritik bir rol oynar.
Siyasi ve ekonomik bağımsızlığımızı kazandığımız bu anlaşmanın sonucunda kapitülasyonlar kaldırılarak karasularımızda yük ve yolcu taşıma hakkı (kabotaj) sadece Türklere verilir. Deniz taşımacılığının dış ticaretteki yeri göz önüne alındığında bu, çok önemli bir karardır. 1916’da yürürlüğe giren gümrük rejiminin 1929’a kadar geçerli olacağı kararı ise yerli mallarımızın ve sanayimizin dış rekabetten korunması için beş yıl daha beklememiz gerektiği anlamını taşıdığından olumsuz bir sonuç olarak değerlendirilebilir.
Sonrasında yine Dünya’nın yaşadığı büyük bunalım, savaş, krizler... Zor yıllar! Genç Türkiye tüm bu zor yılları üreterek; çalışkan insanları, girişimcileri, sanayicisi ile bu günlere getirir. Bugün Türkiye artık 100 yaşında koca bir çınardır. Son yıllarda Dünya’da yaşanan salgınlar ve krizlere rağmen ihracatta rekorlar kıran Türkiye’nin ürünüyle artık tanışmayan ülke kalmadı diyebiliriz.
60 İL İHRACATINI ARTIRDI
Bu arada 2022 döneminde iller bazında yapılan ihracat ise (serbest bölgelerden yapılan ihracat hariç) yüzde 9.72 artarak 226 milyar 596 milyon dolara yükseldi. Geçen yıl boyunca ülke genelindeki 81 ilden 60’ı ihracatını artırırken, 2 kentin rakamlarında kayda değer değişim gözlenmedi.
Geçen yıl en yüksek ihracatı 99.37 milyar dolarla İstanbul yaparken, onu 19.24 milyar dolarla Kocaeli, 16.16 milyar dolarla Bursa, 13.92 milyar dolarla İzmir takip etti. Ankara 11.58 milyar dolar, Gaziantep 10.52 milyar dolar, Manisa 5.20 milyar dolar, Sakarya 4.93 milyar dolar, Denizli 4.70 milyar dolar, Hatay 3.56 milyar dolar ihracat gerçekleştirdi. Konya, Kayseri, Adana, Mersin, Antalya, Tekirdağ, Kahramanmaraş, Eskişehir, Samsun, Trabzon ve Mardin de 1 milyar doları aşan iller arasında yer aldı.
CUMHURİYET TARİHİNİN REKORU
Türkiye’nin 2022 yılı ihracat verileri Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın da katıldığı toplantıyla İstanbul’da ocak başında açıklandı. Rekor tazeleyen ihracat geçen yıl 254.2 milyar dolara yükseldi. Sektörler özelinde kimyevi maddeler ve mamulleri 33.5 milyar dolarla 2022’nin ihracat şampiyonu oldu. Otomotiv endüstrisi 31 milyar dolarla ikinci, hazır giyim ve konfeksiyon ise 21.2 milyar dolarla üçüncü sırada yer aldı. Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Başkanı Mustafa Gültepe, toplantıda yaptığı konuşmada dünyada Türk ürünü ile tanışmayan tek bir ülke bırakmadıklarını söyledi. Gültepe, şu bilgileri verdi: “Almanya, ABD, Irak, Birleşik Krallık ve İtalya en çok ihracat yaptığımız ilk 5 ülke oldu. En fazla ihracat artışı sağladığımız ülkeler; Rusya, Irak, ABD, Almanya ve Romanya olarak sıralandı. 162 ülkeye ihracatımızı artırırken, 108 ülkede ihracat rekoru kırdık. 16 sektörümüz ihracat rekoruna imza atarken, 23 sektörümüzün ihracatı 1 milyar dolar sınırını aştı. 21 bin 501 firmamızı ihracat ailemize kattık. Bu firmalarımızla tam 3 milyar 700 milyon dolarlık ihracata imza attık. Ülkemizin üretim potansiyelini dünyaya tanıtmak için yurt dışı faaliyetlerimizi artırarak devam ettireceğiz. Bu yıl 60 ülkede 100 ticaret heyeti, 120 ülkeden 45 alım heyeti gerçekleştireceğiz. İhracatçı birliklerimizle 55 ülkede toplam 250 fuara katılacağız.”
TARİH BOYUNCA İSTİKRARINI BOZMAYAN KENT: İZMİR
Tarih boyunca ihracat istikrarını bozmayan bir şehir var ki o da İzmir! Türkiye’nin ihracatı 99 yılda yaklaşık 5 bin kat artış gösterirken, İzmir, tarih boyunca Türkiye’nin ihracatına en büyük katkı sağlayan kentlerin başında oldu. Cumhuriyet’in kurulduğu 1923’te Türkiye’nin yaptığı 51 milyon dolarlık ihracattan 43.4 milyon doları İzmir’den gerçekleşmiş. Bir liman kenti olan İzmir, 1800’lü yıllardan itibaren bu bölgede yetişen pamuk, incir, üzüm, tütün, zeytin ve zeytin yağı ürünleriyle öne çıkıyor. Türkiye’ye ihracatı öğreten kent İzmir, Türkiye’nin ihracatındaki liderliğini 1980’e kadar sürdürmüş. Sonrasında Türkiye’deki sanayileşme hamlesi, ihracatın ağırlığının İstanbul’a kaymasına yol açsa da İzmir hala İstanbul’dan sonra Türkiye’nin en çok ihracat yapan ikinci ili konumunda. Atatürk’ün 1937’de imzaladığı, “İhracatçı Birlikleri Kuruluş Kararnamesi” Türkiye’de ihracatçıların bir çatı altında toplanmasını olanak sağlıyor ve Türkiye’nin ilk ihracatçı birliği 1939’da İzmir’de kurulan Ege Kuru Meyve ve Mamulleri İhracatçıları Birliği oluyor. Ege İhracatçı Birlikleri (EİB) başta olmak üzere, Türkiye’deki tüm ihracatçılar birliklerinin temeli 1939’da atılmış.
EGE BÖLGESİ 31 MİLYAR DOLARI AŞTI
Ege Bölgesi’nin ihracatı 2022’de yüzde 11 artışla 31 milyar doları aştı. TÜİK verilerine göre İstanbul’dan sonra Türkiye’de en fazla ihracat yapan ikinci il İzmir, 17 milyar 244 milyon dolarlık ihracatla Ege Bölgesi ihracatının yüzde 54’ünü gerçekleştirdi. Ege Serbest Bölgesi ve İzmir Serbest Bölgesi, İzmir’in ihracatına 3.2 milyar dolarlık katkı sağladı. 2022’de Manisa 5.1 milyar dolarlık performans ortaya koyarken, Denizli 4.5 milyar dolarlık ihracatla üçüncü sırada yer aldı. Aydın ve Muğla 1 milyar dolar barajını aşarak rekora imza attı. Ege Bölgesi ihracatına Aydın 1.1 milyar dolar, Muğla 1 milyar dolar, Balıkesir 917 milyon dolar, Kütahya 457 milyon dolar, Uşak 426 milyon dolar, Afyonkarahisar 401 milyon dolar katkı sağladı. Türkiye’nin ilk bin ihracatçısı arasında İstanbul’dan sonra İzmir en çok firması bulunan ikinci il konumunda. Ege İhracatçı Birlikleri (EİB), 2022’de yüzde 12 artışla 18.2 milyar dolarlık ihracata imza atarken, EİB çatısı altındaki 12 ihracatçı birliğinin 9’u geçen seneki performansının üzerine çıktı.
‘ARI GİBİ ÇALIŞTIK’
EİB Koordinatör Başkanı Jak Eskinazi, Ege Bölgesi ihracat rakamlarıyla ilgili şu değerlendirmelerde bulunuyor:
“2022 pandeminin etkilerinin azaldığı, fiziki olanaklarımıza yeniden kavuştuğumuz bir yıl oldu. 2022 için 18 milyar dolar ihracat hedefi koymuştuk. Rusya ile Ukrayna arasında çıkan savaşa ve diğer tüm olumsuzluklara rağmen arı gibi çalışarak 18 milyar 300 milyon dolar ihracata imza attık. Ege Bölgesi olarak ihracatımız 31.5 milyar dolara yükseldi. 2023 için hedef koyamadık. Önümüzdeki 3-4 yıllık dönemde dünyada bir resesyon bekleniyor. 2023’te ihracatımızda mevcut rakamlarımızı korumak için; Uzak Doğu’dan Afrika’ya kadar dünyanın her noktasına sektörel ticaret heyetleri gerçekleştireceğiz, daha fazla fuara gideceğiz, alım heyeti organizasyonları yapacağız. Bu yıl, daha agresif bir pazarlama stratejisi izleyeceğiz. ABD pazarında TURQUALITY projemize önümüzdeki dönemde devam edeceğiz. Tasarım yarışmalarımızla İhracatçı sektörlerimize yeni vizyoner tasarımcılar kazandırmaya devam edeceğiz. URGE projelerimize yenilerini ekleyeceğiz. Ülkemizin ilk Yenilenebilir Enerji Ekipman ve Hizmet İhracatçıları Birliği’nin kurulması için girişimlerimize devam edeceğiz. Cumhuriyetimizin birinci yüzyılında olduğu gibi ikinci yüzyılında da büyümenin anahtarı yine ihracat olacak. Türkiye Cumhuriyeti’nin 100 yıllık tarihinin 84 yılında var olan, üretmiş ve ihracat yapmış bir kurum olarak üretmeye ve ihracat yapmaya devam edeceğiz.
EGE’DEN DÜNYAYA 2022 YILDIZLARI
EİB’in düzenlediği ‘İhracatın Yıldızları Ödül Töreni’nde Türkiye ihracatına 2022’de 7.6 milyar dolarlık katkı sağlayan 58 firma ödülle onurlandırıldı. EİB üyeleri arasında en fazla ihracat yapan firma PETKİM Petrokimya Holding A.Ş. olurken, kimya sektöründe de birincilik gururu yaşadı. EİB’den en çok ihracat yapan dış ticaret sermaye şirketi ödülünü Pergamon-Status Dış Ticaret A.Ş. almaya hak kazanırken, en çok ihracat yapan firmalar listesinde ikinci sırada yer aldı. Kocaer Çelik Sanayi ve Ticaret A.Ş. Ege Demir ve Demirdışı Metaller Sektörü’nde ihracat şampiyonu olurken, EİB genelinde de üçüncü sıraya yerleşti. Ödül alan firmaların 48’i ihracatın yıldızları listesinde yerini korurken, 10 firma bu yıl ihracatın yıldızları arasına girmeyi başardı. İzmir’den 38, Manisa’dan 7, Aydın’dan 5, Denizli’den 3, Muğla ve Uşak’tan 2’şer, Balıkesir’den 1 firma yer aldı.
