Giriş
Kredi kartıyla yapılan işlemler ve limit artışları Merkez Bankası’nın radarında. Bankanın raporuna göre; Türkiye’de 28 milyon aktif kredi kartı kullanıcısı var. Kart sahiplerinin toplam limiti enflasyonun üzerinde artarak 4.2 trilyon liraya kadar çıktı. Limitin yüzde 29.6’sı yani yaklaşık 1.3 trilyon lirası kullanılıyor. Banka, yükselen faiz ortamında gelir-borçlanma uyumsuzluğu olanların kart borcunun artabileceği uyarısını yaptı.
Milyonlarca kişi nakit akışını, ödemesini ve alışverişini kredi kartları aracılığıyla sağlıyor. Son dönemde enflasyonla mücadele kapsamında kredi kartı kullanımını sınırlandırmak için bir dizi önlemler alınmıştı (nakit avans limitine kısıtlama, nakit çekim ve alışveriş faizinde artış gibi). Buna rağmen kartlı harcamalar rekor kırıyor. Merkez Bankası da kart harcamalarını, limitlerini ve borçları sıkı takibe aldı. Bu durum, bankanın yayınlandığı ‘Finansal İstikrar Raporu’na da yansıdı.
LİMİT DÜŞTÜKÇE BORÇ ARTIYOR
Rapora göre; kredi kartında aktif kart kullanan kişi sayısı 28 milyona ulaştı. Ocak 2024 itibarıyla bireylere tanımlanan toplam kredi kartı limiti 4.2 trilyon liraya çıkarken, bunun yaklaşık yüzde 30’u yani 1.3 trilyon lirası kullanıldı (bakiye). Kişi başına kart borcu 45.5 bin lira seviyesinde bulunuyor. Limiti 50 bin liraya kadar olanlar, bu limitin yarıdan fazlası borçlanmış durumda. Limiti yüksek olanlarda ise limit kullanım oranı yüzde 50’nin altında.
GELİR/BORÇLANMA UYUMSUZLUĞU
Raporda, bireylerin kredi kartı bakiye ve limitlerini önemli ölçüde artırdığına dikkat çekilerek, “Artan kredi kartı faiz oranları ile birlikte özellikle gelir/ borçlanma uyumsuzluğu olan bireylerde faize bırakma davranışının borç servis yükünü artırabileceği değerlendirilmektedir” ifadesi kullanıldı. Hatırlayalım, nakit çekimde faiz yüzde 5’e, gecikmede ise faiz yüzde 5.3’e çıkmıştı. Alışveriş faizi (akdi faiz) ise son artışla yüzde 4.25’e yükselmişti. Bir başka deyişle sadece asgari tutarı ödeyenler ya da dönem sonu borcunu aksatanları yüksek maliyetler bekliyor.
GECİKEN TUTAR 300 MİLYARI BULDU
Merkez Bankası’nın raporuna göre; asgari ödeme oranı ve üzerinde ödeme yapılan kartlarda faize bırakılan borçların toplam kart bakiyesine oranı yüzde 13.7 ve asgari ödeme oranının altında ödeme yapılan kartlarda gecikmeye bırakılan borçların oranı yüzde 9.1 seviyesinde. Son aylardaki artışla birlikte, gecikmeye bırakılan borcun toplam bireysel kredi kartı borcuna oranı yüzde 22.9 ile tarihsel ortalamasının üzerine çıkmış. Bu da geciken yaklaşık 300 milyar liralık kart borcu anlamına geliyor. Yine asgari tutarın altında ödeme yapanların borcunun da 120 milyar lirayı aştığı hesaplanıyor.
NE ZAMAN KAPATILIR?
* Bir takvim yılı (12 ay) içerisinde 3 kez asgari tutar ödemesi geciktirilen kredi kartı nakit kullanıma kapatılır.
* Üst üste üç kez asgari ödemesi yapılmayan kredi kartı kullanıma tamamen kapatılır.
* Kapatılan kredi kartının kullanıma açılması için dönem borcunun tamamının ödenmesi gerekiyor.
* Bir takvim yılı içerisinde toplam 3 defa dönem borcunun asgari tutarı kadar ödeme yapılan kredi kartları ile dönem borcunun tamamının ödenmesine kadar nakit çekim işlemleri gerçekleştirilemiyor ve bu kartların limiti artırılamıyor.
‘O’ SİZİN PARANIZ DEĞİL!
Merkez Bankası’nın raporundan da anlaşılacağı üzere kredi kartında gelir-gider dengesini koruyamayanların borcu son dönemde yükselen gecikme faizleriyle birlikte bir hayli artmış. Biz de olası bu riskler nedeniyle son dönemde ‘Hayatımız Tasarruf’ köşemizde kredi kartları konusuna sıkça yer veriyor ve alınabilecek önlemlere değiniyoruz. Merkez’in tespitleri ortada dururken kart sahiplerinin daha sağlıklı bütçe yapması şart. Öncelikle kredi kartı limitinin bize tanımlı bir kredi olduğunu bilmeliyiz. Kart limiti 1 milyon lira da olsa ödeyebileceğimiz kadar borç yapmalıyız. ‘Limitim var, dibini sıyırırım’ mantığından kurtulmalıyız. ‘Param olsa ödemez miyim?’ noktasına nasıl gelindiğini iyi analiz etmeliyiz.
ÖRNEK MALİYET HESABI
Kart limiti 150 bin lira, dönem sonu borcu da 30 bin lira olsun. Bu tüketicinin ödemesi gereken asgari tutar 12 bin lira (borcun yüzde 40). Sadece asgari tutarın ödendiği durumda kalan 18 bin liralık borç için 30 gün sonunda vergi ve fonlar dahil 918 liralık gecikme tutarı oluşacak. 30 bin liralık borcun asgarisi de ödenmezse 30 gün için ödenecek toplam gecikme faizi güncel oranlarla 1.573 lira olacak.
TAKSİTLİ NAKİT AVANSA ŞİMDİ DE 25 BİN LİRALIK SINIR GELDİ!
Geciken borçlar bu kadar fazla olduğuna göre hangi durumda, hangi faizlerin devreye girdiğini hatırlamakta fayda var. Ayrıca, kredi kartının ne zaman kullanıma veya nakit çekimine kapatıldığını da bir yere not etmek gerekiyor. Öncelikle tüketimi teşvik eden kredi kartlarında nakit çekimlere sınırlama getirilmişti. Bu limit kartta kullanılabilecek limitin yüzde 25’ini aşamıyordu. Taksitli nakit avansta ise vade 12 aydan 3 aya çekilmişti. Ancak üç büyük bankadan taksitli nakit avans limiti kontrolü yapıldığında buradaki limitin 25 bin lirayla sınırlandığı görülüyor. Yani karttan 3 ay vadeli taksitli nakit avans çekmek isteyenlere bankalar en fazla 25 bin lira limit tanımlıyor. Gelelim faizlere...
FAİZ YÜKÜ DE ZORLUYOR
Merkez Bankası, 16 Mart itibarıyla nakit avans ve artı para hesaplarından çekilecek paraya uygulanacak aylık faizi yüzde 4.42’den yüzde 5’e, gecikme faizini yüzde 4.72’den yüzde 5.30’a yükseltmişti. 6 Nisan’da da alışveriş faizini (akdi faiz) yüzde 3.66’dan yüzde 4.25’e, alışveriş gecikme faizi ise yüzde 3.96’dan yüzde 4.55’e çıkarmıştı. Buna göre; kredi kartı borcunun geç ödenmesi durumunda, asgari ödeme tutarına kadar olan kısmı için aylık yüzde 4.55 gecikme faizi, asgari ödeme tutarı dışında kalan kısmı için aylık yüzde 4.25 akdi faiz (alışveriş faizi) uygulanıyor. Faiz hesap kesim tarihinden itibaren hesaplanıyor.
