Giriş
Zeytin, Milas’ta ilk çağlardan beri yetiştirilen, yörenin binlerce yıllık geleneksel ürünü. İlçede, yöreye özgü yağlık ‘memecik’ türü zeytin yetiştiriciliği oldukça yaygın. Bölgenin temel gelir kaynağı, zeytinyağı üretimine dayanıyor. İlk çağlarda zeytinyağı deniz yoluyla ticareti yapılan bir üründü. Osmanlı Dönemi’nde bölgenin önemli bir gelir kaynağı durumunda olan zeytincilik Cumhuriyet Dönemi’nde dağlardaki delicelerin aşılanarak ıslah edilmesiyle önemini sürdürmüş.
Dağlık alanlarda yabani zeytin türlerinin aşılanmasıyla zeytinliklerin alanı genişlemiş. Toplam tarım alanlarının yüzde 70’i zeytinliklerden oluşuyor. Milas yalnızca Ege Bölgesi’nin değil Türkiye’nin de önemli zeytin üretim merkezlerinden. Milas’ın ünlü memecik zeytini, ilçenin çevresindeki zeytin ağaçlarının yüzde 95’ini oluşturuyor.
‘MEMECİK’TEN ERKEN HASAT
Muğla’nın Milas ilçesi sınırları içindeki ‘memecik’ türü zeytin ağaçlarından erken dönemde hasat edilen zeytin tanelerinin en kısa sürede soğuk sıkım yöntemiyle sıkılmasıyla eşsiz lezzet ve aromadaki ‘Milas Zeytinyağı’ elde ediliyor. Milas zeytinyağı diğer bölgelerin ürünlerinden polifenol ve oleik asit gibi yararlı bileşenlerinin yüksekliği ve yoğun aroması ile ayrılıyor. Önemli özelliği yutulması esnasında genizde hafif yanma duygusu uyandırması olan Milas zeytinyağı, kalitesi ve lezzeti ile binlerce yıldır yöre insanının hem sağlık ve şifa kaynağı hem de vazgeçilmez geçim kaynağı.
AB’DEN COĞRAFİ İŞARET
Milas Zeytinyağı, AB’den coğrafi işaret almış ilk ve tek Türk zeytinyağı özelliğine sahip. Milas Ticaret ve Sanayi Odası (MİTSO), Avrupa Birliği’ne Milas Zeytinyağı’na coğrafi işaret tescili verilmesi için 13 Kasım 2017’de başvuruda bulunmuştu. 23 Aralık 2020’de Milas Zeytinyağı, AB’nin coğrafi işaretli ürünleri arasına girmişti. Milas Zeytinyağı aynı zamanda, Türkiye’nin AB’den coğrafi işaret almış Gaziantep Baklavası, Aydın İnciri, Malatya Kayısısı ve Aydın Kestanesi’nden sonra beşinci ürünü. MİTSO Yönetim Kurulu Başkanı Reşit Özer, “Milas zeytinyağına coğrafi işaret almak için yola çıktığımızda, önce kimse bize inanmadı. Biz Milas Zeytinyağı’nın kalitesine güvenerek yola çıktık. Başta AB pazarı olmak üzere Milas Zeytinyağı’nın önü açıldı” diyor.
8 BİN YILLIK KÜLTÜR
Milas Belediye Başkanı Muhammet Tokat da şöyle konuşuyor:
“8 bin yıllık zeytincilik kültürünün yaşandığı coğrafyadayız. İlçemiz Ege Bölgesi’nin, Türkiye’nin en önemli zeytin üretim merkezlerinden. Zeytincilik her zaman Milas ekonomisinin ve insan geçiminin temelini oluşturan unsurlardan olmuştur. AB’den coğrafi işaret alması sadece Milas için değil Türk zeytinyağı sektörü açısından da çok önemli. Coğrafi işaretle birlikte marka değeri artıyor. Pandemi ile dünyada herkes daha sağlıklı bir yaşam arayışına girdi ve doğal ürünlerin değeri arttı. Üreticilerimizi destekleme çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Yemeklerimizin vazgeçilmez ürünü olan zeytinyağının kalitesinin arttırılması adına bilgilendirmeler yapıyoruz. Zeytin hasadının başladığı döneme girdik. Üreticilerimize bereketli bir hasat sezonu diliyorum.”
‘TADINDA MİLAS VAR’
Geçen yıl pandemi nedeniyle yapılamayan geleneksel Milas Hasat Şenliği’nin 7’ncisi, 13-14 Kasım’da ziyaretçilerini ağırlayacak. Şenlik ‘Tadında Milas Var’ temasıyla yapılacak. Memecik türü zeytinlerden, erken hasat, soğuk sıkım yöntemiyle elde edilen zeytinyağları, dünya çapındaki pek çok yarışmada da ödüller almaya devam ediyor. Hasat şenliğinde zeytin ve zeytinyağı üreticileri bir araya gelerek, tanıtımda yeni bir adım daha atmış olacak. MİTSO Başkanı Özer, “Zeytin ve zeytinyağının faydaları konuşulacak. Ünlü tarım tarihçileri, zeytin ve zeytinyağı uzmanları, gurmeler, şefler ve değerli sanatçılar katılacak. Yöresel folklor örnekleri, sıkım, söyleşi, gurme notları, paneller yapılacak. Zeytin hasadı ve zeytinyağı fabrikasında sıkım yapacağız. Zeytinyağlı yemek yarışmaları olacak. Yöresel yemeklerimiz olacak. 60’a yakın stant kurulacak, yöresel ürünlerimizin satışı yapılacak” diye konuşuyor.
13 MİLYON ZEYTİN AĞACI
Başkan Özer şöyle diyor:
“Her yıl 20 bin ton zeytinyağı, 8 bin ton sofralık zeytin üretiyoruz. Milas’ta 132 mahalle ve köy var. Bunun yüzde 90’ı zeytin ve zeytinyağı yaparak gelir elde ediyor. Zeytinsiz köyümüz yok. 100 yıllık ağaçlarımız, 3 çeşit zeytinimiz var. Yağlı, yeşil ve çekişte zeytinlerimiz. Yağlı zeytinimizin Türkiye’de coğrafi işaretini aldık, inşallah yıl sonunda AB’den de coğrafi işaretimizi alacağız. Avrupa sınırlarına dayandık.” Milas’ı zeytin ve zeytinyağının başkenti olarak değerlendiren Başkan Özer, şunları anlatıyor: “13 milyonun üzerinde zeytin ağacımız var. En verimli memecik zeytin ağaçlarımızın polifenoller değeri çok yüksek, antioksidan özelliği var, bademsi ve çimensi kokusu oluyor. Türkiye ortalamasına baktığınızda en fazla zeytin ağacı olan yer Milas.
İHRACATIMIZI İKİYE KATLADIK
Geçen yıl aralıkta zeytinyağımıza AB’den coğrafi işaret aldıktan sonra ihracatımızı ikiye katladık diyebilirim. Gecen sene 36 bin ton Malezya’ya mal gitti. 2022 sezonu için de 50 bin ton bağlantı yapıldığı söyleniyor. Özellikle Arap ülkelerine, Dubai’ye, Amerika’ya çok ciddi talep var. 70 zeytinyağı fabrikamız, 80 markalı zeytinyağımız, 19 tane coğrafi işaret almış zeytinyağı markamız var. Erken hasat, soğuk sıkım kaliteli yağ üretimi için teşvikler yapıyoruz. Kaliteyi ve üretimi artırma konularında çalışmalar yapıyoruz. Bizim derdimiz kaliteli ve iyi mal ürettirmek, pazardaki payımızı artırmak. AB coğrafi işareti, büyük bir özgüven kazandırdı. Üreticilerimiz daha büyük bir hevesle ve özenle zeytinyağı üretimi yapıyor.”
ÖLMEZ AĞACIN HİKAYESİ
Efsaneye göre Havva ile birlikte yasak meyveyi yiyerek cennetten kovulan Adem, 930 yaşındayken öleceğini hisseder ve Tanrı’dan kendisini ve tüm insanlığı bağışlamasını dilemeye karar verir. Bu konuda oğlu Şit’i görevlendirir ve onu cennet bahçesine gönderir. Bahçenin bekçiliğini yapan melek Şit’in duası üzerine İyi Kötü Ağacından aldığı üç tohumu ona verir ve babasını gömmeden önce tohumları onun ağzına koyması gerektiğini söyler. Adem kısa süre sonra ölür ve Tabor Dağı yakınındaki Hebron Vadisi’ne gömülür. Adem’in gömüldüğü yerde yeşeren üç ağaç zeytin, sedir ve servidir. Tanrı ve insan arasında barış sağlanmıştır... Hiçbir ağaç, insanlık tarihinde zeytin ağacı kadar kutsal kabul edilmemiş ve üstüne bu kadar efsane yaratılmamış. Dünya üzerinde yetişen ağaçların ilkidir zeytin. Dini kitaplar insanlık için zeytinin önemini vurgular. Mitolojik öykülerde zeytin, zeytin ağacı ve zeytinyağı kutsaldır. Ölmez ağaç diye tabir edilir...
BAŞKANLIKTAN SONRA ATA MESLEĞİNE DÖNDÜ
‘ZEYTİN BİZİM ALTINIMIZ’
Bafa eski Belediye Başkanı Zühra Dönmez ile o güzel zeytin ve zeytinyağlı ürünlerini tadıp sohbet ediyoruz. Dönmez, 2014’te Büyükşehir Yasası’yla Bafa Belediyesi’nin kapanmasının ardından dedelerinden kalma zeytinliklerinin başına geçmiş. Ata mesleği olan zeytinciliği devam ettiren Dönmez’in iki zeytinyağı markası bulunuyor. Bafa Mahallesi’nde yol kenarında bulunan Berkay Berkin Restoran’ın da sahibi olan Dönmez; misafirlerini kendi ürettikleri ürünlerle karşılıyor, hikayesini şöyle anlatıyor:
“Aslına bakarsanız Muğla ilinin ilk kadın belediye başkanıyım. Kendi zeytinyağımızı, ürünlerimizi üretip kullanıyoruz. Misafirlerimiz de zeytinyağımızın tadını bilir. Ailemizin de mahallemizin de geçim kaynağı zeytindir. En güzel zeytinler buradan çıkar. Şimdi de markalaştık. Önce Bodrum Kalesi, daha sonra Tarihi Milas zeytinyağı markalarını aldık. Kargoyla da gönderiyoruz. Zeytin ve zeytinyağı olmazsa olmazımız. Çocuklarımız da bize destek veriyor. Daha büyük kitlelere ulaşmak istiyorlar. Çizik zeytinlerimiz de meşhur. Halk arasında ‘dilme zeytin’ deriz. Zeytinliklerimizi kendimiz işletiyoruz. Zeytin bizim altınımız. Altın ne kadar değerliyse zeytin de bizim için o kadar değerli. Ekmeğimiz, aşımız, işimiz geleneğimiz, her şeyimiz zeytin. Her öğünde soframıza bir tabak zeytin koyarız. Misafirlerimize de önce zeytin ikram ederiz.”
EN ŞANSLI BÖLGE
Milas Kaymakamı Mustafa Ünver Böke ise “Zeytin ve zeytinyağı, sadece Milas için değil Ege Bölgesi ve Türkiye için de çok önemli ve stratejik bir ürün. Hak ettiği değeri bulması için birlikte çalışmamız, var olan büyük potansiyelimizi daha iyi değerlendirmemiz gerekiyor. Milas, zeytin ve zeytinyağında Türkiye’nin en şanslı bölgelerinden. Bu güzel ürünün değerini daha iyi anlatabilmek için düzenlediğimiz Milas Zeytin Hasat Şenliği’ne herkesi bekliyoruz” diyor.
Oleaceae familyasından olan zeytinin adının kökeni; Yunanca elaia, Latince olea’dan gelir. Bu kutsal ağaç tüm mitolojilerde ölümsüzlüğün simgesidir. Homeros’a fısıldayan zeytin ağacının dediği gibi “Herkese aidim ve kimseye ait değilim, siz gelmeden önce de buradaydım, siz gittikten sonra da burada olacağım...”
