Giriş
Mutfakta artan yemekler veya malzemeleri yeni yemek yapımında kullanmanın birçok yolu var. Bütçeyi koruyan bu yöntem gıda israfının da önüne geçiyor. İşte basit yöntemlerle ekonomi yapabileceğiniz tarifler ve detaylar...
ÇÖPE ATMA LÜKSÜMÜZ YOK
Anadolu kültüründe hiçbir şey çöpe atılmaz. Meyve ve sebze kabukları varsa hayvanlara verilir, çay posası veya kahvenin telvesi bitkilerin dibine gübre niyetine dökülür. Mutfaklarda artan gıdanın çöp olmaması için her türlü yöntem denenir. Örneğin; artan erişteler çorbaya dönüşür. Artan pirinç pilavı ise salataya ilave edilir veya düğün çorbası yapılır. Artan bulgur, salata ile kısıra dönüştürülür. Artan tavuktan çorba yapılır...
CEBİ KORUYAN UYGULAMALAR
Bir başka ifadeyle artan malzemeler çer-çöp değil lezzetli yemekler için fırsat sunuyor. Üstelik bu tür altın formül niteliğindeki uygulamalar bütçeyi de koruma altına alıyor. O nedenle bu hafta POSTA Gazetesi yemek yazarı Rıza Sönmez ile konuştuk ve israfı önleyecek, damakları şenlendirecek tarifleri kendisinden dinledik. Sönmez, kalan yemeklerin değerlendirilmesiyle ilgili şu tarihi hatırlatmayı yaparak söze başladı:
TARİHİMİZDE ÖRNEKLERİ ÇOK
“Fatih Sultan Mehmed Kanunnamesi’nde divan üyelerine verilen yemekte yemeklerin ilk kimlere sunulması, onların önlerinden kaldırıldıktan sonra kimin önüne götürülmesini belirlenmiştir. Divan üyelerinin önünden kalkan yemek, reisülküttap neferleri gibi hizmetlilere verilirdi. Sultanların sofrasından kalkan yemekler önce şehzadeler ve kadı efendilerin önüne gelir. Sonra harem hizmetlilerince yenilirdi. Yemekler son pirinç tanesine, ekmek kırıntısına kadar değerlendirilirdi.”
HER MALZEME DÖNÜŞTÜRÜLÜYOR
Anadolu mutfak kültüründe de yemek hazırlarken arta kalan sarf malzemelerin başka yemeklerin ana malzemesine dönüştüğüne işaret eden Rıza Sönmez, şu bilgileri paylaştı: “Tencerede kalan yemeklerle de başka yemekler yapılırdı. İçli köfteden kalan iç ile dışının harcı yuvalanarak ‘analı kızlı’ çorbası olur. Yaprak sarmanın artan sıcak sudan geçirilmiş salamura yaprakları asma yaprağı ekşilemesi, asma yapraklı pilav olarak değerlendilir. Kuru patlıcan ve kuru biber dolması için sıcak sudan geçirilmiş ama içine harç yetmemiş olanlar, sirke, limon, sarımsak ve tuzla muamele edilip ‘çabuk turşu’ ya da ‘ekşili turşu’ olarak değerlendirilir.”
İŞTE RIZA SÖNMEZ’İN BÜTÇE DOSTU PRATİK TARİFLERİ
EKŞİLİ TURŞU
Biraz kaynamış suda kuru biber ve patlıcanı yumuşayıncaya kadar haşlıyoruz. Ayrı bir kaba 1 litre suyu koyuyoruz içine damak tadınıza göre tuz, sumak ekşisi, dövülmüş ya da rendelenmiş sarmısağı ekliyoruz. Karıştırıp bırakıyoruz, haşlanan malzemeyi soğuk sudan geçiriyoruz. Biberlerimiz büyükse doğuruyoruz. Daha sonra hazırladığımız ekşili suya katıyoruz, tuzunu ekşisini kontrol ediyoruz. Üzerine naneyi bolca koyup karıştırıyoruz turşunuz hazır. Bir gün beklerse daha güzel olur.
SEMİZOTU SAPI SALATASI
Semiz otunun sapları atılmaz, ince ince doğranmış sapların benzer doğranmış sebzelerle salatası yapılır. Yaprak kısımlarını kullandığımız semiz otlarının sap kısımlarını temizleyip yıkayalım. Bir soğanı ve bir diş sarımsağı yemeklik doğrayıp kavuralım. Semizotu saplarını tuz ilave edelim 10 dakika kadar kısık ateşte pişirip soğuduğunda zeytinyağı, sarımsak, tuz, nar ekşisi ve limon ilave edip servis edelim. Afiyet olsun.
MÜCVERİ DE YAPILIR
Semizotu sapları ince doğranır. Havuç rendelenir. Tüm malzemeler harmanlanır ve yoğurulur. Akışkan olmayan, elde şekillendirilebilen bir hamur elde edilir. Hamura el yardımı ile şekil verilir ve kızgın yağda önlü arkalı kızartılır.
KURUTULMUŞ PATLICAN SAPI YEMEĞİ
Adana ve Kahramanmaraş’ta yazın patlıcanlar kurutulurken taze ve yeşil sapları da içindeki sert, beyaz yeri alınarak temizlenir. İpe dizilerek kurutulur. Kurutulmuş patlıcan sapları üzerini geçecek kadar su eklenerek iyice yumuşayıncaya kadar haşlanır.
Ayrı bir kapta sıvı yağda ince doğranmış soğanlar kavrulur. Üzerine salça eklenir, kavurmaya devam edilir. Küçük parçalar halinde doğranmış patlıcanlar eklenerek biraz daha kavrulur. Üzerine pirinç ve üstünü geçecek kadar su ve tuzu eklenerek pişmeye bırakılır. Patlıcan ve pirinçler pişince ocağın altı kapatılır, tencereye kuru nane, ezilmiş sarımsak ve limon tuzu eklenerek karıştırılır.
BÖREK İÇİ HAZIR!
Mercimek, fasulye, nohut, börülce yemeklerinin suyu süzülüp börek içi olarak kullanılır. Pilavlar, çorbalara kıvamlaştırıcı olarak katılarak yeniden değerlendirilir. Ekmekler doğranıp fırınlanarak çorbalara krokan olarak kullanılır. Hatta kalan etli kızartması yapılarak kahvaltıda yenilir.
PİRİNÇ ÇORBASI
Akşamdan kalan pirinç pilavını mis gibi bir çorba yaparak değerlendirin. Kuru soğan ve havucu küp şeklinde doğrayın. Yeşil biberi yarım ay şeklinde ince ince kesin ve domatesleri rendeleyin. Sıvı yağı derin bir tencerede kızdırın. Havuç ve kuru soğanları ekleyip orta ateşte hafif yumuşayana kadar kavurun.
Doğranmış yeşilbiber ve rendelenmiş domatesi de koyup kavurmaya devam edin. Domates salçasını ekleyip kokusu çıkana kadar karıştırın. Sıcak tavuk suyu, tuz, karabiber ve pirinç ya da pirinç pilavını ekleyin. Kısık ateşte pişirin. Kıyılmış maydanoz ilave edip ocağı kapatın.
BAŞKA NELER YAPILABİLİR?
- Haşladığın makarnanın suyunu normal su yerine çorbaya ekleyebilirsiniz.
- Arta kalan, pörsümeye başlayan tüm yeşilliklerle otlu omlet yapılabilir.
- Artan pirinç pilavını, kadınbudu köfte yapımında kullanarak değerlendirebilirsiniz.
- Kalan patates yemeğinizi püre haline getirip bu püreyi börek iç malzemesi olarak kullanabilirsiniz.
- Damak tadınıza göre artan sebze yemeklerinin tamamı börek için kullanılabilir.
- Artan bulgur pilavınızla çok lezzetli ve sağlıklı bir bulgur salatası yapabilirsiniz. Bunun için soğan, biber ve sarımsak gibi malzemeleri eklemek yeterli.
