Milyonlarca vatandaşın bankalarda veya yastık altında birikimi var. Herkesin ortak hedefi bu varlıkları doğru yatırımlarda değerlendirerek daha çok kazanmak veya en azından enflasyon kadar değer artışı yakalamak. Peki yatırım yaparken nelere dikkat edilmeli? Risk sepeti nasıl ayarlanmalı? Hisse sürekli düşüyorsa ne yapmalı? Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tasarruf sahiplerini bilgilendirmek amacıyla çok faydalı bir kitapçık hazırlamış. İşte öne çıkan başlıklar...
PORTFÖYÜ ÇEŞİTLENDİRMEK ÖNEMLİ
RİSK NE DEMEK?
Risk en basit anlamıyla yatırılan paranın kaybedilme, yatırılan tutarın altına inmesi tehlikesi anlamına geliyor. Risk ileride olacak olayların belirsizliğinden kaynaklanıyor. Anaparanın geri ödenmemesi riskinden başka, faiz oranlarındaki ya da döviz kurundaki değişiklikler gibi yatırım aracının getirisini etkileyen pek çok risk bulunuyor. Vaat edilen getiri yükseldikçe riskin de arttığı unutulmamalı. Bu, finansal piyasaların temel kuralı.
RİSKTEN TÜMÜYLE KAÇINMAK MÜMKÜN MÜ?
Bütün finansal araçları etkileyen genel faktörlerden kaynaklanan riskten kaçınmak mümkün olmasa da, finansal aracın kendine has özelliklerinden kaynaklanan risklerden farklı araçlardan oluşan bir portföy oluşturmak yoluyla kaçınmak mümkün.
YUMURTALARI AYNI SEPETE KOYMAYIN!
2021 yılında 223 milyon dolar borcu olan Batı Anadolu Şirketler Topluluğu’nun yüzde 30’unu 95 milyon dolara alan Çiftay, üç yıl içinde başarı hikayesi yazdı. Şirketin bankalara olan borcu erken ödemelerle 115 milyon dolara indi, cirosu katlanarak 480 milyon dolara çıktı. 40 milyon dolarlık yeni yatırımlar için de düğmeye basıldı.
Çiftay Grubu, maden, enerji ve turizm alanında yatırımları olan 4 binden fazla istihdam sağlayan Ankara merkezli bir şirket. Kurucusu merhum Ziya Aydın’ın hayali ise yıllarca çalıştığı çimento sektöründe fabrika sahibi olmaktı. Kendisi göremese de bu hayali üç yıl önce gerçek oldu. Oğlu Sabit Aydın’ın hissedarı olduğu Çiftay, 2021 yılında Batı Anadolu Şirketler Topluluğu’nu satın aldı. Batıçim ve Batısöke Çimento’yu bünyesinde bulunduran Ege Bölgesi’nin önde gelen çimento ve beton üreticisi Batı Anadolu Şirketler Topluluğu, hissedar ve yönetim değişimi sonrası hızlı bir büyümeye imza attı.
6 YIL SONRA İLK KEZ KÂR ETTİ
Topluluk şirketlerinin 223 milyon dolara kadar çıkan döviz borcu, satın almadan sonra 115 milyon dolara kadar gerilerken, Batıçim 2023 sonunda 6 yıl sonra ilk kez kâra geçti. Diğer bir topluluk şirketi Batısöke, 2023 yılını 7 yıl sonra ilk kez kârla kapattı. Geçtiğimiz hafta İzmir’de bir araya geldiğimiz Çiftay Yönetim Kurulu Başkanı ve Batı Anadolu Şirketler Topluluğu Yönetim Kurulu Başkan Vekili Gülant Candaş, şirketin başarı hikayesini ve hedeflerini anlattı. Çandaş, “Ziya Bey’in hayali gerçekleşti. Üç yılda İzmir’de başarı hikayesi yazdık” dedi.
DOLAR BAZINDA 2 KAT BÜYÜDÜ
İki yıl içerisinde dolar bazında iki kat büyüyerek 2023 sonunda 480 milyon dolar ciroya ulaştıklarını söyleyen Candaş sözlerine şöyle devam etti: “Yönetime geldiğimiz 2021 yılından bu yana işletme sermayesini güçlendirmeye öncelik verdik. Bu sürede daha verimli çalışan şirketlerimiz, yeniden vadelendirilen borçlarının geri ödemelerini de yapmaya başlarken finansörlerimize olan borçlarımız da belirlenen vade tarihlerinden önce yapılan gönüllü erken ödemelerimizin de katkısıyla azaldı.”
40 MİLYON DOLAR YATIRIM HEDEFİ
Toplam cironun yaklaşık 90 milyon dolarının ihracat gelirinden oluştuğunu belirten Gülant Candaş, Batıçim ve Batısöke çimento fabrikalarının limanlara yakınlığının, Akdeniz havzası ve Atlantik Okyanusu hattındaki pazarlarda gruba rekabet avantajı sağladığını söyledi. 40 milyon dolar yatırım planladıklarına dikkat çeken Candaş, Aliağa Bölgesi’ne 3.5 milyon ton kapasiteli yeni çimento tesisi kurmayı planladıklarını belirterek, “Batıliman’da kapasite artırımı, Batısöke’de atık ısıdan elektrik üretimi, iki fabrikamızda da atıktan türetilmiş yakıt yakma üniteleri yatırımları bunlardan bazıları” dedi.
Enflasyon hedefi yukarı yönlü revize edilince faizlerin bir süre daha yüksek kalacağı yönündeki beklenti arttı. Bankaların fiyatlamaları da önümüzdeki 4-5 aylık sürede vadeliye yatırım yapanların yıllık yüzde 40’ın üzerindeki mevduat faizinden yararlanabileceğine işaret ediyor. Peki bu tahminlere göre nasıl bir strateji belirlenmeli?
Merkez Bankası, yıl sonu enflasyon tahminini yukarı yönlü revize ederek yüzde 38’den yüzde 44’e çıkarmıştı. Yani önceki beklentiye göre 6 puanlık bir artış olmuştu. Merkez Bankası’nın yıl sonu enflasyon tahmini için kasım ve aralık aylarında açıklanacak enflasyonun yüzde 1.5 seviyesinde olması gerekiyor. Yani yılın son 2 ayında enflasyonda düşüş beklentisi hakim. Bu tahminle uzmanlar ocak ayından önce faizde bir indirim beklemiyor. Ancak “Aralıkta indirim olabilir” diyenler de var.
REEL GETİRİ POTANSİYELİ VAR
Enflasyondaki görünüm faizin yönünü tayin ederken parasını ‘vadeli mevduatta’ ve ‘para piyasası TL fonlar’da değerlendirenlerin kazancını da etkiliyor. Eylül ayında enflasyon ilk kez yüzde 50 olan politika faizinin altına gerileyince reel getiri (enflasyon üzeri getiri) konuşulmaya başlamıştı. Ekim ayında da yıllık enflasyon yüzde 48.58’le 15 ayın en düşük seviyesine geriledi. Önümüzdeki aylarda enflasyon düşer, faiz aynı hızda gerilemezse reel getiri potansiyeli daha da artacak.
TL’NİN CAZİBESİ SÜRECEK
Enflasyonla mücadele devam ederken ve hedefe yaklaşmışken bu mücadeleyi olumsuz etkileyecek sert bir faiz indirimi yakın vadede öngörülmüyor. Zaten Merkez Bankası Başkanı Fatih Karahan da “Sıkı duruşa devam” mesajı vermişti. Bir başka deyişle önümüzdeki 4-5 aylık süreçte TL, tasarruf sahipleri için cazibesini koruyacak. Elbette gerileyen enflasyonla faizde bir süre sonra düşüş döngüsü başlayacak. Bankalar zaten bunu öngörüyor ve faiz fiyatlamasını ona göre yapıyor. Bunu da uzun vadeli mevduat faiz oranlarında görmek mümkün.
VADE UZADIKÇA ORAN DÜŞÜYOR
Lojistik 'elektriklendi'
Daha temiz ve yaşanabilir bir dünya için 'iklim', 'doğa', 'plastikler' ve 'yaşam koşulları' olmak üzere dört ana başlığa odaklandı. 2015 yılına göre operasyonlarında yüzde 78 sera gazı azaltımı sağladı. Sos, deterjan ve şampuan ambalajlarında yüzde 10’dan yüzde 50’ye farklı oranlarda geri dönüştürülmüş plastik (PCR) kullanıyor. 'Yeniden dolum noktalarıyla' hem plastik ayak izini azaltıyor hem de ürünü yüzde 30 daha ekonomik fiyata satıyor. Enerjisinin yüzde 100'ünü yenilenebilir kaynaklardan sağlıyor. Lojistikte elektrikli TIR'lar kullanıyor.
Hedef 11 yıl daha yakın
Yine dondurma dolaplarının ısı derecesine müdahale ederek enerji tüketimini düşürüyor ve kaynakları koruyor. Paris İklim Anlaşması’ndaki 2050 hedefine 11 yıl önce yani 2039'da net sıfır emisyona ulaşmayı hedefliyor. Türkiye'nin en büyük 40 sanayi kuruluşundan birisi olan Unilever'den bahsediyoruz. Şirketin Türkiye'deki 100 yıllık faaliyetini, yatırımlarını, sürdürülebilirlik ve tasarruf anlamında yaptıkları çalışmaları Unilever Türkiye Ülke Başkanı ve Unilever Türkiye ve Orta Doğu Ev Bakım Lideri Ali Fuat Orhonoğlu ile konuştuk.
Üçüncü evreye erken geçiş
* Sürdürülebilirlik konusunda 10'ar yıllık hedefler koymuştunuz. Fakat bu yıl, 2030 yılına 6 yıl kala bu hedefi revize ettiniz. Bu strateji değişikliğindeki temel prensip nedir?
Pandemi, savaşlar ve ekonomik dalgalanmalar hedeflerimizi oluşturan koşulları çok büyük değişime uğrattı. Yeni dünyanın gereklilikleriyle gezegenimiz için en büyük riskleri teşkil eden, geniş ölçekte etki yaratabileceğimiz ve tüm değer zincirimizde geçerli olacak yeni alanlar tespit ettik. Sürdürülebilirlik yolculuğumuzun üçüncü evresi başladı. Hedeflerimiz 4 başlığa odaklanmış durumda: 'İklim', 'doğa', 'plastikler' ve 'yaşam koşulları'. Daha hızlı ve sistematik hareket ederek atık yönetimi, onarıcı tarım, sürdürülebilir tedarik çözümlerinde ivme kazanacağız.
Türkiye’nin üretim ve ihracat liginde en önemli aktörlerinden birisi olan Bursa, milli projelerde ve yüksek katma değerli üretimde aktif rol alıyor. 200’e yakın ülkeye ihracat yapan kent, 2023 yılı rakamlarıyla 17.6 milyar dolarla Türkiye’deki ihracatın yüzde 7’sini tek başına gerçekleştirdi. İthalatı 10 milyar dolar seviyesinde. Yani ülkemize net döviz kazandıran kentlerden biri. Geçmişte İpekyolu üzerinde yer alan Bursa bugün de otomotiv, tekstil, makine imalatı, havacılık, savunma, gıda, tarım gibi alanlarındaki başarılı üretimleriyle stratejik konumunu pekiştiriyor. Özetle Bursa, ekonominin lokomotif illerinden biri.
BÜYÜK İLGİ VARDI
Türkiye için böylesi kilit role sahip bu şehri, geçen hafta Akbank’ın gerçekleştirdiği ‘Birlikte Geleceğe Buluşmaları’ kapsamında ziyaret ettik. Hilton Bursa’nın konferans salonunda yapılan ve yaklaşık 2 saat süren etkinliğe büyük bir ilgi vardı. 500’ün üzerinde kişinin katıldığı buluşma için erken saatlerde gelmeye başlayan iş dünyasının temsilcileri, olağanüstü dönüşümün ve gelişmelerin yaşandığı, jeopolitik risklerin tavan yaptığı böylesi bir dönemde ülkenin dev finans kuruluşunun yöneticileri tarafından verilecek mesajı merakla bekliyordu. Etkinlik başladıktan sonra sahneye çıkan Akbank Genel Müdürü Kaan Gür, iş dünyasının bu ortamda tam da ihtiyacı olan mesajları sıraladı:
ORTAK HEDEF VURGUSU
Bu buluşmayı sadece bir toplantı olmaktan öte, ortak hedefler doğrultusunda yeni fırsatları keşfedeceğimiz bir adım olarak görüyoruz.
Sürdürülebilir büyüme hedeflerinize ulaşmanıza yardımcı olmak için buradayız ve işlerinizi daha da kolaylaştırmak hedefiyle elimizden geleni yapmaya devam edeceğiz.
Çözüm ortağınız olarak her zaman sizin yanınızda olmayı sürdüreceğiz.
İhtiyaçların en cazip fiyatlarla satın alınabileceği bir döneme girdik. Kasım itibarıyla başlayan ve yıl sonuna kadar sürecek olan indirimlerle harcama rekorlarının kırılması bekleniyor. Bu dönemde fırsatları yakalamaya çalışırken bütçeniz aman şaşmasın. İşte fırsat avcılığının ve harcama kontrolünün püf noktaları...
İLK GÜNDEN İTİBAREN HIZLANDI
Tüketiciler yükselen fiyatlar arasında en hesaplısını aramaya başladı. Son dönemde harcamalarda yavaşlama sinyalini fark eden perakende sektörü de indirim için düğmeye bastı. Ekim ayında indirimin ilk dalgasını görmüştük. Ancak asıl indirim yani kampanyaların zirve yaptığı ay kasım. İndirim çılgınlığının ilki ‘11 Kasım Bekarlar Günü’, ‘efsane indirimler’, ‘11.11’ olarak devreye girecek. Özellikle e-ticaret siteleri bu anlamda başı çekiyor. Hatta e-ticaret siteleri kasımın ilk gününden itibaren ‘süper alışveriş’ ve ‘marka’ günleri adı altında indirimlere hemen başladı.
EN POPÜLERİ KASIM SONUNDA
‘11.11’den sonra kasım sonuna doğru daha büyük indirim kampanyaları devreye girecek. Bunlardan en dikkat çekeni ise Türkiye’de ‘Efsane Cuma’ ‘Muhteşem Cuma’, ‘Büyük Cuma’ olarak isimlendirilen ‘Black Friday’. Bu indirimlerin başlangıcı bu yıl 29 Kasım Cuma olacak. Arada 24 Kasım Öğretmenler Günü de var. 11 Kasım itibarıyla okullar da 1 hafta tatile girecek. Diğer bir indirim dönemi ise Cyber Monday (Siber Pazartesi). O da Black Friday sonrası ilk pazartesi yani ‘2 Aralık Pazartesi’ günü gerçekleşecek.
‘İHTİYAÇ MI, İSTEK Mİ’ KONTROLÜ
Yüzde 50-60’lara ulaşması beklenen indirimlerle e-ticarette sadece kasım ayında 500 milyarlık rekor alışveriş bekleniyor. Yıl sonuna kadar devam edecek indirimlerle birlikte e-ticaret sektörünün yılı 3 trilyon liranın üzerinde kapatması bekleniyor. Elbette ‘indirim’, ‘kampanya’, ‘bitiriyoruz’, ‘fırsat ürün’ gibi söylemler bu dönemde sıkça karşımıza çıkacak. Ancak devir tasarruf devri ve alışverişte ‘cep ekonomisi’ çok kıymetli. O nedenle sadece ‘indirim var’ diye hiç planda olmayan istekle yapılan alışverişlerden kaçınmak gerekiyor.
28 milyon tüketicinin ödeme aracı kredi kartlarıyla ilgili 1 Kasım itibarıyla yeni döneme girildi. Artık geciken borçlar için uygulanacak faiz oranları dönem borcuna göre hesaplanacak. Dönem borcu az olan daha düşük akdi ve gecikme faizi öderken, dönem borcu yüksek olanın faiz maliyeti de artacak. Asgari orandaki değişiklik ise düşük kart limiti olanın elini rahatlatacak. İşte kredi kartıyla ilgili son yenilikler ve merak edilen hesaplar...
26 EYLÜL’DEN ÖNCEYSE YAPILANDIR
Son dönemde kart harcamaları ile yasal takibe düşen kişi sayısı artınca 26 Eylül’de Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) bazı önlemler devreye almıştı. Buna göre; kart ve kredi borcu olanlara 60 ay vadeye kadar yapılandırma imkanı getirilmişti. Kartta yapılandırma için 26 Eylül öncesi dönem borcunun asgari tutarının dahi ödenememiş olması şartı var. İhtiyaç kredilerinde ise söz konusu tarihten önce borcun 30 günden fazla gecikmiş olması gerekiyor. Bu şartları taşıyanlar 1 yıl içinde bankalara başvuru yapabilir. Kartta yapılandırma faizi yüzde 3.11, kredide ise bankaya göre değişiyor.
ÜÇ HARCAMA LİMİTİ BELİRLENDİ
BDDK, en az yapılandırma kadar önemli olan kart faizleriyle ilgili de bir düzenlemeye imza atmıştı. Söz konusu düzenleme 1 Kasım’da yani bugün devreye girdi. Bankalar da müşterilerine bu değişiklikleri mesaj olarak gönderdi. Buna göre; azami akdi (alışveriş) faiz oranları kredi kartı dönem sonu borcuna göre değişecek. Daha az harcama yapıp, borcun sadece asgari tutarını ödeyenler kalan ve devreden borçları için daha az faiz maliyetine katlanacak. Bunun için 25 bin lira altı, 25 bin-150 bin lira arası ve 150 bin lira üstü olmak üzere üç harcama limiti belirlendi.
REFERANS ORANA GÖRE DEĞİŞECEK
Daha önce tüm kartlar için aylık yüzde 4.25’lik akdi faiz, yüzde 4.55 gecikme faizi uygulanıyordu. Yeni durumda ise 1 Kasım’dan itibaren geçerli faizler 24 Ekim’de ilan edilecek referans orana göre belirlenecekti. Merkez Bankası, 24 Ekim’de referans oranı yüzde 3.11 olarak açıkladı. Bu durumda bugün itibarıyla kart dönem sonu borcuna göre uygulanacak faizler şu şekilde olacak:
Doğal kaynaklarımız maalesef sonsuz değil ve her geçen gün azalıyor. İklim değişikliğinin yanında özellikle tarımda bilinçsiz ve aşırı su kullanımının kaynakları kuruttuğunu vurgulayan Dicle Elektrik Genel Müdürü Yaşar Arvas, “Faaliyet gösterdiğimiz Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yeraltı suları bitince dev obruklar oluşmaya başladı. Derinlerden su çekmek için rekor bir enerji tüketimi var. Bu bölgedeki tarım alanlarında yılda Atatürk Barajı’nın ürettiği enerjinin 2 katından fazla enerji tüketiliyor” dedi.
BİLİNÇSİZ KULLANIMLA GELEN BÜYÜK İSRAF
Türkiye’nin su kaynakları hızla tükeniyor. Yapılan araştırmalar ‘su stresi’ yaşayan ülkemizin yakın gelecekte ‘su kıtlığı’ çekeceğine işaret ediyor. Bunda hem iklim değişikliği hem de bilinçsiz su kullanımı etkili. Özellikle tarımda aşırı ve orantısız sulamanın yapılması yeraltı su kaynaklarının hızla kaybolmasına neden oluyor. Bu vahşi sulama için çok derinlerden elektrik enerjisi kullanılarak su çekiliyor. Böylece hem su israfı artıyor hem dev obruklar oluşuyor hem de tüketilen binlerce kilovatsaat enerji ekonomiye zarar veriyor. Su ve enerji israfı özellikle tarımın yaygın yapıldığı Dicle ve Fırat nehirleri çevresinde görülüyor.
HARRAN OVASI’NIN ALTI BOŞALIYOR
‘31 Ekim Dünya Tasarruf Günü’ kapsamında açıklamalarda bulunan Dicle Elektrik’in Genel Müdürü Yaşar Arvas, bölgedeki içler acısı son durumu anlattı. Bundan 10 yıl önce 100-150 metreden su çeken çiftçilerin artık 600-700 metre derine inmek zorunda kaldığını vurgulayan Arvas, “Yeraltı sularının hızla azalışı, coğrafi yapıyı da değiştiriyor. Son olarak Harran Ovası’nda aşırı sulamayla 15 metre derinliğinde dev obruklar oluşmaya başladı. Bu durum çiftçilerimizi ve hepimizi tedirgin ediyor. Kaynaklar tükenirken ortaya çıkan yüksek enerji maliyetleri çiftçilerimizin üzerine ekstra yük bindiriyor” diye konuştu.
BİR TANESİ 200 ABONELİ MAHALLEYE DENK
Giriş