Giriş
Denizli’nin en bilinen ilçelerinden Buldan, tarih kokan, kumaşı ve ipeği ile yüzyıllardır adı sıkça söylenen; doğa güzelliği, havası, dokuma ve el sanatları ile Ege’nin kültür miraslarından... Buldan, M.Ö. 2000 yıllara kadar dayanan köklü bir tarihe sahip.
Zamanında Frigler, Lidyalılar, Hititliler ve Romalılar burada medeniyetlerini yaşatmış. Antik dönemlerden birçok medeniyetin değerlerini koruyan Buldan’da tarihi konaklar ve bu konaklarda hala el emeğiyle yapılan dokumalar geçmişin izlerini yaşatıyor.
TARİHTEN GÜNÜMÜZE BULDAN BEZİNİN YOLCULUĞU
Buldan’ın ekonomisi dokuma ve tekstile dayanıyor. İbni Batuta’nın, “Orada pamuktan altın işlemeli kumaş imal olunur ki örneği yoktur. Bu kumaş beldenin ismiyle anılır” dediği Buldan bezi ve Buldan dokumacılığının tarihi, 12. yüzyıl öncesine dayanıyor. Buldan’a yerleşen Türk aşiretleri, pamuk ve yünden çok sağlam giyim eşyaları dokuyor ve dokumacılığa önem veriyor.
Buldan’da dokumacılık ve işlemecilik daha sonraları el sanatlarına dayalı olarak gelişiyor, yörenin ve ülkenin sayılı ticaret merkezi haline geliyor. Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan sonra da sarayın dokuma ihtiyacının bir kısmı Buldan’dan sağlanıyor. Halen Topkapı Sarayı’nda sergilenen Ertuğrul Gazi’nin içliği, Barbaros Hayrettin Paşa’nın şalı, Genç Osman’ın gömleğinin Buldan’da dokunması, Buldan dokumalarının ününü yurt çapında yaygınlaştırıyor. Bugün ipekli türdeki ince kumaşlar, peştamal, üstlük örtü türü dokumalar halen evlerde ve geleneksel biçimde el tezgahlarında, diğer türler ise motorlu tezgahlarda dokunuyor.
Desenler günlerce süren emek ve çabaların sonucunda elle işleniyor. Ağırlıklı olarak Buldan bezinden havlu, bornoz, ham bez, masa ve yatak örtüsü, perdeye dönüştürülebilen bezler ve ipek işlemeler üretiliyor. Ülke ekonomisinde önemli rol oynaması hedeflenen Buldan bezinin dış pazarlarda da yer bulması için her yıl “Uluslararası Dokuma Kültür ve El Sanatları Festivali” düzenleniyor.
DOĞA-KÜLTÜR-TARİH ÜÇGENİ
“Bizim amacımız, ilçemiz zenginliklerinin turizm planlaması içinde hak ettiği değerlerle yer almasını sağlamak, bunun için yeterince tanınmasına ve bilinmesine katkı vermek” diyen Belediye Başkanı Mustafa Şevik ile Buldan’ı konuşuyoruz. Şevik, “Denizli’nin orta ölçekli nüfusa sahip mütevazi ilçelerinden biri olan Buldan, barındırdığı tarihi, kültürel ve doğal zenginlikleriyle Batı Anadolu coğrafyasının diğer yerleşim alanlarından belirgin biçimde ayrılıyor. Tripolis Antik Kenti’nde simgeleşen tarihi zenginlikler, yayla gölünün temsil ettiği doğal güzellikler ve geleneksel mimari dokunun geçmişten taşıdığı estetik zarafet, günümüzde Buldan’ı tanımlayabileceğimiz en temel nitelikler. Bu nitelikleri tamamlayan dördüncü unsur ise Buldan adıyla bilinen ve yaklaşık 2 bin yıllık tarihe sahip Buldan dokuma kültürü” diyor. Şevik, şöyle devam ediyor: “Kendine has mimari özelliği ile dikkat çeken cumbalı, gerdanlıklı evleri korumak, gelecek nesillere aktarmak ve turizme kazandırmak için 2007’de başlattığımız restorasyon ve sokak sağlıklaştırması uygulamaları hızla devam ederken, dokuma kültürümüze de sahip çıkıyor ve yaşatıyoruz. Buldan tarihsel geçmişinin günümüze kalan en önemli ve belirgin kültürel mirası dokuma kültürüdür. Tarih öncesine dayanan dokuma mamulü, özellikle antik çağ itibariyle ticari bir meta olarak rağbet görüyor.
MİMARİ DOKU
UNESCO nezdinde korumaya alınmış veya desteklenmekte olan, geleneksel mimarisiyle bilinen yerleşimler, hem küresel düzeyde ilgi odağı hem de ekonomik olarak refahı elde etmenin araçları. Ayrıca, doğakültür- tarih üçgeninde yer alan unsurları koruma ve gelecek kuşaklara aktarmanın kaldıracı. İlçemiz, bu zenginlikleri bir arada bulundurması açısından özel imkanlara sahip. En özel değerlerimizden birisi, mimari dokumuzu ihtiva eden geleneksel evlerimiz, konaklarımız ve kamu yapılarımız. İlçemizin Anadolu mimarisinin bütün özelliklerini kapsayan yerleşim dokusu, doğanın imkan verdiği ölçüde korunmuştur. 2000’ler boyunca başta Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın destekleriyle hatırı sayılır ölçüde yapı, koruma altına alındı; gerçekleştirilen restorasyon projeleriyle makus talihleri ortadan kaldırılarak yeniden yaşayan yapılara dönüştürüldü.
ESKİ CEZAEVİ ÖRNEK PROJE OLDU
2007’de başlattığımız restorasyon ve sokak sağlıklaştırması çalışmaları; Kültür ve Turizm Bakanlığı, Çevre Bakanlığı, Denizli Valiliği, Denizli Büyükşehir Belediyesi, Buldan Kaymakamlığı ve belediyemiz işbirliği ile devam ediyor. Koruma altındaki 32 sokağımızdan 6’sının sokak sağlıklaştırma ve restorasyon uygulamasını tamamlayarak ilçe turizmine kazandırdık.
Ayrıca, tescilli konaklarımızı hibe yoluyla ve kamulaştırmyla, belediyemize kazandırdığımız konaklarımızı da restore ederek ilçe halkının yeniden hizmetine sunuyoruz. Belediyemiz tarafından restore edilen Beyler Konağı’nı, Pamukkale Üniversitesi Buldan Yüksek Okulu’na devrederek eğitim amaçlı kullanılmasını sağladık. 2011’de restore ederek belediye hizmet binası ve dokuma müzesi olarak ilçe turizmine hizmet veren eski hükümet konağı ve eski cezaevi restorasyon projemiz Ege Bölgesi’ne örnek oldu.”
TARİHİ EVLERİ
Buldan’da dokumacılık kültürünün yaşatıldığı, mimarisi ve tanınmış geçmişleriyle ünlenen Buldan evleri, yerli ve yabancı turistlerin ilgi odağı. Kentsel SİT kapsamında koruma altına alınan bu konakların özelliklerinin geleceğe miras kalması için çalışmalar yapılıyor. Selçuklu ve Osmanlı şehir dokusunu günümüze yansıtan evlerin restorasyonu bittiğinde, Denizli’nin kültür turizmine önemli katkılar sağlayacağı öngörülüyor. İlçedeki önemli turizm alanlarından Büyük Menderes’in kıyısında bulunan Kamara Kaplıcası, sağlık turizmine hizmet ediyor.
İlçenin bir diğer önemli noktası ise Yenicekent Mahallesi’nde eski yerleşimin olduğu Tripolis Antik Kenti. Tripolis’in kent olarak geçmişi Helenistik Dönem’e dayansa da kentin çevresindeki araştırmalardan elde edilen arkeolojik materyaller, bölgedeki yerleşimin günümüzden 5 bin yıl öncesine kadar gittiğini kanıtlıyor. Kentin zirvesi Süleymanlı Yayla Gölü ve Kestane Deresi ilçenin önemli doğal güzellikleri arasında. 1. derece doğal sit alanı içerisindeki göl ve çevresi, turistik kamp yeri olarak da kullanılıyor.
YILDA 5 BİN TON ÜZÜM, 320 TON TESCİLLİ KESTANE
Bağcılığın çok eski tarihlere dayandığı ilçede, önemli tarım ürünleri arasında yer alan Buldan üzümünün yanı sıra pamuk, incir, sebze, tahıl, kiraz, kestane ve ceviz yetiştiriliyor. Türkiye’nin ilk turfanda çekirdeksiz Sultaniye üzümünün yetiştiği Yenicekent Mahallesi’nde 2 bin dönüm arazide üzüm bağcılığı yapılıyor ve yılda 5 bin tona yakın üzüm ihraç ediliyor.
Buldan’ın önemli lezzetlerinden tadı ve aromasıyla dikkat çeken bir diğer ürünü de geçtiğimiz yıl coğrafi işaret alan Buldan kestanesi. Bin 200 dekar alanda yıllık 320 ton civarında kestane üretiminin gerçekleştiği Buldan’ın 4 mahallesinde 250 civarı üretici üretim yapıyor.
''KRAL YOLU’NU YENİDEN CANLANDIRMAK İSTİYORUZ”
Şevik, “Buldan için tarih öncesi ve antik tarihe ait geçmişin sembolü Tripolis Antik Kenti’nin özellikle Roma Dönemi’nde oldukça ihtişamlı olduğu biliniyor. Tüm doğal zenginlikleri barındıran bölgede, Büyük Menderes Nehri’nin bitişiğinde, nehir havzasının tam ortasında yer alıyor. Yerleşik tarım dışında en önemli ticari üretimin dokuma olduğunu söylemek mümkün. Aynı ticari kültür, Osmanlı İmparatorluğu’ndan günümüze kadar hala devam eden bir ekonomik faaliyet alanı olarak önemini yitirmiyor. Buldan’ı geleceğe taşıyacak ve gelecek kuşakların refah içinde yaşamasını garanti edecek olan; beşeriyet haritası dokuma, mimari miras, doğal zenginlik ve tarihsel kültür tarafından çizilen Buldan Kral Yolu’dur. Biri diğerinden ayrı olarak düşünülemez. Düşünülürse, Kral Yolu olarak Büyük İskender’den de önce oluşan ticaret güzergâhından ilçemiz coğrafyasına taşınan kültürün unsurları eksik kalır. Kral Yolu fikri, gerçek bir tarihsel olgunun gündeme taşınmasıdır. Tarihte Lycus adıyla bilinen Çürüksu Vadisi’nin, Colossae Antik Kenti’nden başlayarak Tripolis Antik Kenti’ne uzanan su yolu boyunca kurulmuş eski çağ medeniyetlerini birbirine bağlayan, Tripolis’ten öte Phledelphia (Alaşehir), Sardes (Salihli) ve Bergama’ya uzanan krallıklar arası yolculuğun en zengin, en verimli ve en sağlıklı noktasıdır. Destansı bir krallıklar arası yoldur. Amacımız, ilçemiz zenginliklerinin turizm planlaması içinde hak ettikleri değerlerle yer almasını sağlamak, tanınmasına ve bilinmesine katkı vermek” diye konuşuyor.
Buldan’ın coğrafi işaretli Buldan bezi ve Buldan kestanesi ürünleri bulunuyor.
